Εκκλησία: Το άβατο της ιεροσύνης για τις γυναίκες

Υπάρχει περίπτωση να δούμε στο σύντομο μέλλον γυναίκες με ράσο να στέκονται στο ιερό βήμα μιας Εκκλησίας, να τελούν ιερά μυστήρια ή γυναίκες επισκόπους να είναι μέλη της Ιεραρχίας; Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος και θεολόγοι ξεκαθαρίζουν πως τα παραπάνω είναι απίθανο να συμβούν και μια τέτοια συζήτηση, για τη γυναικεία ιεροσύνη, δύσκολα μπορεί να ξεκινήσει. Ο λόγος εξηγούν είναι πως αυτό δεν προβλέπεται από την παράδοση της Ορθοδοξίας και από θεολογικής άποψης δεν μπορεί να υποστηριχθεί.

Η Καθολική Εκκλησία πάντως πριν από λίγες ημέρες –μολονότι τηρεί την ίδια αυστηρή γραμμή αφού δεν επιτρέπει γυναίκες να γίνονται ιερείς και επίσκοποι –αποφάσισε να ανοίξει τη συζήτηση για τη γυναικεία ιεροσύνη. Ο Πάπας Φραγκίσκος ανέφερε σε ομιλία του απευθυνόμενος σε καλόγριες πως μια επιτροπή του Βατικανού αναμένεται να εξετάσει το θέμα της χειροτονίας διακονισσών.

Στην Εκκλησία της Ελλάδος από την άλλη η τελευταία επίσημη συζήτηση για το θέμα έγινε το 2004 σε συνεδρίαση της Ιεραρχίας αλλά ολοκληρώθηκε προτού καλά καλά ξεκινήσει. Ο υπεύθυνος της ειδικής επιτροπής γυναικείων θεμάτων τη Ιεράς Συνόδου μητροπολίτης Χαλκίδος Χρυσόστομος είχε επισημάνει: «Ουδέποτε εις την συνείδησιν της Εκκλησίας επεκράτησεν η αντίληψις διαφόρων κύκλων αιρετικών (γνωστικών, μοντανιστών, μαρκιωνιτών) κατά την οποία αι γυναίκες είναι δυνατόν να αποκτήσουν ιερουργικά, ιερατικά καθήκοντα, ανάλογα με εκείνα του πρεσβυτέρου ή και του επισκόπου.

Αυτή είναι η μόνιμος και σταθερά εκκλησιαστική παράδοσις από της αποστολικής εποχής έως της σήμερον». Ο μητροπολίτης είχε κάνει επίσης μία ανάλυση για τον θεσμό της χειροτονίας διακονισσών (γυναίκες διάκονοι που είχαν βοηθητικό ρόλο αλλά όχι ιερουργικά και τελετουργικά καθήκοντα) αναφέροντας πως θα μπορούσε να αναβιώσει. Αλλά μέχρι εκεί. Ούτε ο θεσμός της χειροτονίας των διακονισσών ενεργοποιήθηκε.

Δώδεκα χρόνια μετά, το άβατο της ιεροσύνης για τις γυναίκες εξακολουθεί να ισχύει. Και αρκετοί ιεράρχες εξακολουθούν να διατυπώνουν παρόμοια άποψη με αυτήν του υπευθύνου της Ιεράς Συνόδου για τα θέματα γυναικείων θεμάτων. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δραστηριοποιούνται χιλιάδες γυναίκες: εθελόντριες που μαγειρεύουν για τα συσσίτια ή προσφέρουν στα ιδρύματα, νεοκώρισσες, ψάλτριες, κατηχήτριες.

Εν τούτοις, οι γυναίκες δεν μπορούν να γίνουν ιερείς ή επίσκοποι και σπανίως αναλαμβάνουν διοικητικές θέσεις στην εκκλησία και στις μητροπόλεις. Ακόμα και ο όρος παπαδιά ή πρεσβυτέρα αναφέρεται στον ρόλο που έχουν όσες γυναίκες είναι σύζυγοι ιερέων. Οι μόνες ρασοφόρες γυναίκες στην Εκκλησία είναι οι περίπου 2.500 μοναχές.

«Το θέμα της γυναικείας ιεροσύνης από πλευράς ορθόδοξης θεολογίας δεν υπάρχουν περιθώρια να το προωθήσουμε» αναφέρει ο μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος. Οπως προσθέτει, υπάρχουν θεολογικά επιχειρήματα που δεν επιτρέπουν τη γυναικεία ιεροσύνη. Ενα από αυτά είναι ότι ο Χριστός δεν επέλεξε για αποστόλους γυναίκες. Επίσης, η Παναγία δεν διεκδίκησε κανένα αξίωμα. Ακόμη, ένα επιχείρημα είναι πως ο άνδρας ιερέας θεωρείται ότι είναι ο διάδοχος των αποστόλων και του Χριστού».

Αλλά και η παράδοση της Εκκλησίας, λέει ο μητροπολίτης, δεν μιλάει για γυναίκες ιερείς και επισκόπους. «Επί 20 αιώνες δεν υπήρχε γυναίκα στην ιεροσύνη. Συνεπώς εκτιμώ ότι το θέμα αυτό πολύ δύσκολα θα μπει προς συζήτηση. Στο ερώτημα «μα δεν θα πρέπει η Εκκλησία να αλλάζει κάποια πράγματα με την πάροδο των χρόνων;» ο μητροπολίτης απαντάει πως δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα. «Υπάρχουν κανόνες που αλλάζουν και άλλοι που είναι δύσκολο να μεταβληθούν».

Στο ίδιο μήκος κύματος ο μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνάτιος υπενθυμίζει ότι ο θεσμός των διακονισσών «υφίσταται, απλώς έχει αδρανήσει». Και συμπληρώνει πως προς το παρόν δεν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την ενεργοποίησή του ή για να ξεκινήσει μια συζήτηση γενικότερα για τη γυναικεία ιεροσύνη σε πανορθόδοξο επίπεδο. «Θα φανεί στο μέλλον αν είναι χρήσιμο».

Από την πλευρά του ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου ΚΑΙΡΟΣ Δημήτριος Μόσχος τονίζει: «Από τα πρώτα χρόνια η χριστιανική κοινότητα, από τον 1ο μ.Χ. αιώνα, είχε και γυναίκες που έπαιζαν και ουσιαστικό ρόλο. Υπήρχαν δε και οι διακόνισσες».

Εν τούτοις, συμπληρώνει, «η λογική της πατριαρχικής θεώρησης των πραγμάτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έγινε δυνατόν να ξεπεραστεί». Και εκτιμά πως δύσκολα θα ανοίξει μια συζήτηση για το θέμα της γυναικείας ιεροσύνης καθώς δεν υπάρχει διάθεση για σοβαρή θεολογική συζήτηση στους κόλπους της Εκκλησίας. Οπως εξηγεί ο Δημήτριος Μόσχος τόσο στο θέμα της ιεροσύνης όσο και σε άλλα θέματα η κατεύθυνση της Εκκλησίας θα έπρεπε να είναι πλουραλιστική.

Ομως αυτό δεν συμβαίνει και γι’ αυτό έχουμε πάει προς τα πίσω. «Συζήτηση για το θέμα της γυναίκας στην Εκκλησία είχε γίνει κατά τις δεκαετίες ’60 και ’70, σε προκαταρκτικές συζητήσεις για την Αγία Σύνοδο, αλλά διακόπηκε. Από το ’90 και μετά πολλές Εκκλησίες στα Βαλκάνια ή τη Ρωσία έβαζαν άλλα θέματα ως προτεραιότητα».

Αλλοι θεολόγοι έχουν τονίσει στο παρελθόν πως η Εκκλησία έχει τις ρίζες της σε μια κοινωνία που ήταν ανδροκρατούμενη, με αποτέλεσμα ο ρόλος της γυναίκας να υποβαθμιστεί. Εχουν σημειώσει πως ακόμα και σήμερα η παρουσία της γυναίκας στην Εκκλησία αποτελεί ταμπού. Για παράδειγμα οι νεωκόρισσες μπορούν να μπουν στο ιερό μόνο αφού τους δώσει ευχή ο ιερέας. Κορίτσια δεν επιτρέπεται να γίνουν παπαδάκια.

Επίσης, σε πάρα πολλά μοναστήρια ισχύει το ιερό face control: δηλαδή δεν επιτρέπεται στις γυναίκες να εισέλθουν στις μονές φορώντας παντελόνι (!). Γι’ αυτό και στις εισόδους υπάρχουν φούστες και φουστάνια προκειμένου οι γυναίκες να τα φορούν πάνω από τα ρούχα τους. Και βέβαια το πιο γνωστό άβατο για τις γυναίκες είναι αυτό του Αγίου Ορους.

Ο μόνος βαθμός ιεροσύνης που μπορούν να λάβουν οι γυναίκες στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αυτός των διακονισσών. Ο θεσμός είναι γνωστός από την αποστολική εποχή. Γυναίκες χειροτονούνταν διάκονοι και ανάμεσα στις αρμοδιότητές τους ήταν να βοηθούν τις γυναίκες στη βάπτισή τους, να προσφέρουν στον τομέα της φιλανθρωπίας, η ιεραποστολική και κατηχητητική εργασία. Διακόνισσες είχε χειροτονήσει ο Αγιος Νεκτάριος, ενώ μοναχή είχε χειροτονήσει διακόνισσα σε μοναστήρι της Μητρόπολης Δημητριάδος και ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος.

Εν τούτοις ο θεσμός είχε ατονήσει. Στη συζήτηση που είχε γίνει το 2004 η Ιεραρχία είχε αποφασίσει ότι ο θεσμός ουδέποτε καταργήθηκε και πως επαφίεται στη «διακριτική ευχέρεια του επιχωρίου επισκόπου η καθοσίωση των γεροντισσών των ιερών μονών της επαρχίας αυτού, για τις ανάγκες της ιεράς μονής και μόνο».

Στην Αγγλικανική Εκκλησία

Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Ορθόδοξη και την Καθολική Εκκλησία η θέση της γυναίκας στην Αγγλικανική Εκκλησία είναι διαφορετική. Οι γυναίκες χειροτονούνται ιερείς από το 1994 και από το 2008 επιτρέπεται να εκλέγονται και επίσκοποι.