Η δυστυχία του να είσαι Ελληνας

Αεροπορικό εισιτήριο για τη Νορβηγία θα πρέπει να αγοράσουν εκείνοι οι Ελληνες οι οποίοι θέλουν να αφήσουν πίσω τους τη μιζέρια, τη δυστυχία και την απαισοδοξία που «καλύπτουν» τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με τη μεγαλύτερη διεθνή έκθεση για την ευτυχία (World’s Happiness Report 2017), η σκανδιναβική χώρα έρχεται πρώτη στη λίστα με τις πιο ευτυχισμένες χώρες του κόσμου. Αντίθετα, η Ελλάδα βρίσκεται στην 87η θέση ανάμεσα σε 155 χώρες, πιο δυστυχισμένη ακόμη κι από το Πακιστάν, το Αζερμπαϊτζάν και τη Δομινικανή Δημοκρατία.

Με αφορμή τη χθεσινή Παγκόσμια Ημέρα Ευτυχίας, το Δίκτυο Αειφόρου Ανάπτυξης (SDSN), μια πρωτοβουλία που υποστηρίζουν τα Ηνωμένα Εθνη, ανακοίνωσε την ετήσια γεωγραφία της ευτυχίας. Στην πρώτη πεντάδα, εκτός από τη Νορβηγία, βρίσκει κανείς τη Δανία, την Ισλανδία, την Ελβετία και τη Φινλανδία. Οι συγγραφείς της έκθεσης στηρίχθηκαν για την κατάταξη των χωρών σε έξι συγκεκριμένους δείκτες: το ΑΕΠ, την ελευθερία, τη γενναιοδωρία, το προσδόκιμο ζωής, την κοινωνική στήριξη αλλά και την απουσία διαφθοράς σε κυβέρνηση και επιχειρήσεις. Τα άσχημα νέα για τη χώρα μας, όμως, δεν σταματούν μόνο στη θέση που έλαβε στη σχετική λίστα. Είναι ενδεικτικό πως η Ελλάδα είναι μια από τις τρεις χώρες –μαζί με την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και τη Βενεζουέλα –που έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση στην ευτυχία σε σύγκριση με τη διετία 2005-2007, χρονιές πριν ξεκινήσει η οικονομική κρίση.

Μέσα σε λιγότερο από μια δεκαετία, από τον κατεξοχήν έξω καρδιά λαό μετατραπήκαμε σε έναν από τους πιο απαισιόδοξους και δυστυχισμένους λαούς όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά ολόκληρου του κόσμου. Οικογένειες με άνεργα –αλλά σε παραγωγική ηλικία –μέλη, νοικοκυριά που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ούτε τα προς το ζην, συνταξιούχοι γονείς που έχουν αναλάβει να καλύπτουν τα βασικά έξοδα όχι μόνο του δικού τους σπιτιού αλλά και των παιδιών και εγγονών τους. Περιπτώσεις με αντίστοιχους πρωταγωνιστές, δυστυχώς, δεν αποτελούν εξαίρεση. Ισα ίσα που τα τελευταία χρόνια είναι μια θλιβερή πραγματικότητα.

Η αυξανόμενη ανεργία, ιδίως στους νέους, τα λουκέτα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι συνεχιζόμενες αυξήσεις στα βασικά είδη διατροφής, η οικονομική αβεβαιότητα είναι στοιχεία που εξηγούν γιατί οι Ελληνες πλέον δεν είναι ικανοποιημένοι με τη ζωή τους. Κι αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει και ο ΟΟΣΑ με τα πρόσφατα στοιχεία του: Οι Ελληνες μαζί με τους Πορτογάλους βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις ανάμεσα σε 36 λαούς που δεν αντλούν ικανοποίηση από τη ζωή τους, η οποία δεν καθορίζεται μόνο από την οικονομική εξέλιξη, αλλά και από τις εμπειρίες και τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων. Οι κάτοικοι της Ελβετίας, της Δανίας, της Ισλανδίας και της Νορβηγίας είναι οι πιο ικανοποιημένοι με την καθημερινότητά τους. Αντίθετα, η οικονομική κρίση έχει ρίξει στα τάρταρα κυρίως τις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου, οι οποίες έχουν βιώσει στο πετσί τους τις συνέπειές της.

Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό πως την περίοδο 2007-2008 οι Ελληνες ήταν σαφώς πιο ικανοποιημένοι, καθώς σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 άγγιζαν το 7. Επτά χρόνια αργότερα, μετά βίας οι Ελληνες περνούν τη βάση. «Το 2012, όταν παρουσιάσαμε την έκδοση του «Κοινωνικού πορτρέτου της Ελλάδας», η οποία ήταν αφιερωμένη στην κρίση, είχαμε υποσχεθεί να επανέλθουμε πολύ σύντομα, όταν όλα θα ήταν καλύτερα και πιο αισιόδοξα. Επρόκειτο για μια προσδοκία η οποία αποδείχτηκε λανθασμένη πέρα ώς πέρα. Η συνεχής ρευστότητα, οι αλλαγές και οι ανακατατάξεις που επικράτησαν στους τομείς των εργασιακών σχέσεων, της απασχόλησης και της λειτουργίας του κοινωνικού κράτους, καθώς και η αυξημένη ανασφάλεια που έχει, μεταξύ άλλων, και ψυχολογικές συνέπειες σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο, έχουν διαμορφώσει ένα περιβάλλον όπου τα δεδομένα αναθεωρούνται με «καταρρακτώδεις» ρυθμούς και η αβεβαιότητα γίνεται ενδημική» εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) Διονύσης Μπαλούρδος.

Οπως προσθέτει, πλέον στη χώρα μας έχει δημιουργηθεί ένα νέο τοπίο. «Από τη μια κυριαρχεί η μηχανική της λιτότητας και από την άλλη οι κοινωνικές ανατροπές της. Χάνουμε μια μεγάλη, βασική μεσαία τάξη, δεχόμαστε πρόσφυγες, παιδιά δεν γεννιούνται και οι νέοι μεταναστεύουν για να βρουν καλύτερη εργασιακή υποδοχή. Από την άλλη, σπάει και το νοτιοευρωπαϊκό μοντέλο. Η χώρα ύστερα από πολλά χρόνια λιτότητας βρίσκεται πλησιέστερα σε πρώην σοσιαλιστικές χώρες με τα χαμηλότερα επίπεδα ευημερίας, με υψηλό κίνδυνο αστικής υλικής στέρησης κυρίως και μέλη νοικοκυριών να διανύουν την πορεία ενός «κολοβού» κύκλου: Σπουδές και εργασία σε έναν «νεο-ανερχόμενο κλάδο», τα «θελήματα προς τρίτους» και αμοιβή «χαρτζιλίκι». Εχουμε χώρες, πόλεις, δήμους, γειτονιές και ανθρώπους δύο ταχυτήτων και δύο επιλογών: να είσαι απόλυτα ή σχετικά φτωχός. Τι άραγε θα ακολουθήσει;» συμπληρώνει ο Διονύσης Μπαλούρδος.

Δυστυχώς, όλοι οι κοινωνικοί δείκτες επιβεβαιώνουν για ποιον λόγο οι Ελληνες μέσα στα χρόνια της κρίσης έχασαν ποιότητα ζωής και ευημερία: Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ετήσιας έκθεσης του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, το ποσοστό της ανεργίας φτάνει το 30%, ενώ 1 στους 2 εργαζομένους στη χώρα μας πληρώνεται με μισθό μικρότερο των 800 ευρώ. Ο δείκτης του κοινωνικού αποκλεισμού ξεπέρασε το 35%, τη στιγμή που το 2010 ήταν 27,7%.