Επισήμως καμία χώρα δεν μπορεί να εκδιωχθεί από το ευρώ. Τότε γιατί νομικοί της Ευρωπαϊκής Ενωσης μελετούν ενδελεχώς τον τελευταίο καιρό τις ευρωπαϊκές συνθήκες ώστε να βρουν κάποιες διατάξεις που θα επιτρέψουν ένα πιθανό Grexit; Αυτό δεν γίνεται επειδή κάποιοι πιέζουν προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά κυρίως επειδή υπάρχει ανησυχία ότι η χώρα μας μπορεί να βρεθεί σε νομικό κενό, το οποίο θα την εμποδίσει να λάβει την οικονομική βοήθεια που χρειάζεται.

Τον χορό των πρόσφατων συζητήσεων για τις νομικές διαστάσεις του Grexit μπορεί να έσυρε ο δημοσιογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» Πίτερ Σπίγκελ, τον τελευταίο καιρό όμως κάθε ευρωπαϊκό think tank και ινστιτούτο που σέβεται τον εαυτό του έχει εκπονήσει μελέτες γι’ αυτή την αχαρτογράφητη μέχρι σήμερα περιοχή του ευρωπαϊκού πειράματος.

Αφετηρία κάθε νομικής ανάλυσης, παρατηρεί ο Γιοργκ Χάας, ερευνητής του Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ, είναι η φράση της Συνθήκης της ΕΕ ότι κάθε απόφαση υιοθέτησης του ευρώ είναι τελεσίδικη (Αρθρο 140 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ). Αυτό λοιπόν, προσθέτει, προκαλεί δύο ερωτήματα: Μπορεί ένα κράτος-μέλος της ΕΕ να αποχωρήσει από την ευρωζώνη μόνο αν εγκαταλείψει συνολικά την ΕΕ; Μπορεί η ΕΕ να αποπέμψει ένα κράτος-μέλος είτε από την Ενωση είτε από την ευρωζώνη; Ο Χάας παρατηρεί ότι κάποιοι ισχυρίζονται πως η Συνθήκη της Βιέννης για τον Νόμο περί Συνθηκών μπορεί να διευκολύνει μια χώρα να αποσυρθεί από την Ενωση επικαλούμενη «ουσιαστική αλλαγή των συνθηκών», κάτι τέτοιο όμως είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο.

ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ. Ας πάρουμε λοιπόν τα πιθανά σενάρια. Ας υποθέσουμε ότι η ΕΚΤ αποφασίζει να κόψει την έκτακτη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών και η Αθήνα αρχίζει να τυπώνει το δικό της νόμισμα. Τότε, σε περίπτωση δηλαδή που χρησιμοποιήσει διαφορετικό νόμισμα, δεν θα έχει πλέον δικαίωμα βοήθειας από το ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης των 500 δισ. ευρώ. Επειδή όμως ταυτόχρονα η Ελλάδα θα παραμένει νόμιμο μέλος της ευρωζώνης, δεν θα δικαιούται τη βοήθεια για τις χώρες που δεν είναι μέλη της ΕΕ –αυτό είναι γνωστό ως πρόγραμμα ενίσχυσης του ισοζυγίου πληρωμών (ΒΡΑ). Η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η προ του ευρώ Λετονία είχαν λάβει κεφάλαια από το ΒΡΑ.

Επιστροφή στη Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στο Αρθρο 50 που επιτρέπει τη συνολική απόσυρση από την ΕΕ. Κάτι τέτοιο, παρατηρεί ο Σπίγκελ, θα απαιτούσε να ζητήσει η Ελλάδα την αποχώρησή της, κάτι που είναι απίθανο. Ακόμα και αν υπάρχουν κάποιοι ξένοι ηγέτες που θα ήθελαν να δουν την Αθήνα να βγαίνει από την ευρωζώνη, κανείς τους δεν θέλει να βγει η χώρα από την ΕΕ.

Ελληνες αξιωματούχοι μπορεί επανειλημμένως να έχουν δηλώσει ότι στις Συνθήκες της ΕΕ δεν υπάρχει τίποτα που να επιτρέπει την έξοδο από τη νομισματική ένωση, σύμφωνα όμως με ευρωπαίους αξιωματούχους, οι δικηγόροι εξετάζουν το Αρθρο 7 το οποίο υιοθετήθηκε για έναν πολύ διαφορετικό λόγο. Το 2000 το Λαϊκό Κόμμα της Αυστρίας αποφάσισε να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού μαζί με το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας του Γιοργκ Χάιντερ. Τότε, οι ευρωπαίοι ηγέτες ήθελαν έναν τρόπο για να τιμωρούν τις χώρες που δεν ανταποκρίνονται στις ευρωπαϊκές αξίες. Το Αρθρο 7 αναφέρει ότι η Κομισιόν έχει τη δυνατότητα να υποδείξει ότι μια χώρα παραβιάζει τις ευρωπαϊκές αξίες και, αν συμφωνήσουν όλα τα μέλη, η ΕΕ «δύναται να αναστείλει συγκεκριμένα δικαιώματα που απορρέουν από τις Συνθήκες για τη συγκεκριμένη χώρα-μέλος».

Η «ΡΗΤΡΑ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ». «Αν μια χώρα της ευρωζώνης τυπώσει δικό της νόμισμα, δεν παραβιάζει ξεκάθαρα τις ευρωπαϊκές αξίες;» αναρωτιέται ο Πίτερ Σπίγκελ. Αυτό ίσως είναι ένα ερώτημα στο οποίο δύσκολα μπορεί να δοθεί απάντηση. Ωστόσο το Αρθρο 7 μπορεί να επιτρέψει την προσωρινή αναστολή της συμμετοχής στην ευρωζώνη και όχι την απόλυτη εκδίωξη, απαντά. «Και έτσι δεν θα ήταν απαραίτητη η σύμφωνη γνώμη της Ελλάδας για να εφαρμοστεί η διάταξη».

Στη συζήτηση εισέρχεται και η «ρήτρα ευελιξίας» η οποία περιλαμβάνεται στη Συνθήκη Λειτουργίας της ΕΕ. Το Αρθρο 352 αναφέρει ουσιαστικά ότι αν πρέπει να γίνει κάτι που βοηθά την πορεία της ΕΕ, αλλά δεν περιλαμβάνεται ήδη στη Συνθήκη, καλό είναι να γίνει αλλά με ομοφωνία. Δηλαδή, η ίδια η Ελλάδα θα πρέπει να συμφωνήσει για το Grexit.

Τελευταία Νέα