Αναζήτηση
«Σας γράφω ένα μεγάλο γράμμα γιατί δεν έχω αρκετό χρόνο ώστε να είμαι πιο σύντομος», είναι μια διάσημη φράση που αποδίδεται στον Πασκάλ. Η προκλητική της αλήθεια έχει αποκτήσει στις μέρες μας ακόμη μεγαλύτερη σημασία, καθώς με την επικράτηση των νέων μέσων επικοινωνίας η πανάρχαια τέχνη του λακωνίζειν, που διδασκόταν στις ρητορικές σχολές της αρχαιότητας, είναι εντελώς επίκαιρη. Και ο Οράτιος, άλλωστε, έλεγε περίπου ότι οι φράσεις, επειδή είναι αλανιάρες και λοξοδρομούν, πρέπει να είναι σύντομες. Τώρα, σε μερικές περιπτώσεις, είναι υποχρεωτικά σύντομες. Παράδειγμα, το περίφημο όριο των 140 χαρακτήρων που θέτει το twitter. Σε αρκετές δυτικές χώρες έχει αρχίσει μία συζήτηση για τις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών στη γλώσσα και τη λογοτεχνία. Οι επικριτές του σύντομου γραπτού λόγου είναι πολλοί και πιστεύουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αποβούν καταστροφικά για τη γλώσσα.
Πρώτα στο στόχαστρο –και λόγω σειράς εμφάνισης –βρέθηκαν τα γραπτά μηνύματα, την εποχή που επέτρεπαν την επικοινωνία μέσω 160 χαρακτήρων. Αλλά την ώρα που ακαδημαϊκοί και συγγραφείς έβγαζαν φιλιππικούς για τον αφανισμό του λεξιλογίου, εμφανίστηκε και κάποιου είδους λογοτεχνία επηρεασμένη από τη γλώσσα αυτή των μηνυμάτων. Στην πιο «παραδοσιακή» εκδοχή το λογοτεχνικό κείμενο έβριθε από τις συντομογραφίες των μηνυμάτων. Σε μια πιο «μοντέρνα» εκδοχή, υπήρχαν και λογοτεχνικά κείμενα που γράφτηκαν αποκλειστικά για κινητά τηλέφωνα και οι αναγνώστες αντί να γυρίσουν σελίδα, έπρεπε απλώς να διαβάσουν το επόμενο γραπτό μήνυμα που έφτανε στη συσκευή τους.
Μια νέα μόδα ήταν και οι διαγωνισμοί συγγραφής σύντομων κειμένων. Ωστόσο, αυτό δεν σταμάτησε τη δυσπιστία των περισσοτέρων απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα. Ο Τζόναθαν Φράνζεν, λ.χ., που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για οπισθοδρομικός, θεωρεί τις μικρές φράσεις εκνευριστικές, αλλά είπε επίσης ότι είναι τόσο απίθανο να γράψει ένα μυθιστόρημα μέσω twitter όσο και το να γράψει ένα μυθιστόρημα χωρίς να χρησιμοποιήσει ένα γράμμα της αλφαβήτου! Αν και αυτό το τελευταίο, κάποιοι άλλοι συγγραφείς το έχουν ήδη κάνει.
Υπάρχουν πάντως και εκείνοι που δεν φοβούνται αυτά τα καινοφανή πράγματα. Λένε ότι η τεχνολογική εξέλιξη όχι μόνο δεν είχε ως αποτέλεσμα τον θρίαμβο του προφορικού λόγου και την εξαφάνιση του γραπτού, αντιθέτως είχε ως αποτέλεσμα την περαιτέρω ανάπτυξη του γραπτού λόγου.
Η απόδειξη, λένε, βρίσκεται στα κινητά τηλέφωνα που κρατάμε στο χέρι μας. Ενώ στην αρχή ήταν όσο το δυνατόν πιο μικρά, τώρα ολοένα και μεγαλώνουν έως το μέγεθος του iPad και διαθέτουν οπωσδήποτε οθόνη και πληκτρολόγιο. Είναι σχεδιασμένα δηλαδή για να γράφουμε και όχι για να μιλάμε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο λειτουργούν και ως βιβλιοθήκες, δισκοθήκες, ταινιοθήκες και πινακοθήκες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η κίνηση των γραπτών μηνυμάτων έχει ξεπεράσει εκείνη της ομιλίας. Και για να διαφανεί η σύμπτωση ανάμεσα στην ιστορία της λογοτεχνίας και τη μεταμοντέρνα επικοινωνία, έχει διεθνώς εισαχθεί ο όρος «σύντομες φόρμες».
