Αυτό που δεν πρέπει να χαθεί μαζί με τον Μαντέλα είναι το παράδειγμά του: έχοντας περάσει 27 ολόκληρα χρόνια στα κάτεργα του απαρτχάιντ, είχε το μεγαλείο, όχι μόνο να συγχωρήσει τους διώκτες του, αλλά και να ξεκινήσει έναν σοβαρό διάλογο μαζί τους.

Δεν το έκανε ως ηθικολόγος, αλλά ως πραγματιστής: ξεκινώντας ως οπαδός της σύγκρουσης ο Μαντέλα είχε τη διορατικότητα να αντιληφθεί ότι μόνο με τη συνεννόηση μπορούν να προχωρήσουν τα πράγματα.

Είναι ένα παράδειγμα που θα άξιζε να μελετήσουν οι δικοί μας πολιτικοί: μπορεί η Ελλάδα να έχει ξεπεράσει από καιρό τα τραύματα του δικού της Εμφυλίου, αλλά το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης, η οποία με τον καιρό γίνεται και κοινωνική και πολιτική, προϋποθέτει τη συνεννόηση.

Δυστυχώς, ο διάλογος εξακολουθεί σε αυτόν τον τόπο να είναι είδος πολυτελείας, δυσκολεύοντας τις προσπάθειες για έξοδο από την κρίση. Αντίθετα, κυριαρχεί ο νόμος της κομματικής σκοπιμότητας – τελευταίο παράδειγμα, ο τρόπος που κρατήθηκε κλειστό επί τρίμηνο το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ας το αντιληφθούν όλες οι πλευρές: ούτε ο αυταρχισμός του τύπου «το λέει το Μνημόνιο και δεν το συζητούμε» ούτε η αλαζονεία του τύπου «όχι σε όλα, ακόμη και στα αυτονόητα» μπορούν να οδηγήσουν την Ελλάδα μπροστά. Αντίθετα, οι συνεχείς «κοκορομαχίες» τροφοδοτούν την αντίληψη ότι «όλοι ίδιοι είναι» και προλειαίνουν το έδαφος για τους ακραίους…