Η Απελευθέρωση μέσα από κόμικς και εφημερίδες

Μέχρι τα τέλη του μήνα ένα πλέγμα εκδηλώσεων σε διαφορετικά σημεία της Αθήνας επαναφέρει στη μνήμη την απελευθέρωση της πόλης από τη γερμανική κατοχή. Για πρώτη φορά η έκθεση «Αθήνα 1940-1944. Η πόλη και οι άνθρωποί της. Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση», που φιλοξενεί υλικό από τους μεγαλύτερους αρχειακούς φορείς της χώρας, συμπεριλαμβάνει ειδικό αφιέρωμα στη Θεσσαλονίκη με τίτλο «Θεσσαλονίκη. Μέρες Κατοχής και Απελευθέρωσης».

Το υλικό που εκτίθεται στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων Μελίνα στο Θησείο είναι χωρισμένο σε ενότητες οι οποίες αντιστοιχούν στην ιστορική αφήγηση των γεγονότων: φωτογραφικό υλικό από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, τις συνέπειες της Κατοχής στην καθημερινότητα των κατοίκων, την αντίσταση στην πόλη, τον δωσιλογισμό και την συνεργασία με τον κατακτητή, τις καταστροφές που προκάλεσαν οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους και την Απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτωβρίου του 1944.

«Θέλουμε ο επισκέπτης της έκθεσης να αποκτήσει μια όσο το δυνατό πληρέστερη εικόνα της κατοχικής περιόδου. Τα αρχειακά τεκμήρια της έκθεσης συνομιλούν με την Ιστορία και ελπίζουμε να αποτελέσουν σημεία αναφοράς στη συνείδηση και τη μνήμη του κοινού», λέει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης, ένας από τους ιστορικούς που έχουν την επιμέλεια της έκθεσης και όλης της διοργάνωσης του επετειακού πλέγματος εκδηλώσεων «Η Αθήνα Ελεύθερη» που πραγματοποιείται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.

Εξάλλου άφθονο αλλά λησμονημένο το υλικό τεκμηρίωσης για τα δεινά και τις καταστροφές που υπέστη ο ελληνικός λαός εξαιτίας του Πολέμου και της Κατοχής έρχεται στο προσκήνιο χάρη στην παράλληλη έκθεση «Τύπος και λογοτεχνία στα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης» (από τη συλλογή – κιβωτό μνήμης του Γεώργιου Δολιανίτη) που επιμελήθηκε ο σκηνοθέτης Μάρκος Χαρίτος και εγκαινιάζεται σήμερα στον χώρο εκδηλώσεων του μετρό στο Σύνταγμα.

«Στα πρώτα χρόνια μετά τον Πόλεμο ένα πλήθος από τεκμήρια συγκεντρώθηκαν και κυρίως αποτυπώνονται στην έκθεση Καραδήμα «Καταστραφείσαι Πόλεις και Χωρία» (κρατική έκδοση του 1946). Σημαντικό και αναντικατάστατο το κλασικό έργο του Δοξιάδη που με παραστατικό τρόπο συγκέντρωσε της συνέπειες του Πολέμου σε ένα λεύκωμα που μεταφράστηκε στα αγγλικά, γαλλικά και τα ρωσικά.

Η έκθεση που διοργανώνει το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης Γερμανικών Οφειλών έρχεται να αναδείξει το μέγεθος της αγωνιστικότητας και της πνευματικής ανάτασης που συνόδεψε τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης. Είναι ηθική δικαίωση ενός λαού που επειδή αντιστάθηκε τον βύθισαν στο χάος οι Ναζί», παρατηρεί ο Μάρκος Χαρίτος.

Μια μη αναμενόμενη προσέγγιση στο κατοχικό βίωμα και στη μνήμη αποτελεί η έκθεση «Ενα γλυκό ξημέρωμα – ιστορίες κόμικς για την κατοχική Αθήνα» που τρέχει ταυτόχρονα στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα. Η ιστορία της Κατοχής στην Αθήνα ξετυλίγεται με πρωτότυπες δημιουργίες της ενάτης τέχνης.

Δεκαπέντε έλληνες κομίστες – εικαστικοί (Τόμεκ Γιοβάνης, Γιώργος Γούσης, Σπύρος Δερβενιώτης, Πέτρος Ζερβός, Δημήτρης Καμένος, Λέανδρος, Τάσος Μαραγκός, Θοδωρής Μπαργιώτας, Αλέξια Οθωναίου, Αλέκος Παπαδάτος, Θανάσης Πέτρου, Soloup, Γιώργος Τραγάκης, Γιώργος Φαραζής, Πέτρος Χριστούλιας) έφτιαξαν ισάριθμες ιστορίες εμπνευσμένες από την Κατοχή, την Αντίσταση και την Απελευθέρωση και επέλεξαν να συνομιλήσουν με αυτόν τον απρόσμενο τρόπο με το τότε και το σήμερα της πιο δύσκολης δεκαετίας στη σύγχρονη ελληνική Ιστορία. Ο τίτλος της πρωτότυπης έκθεσης είναι εμπνευσμένος από το αγραμμοφώνητο ρεμπέτικο που φέρεται να έγραψε ο ελασίτης λοχαγός Νίκος Δημόπουλος ή Τούντας με αφορμή το Μπλόκο της Κοκκινιάς της 17ης Αυγούστου 1944.

«Οι δημιουργοί επικεντρώνονται στους ανθρώπους που ονειρεύονταν γλυκά ξημερώματα, αλλά βίωναν επαναληπτικά σκοτεινές μέρες, ζοφερές νύχτες, εφιαλτικές εποχές», λέει ο Γιάννης Κουκουλάς, ιστορικός τέχνης και επιμελητής της έκθεσης.

Κάποια από τα έργα στηρίζονται σε ιστορικά δεδομένα, ενώ άλλα είναι προϊόντα μυθοπλασίας.