Ο λόγος στο σημερινό σημείωμά μου είναι για τη σχέση δασκάλου – μαθητή· σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Εδώ, με έμφαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, στα πανεπιστήμια, όπου για το ένα σκέλος της σχέσης, τον μαθητή, ολοκληρώνεται ένας κόσμος. Η γνώση είναι το μέσο που διαμορφώνει τη σχέση: ο δάσκαλος τη μεταδίδει και ο μαθητής την προσλαμβάνει. Πώς τη μεταδίδει ο δάσκαλος και πώς την προσλαμβάνει ο μαθητής. Ποιο είναι δηλαδή το τελικό ζητούμενο· ασφαλώς είναι η σκέψη, η καλλιέργειά της, η ανάδειξή της, η ανεύρεση νέων δρόμων για την ανάπτυξή της.

Με τέτοιες σκέψεις θα προσπαθήσω να απασχολήσω τον προβληματισμό όσων μου κάνουν την τιμή να διαβάζουν αυτά τα κείμενα που παρουσιάζω. Αφορμή, δύο θάνατοι ή ο θάνατος δύο αδελφών, φίλων μου –και ας είναι στη μνήμη τους τα λόγια μου –καθηγητών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Του Νίκου και του Γιώργου Χουρμουζιάδη.

Ηταν και οι δύο δάσκαλοι –σε αυτή τη διάσταση του βίου τους θέλω να μείνω. Δάσκαλοι που υπήρχαν κάποτε και δεν απομένουν πολλοί πια στη ζωή· που δεν ανεβαίνουν στην έδρα να πουν ένα μάθημα και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε, παρά που επικοινωνούν με τους φοιτητές, που έχουν οργανώσει το μάθημά τους σε έναν γοητευτικό λόγο – διάλογο, που ο λόγος τους δηλαδή εγείρει τη σκέψη των ακροατών σε αναζήτηση παραπέρα ερμηνευτικών δρόμων, που θα περικυκλώσουν τον ομιλητή στο τέλος του μαθήματος για να τον βομβαρδίσουν με «απορίες», που θα βρεθούν, δάσκαλος και μαθητές, στο καφενείο, στην ταβέρνα, σε κάποιο σπίτι για να συζητήσουν τα της γνώσης, τα της έρευνας, τα της επιστήμης.

Αυτή είναι η ιεροτελεστία της μάθησης· και η πανδαισία της παραγωγής γνώσης· είναι η διαδικασία μιας επικοινωνίας, περίπου ερωτικής, όπου ο δάσκαλος απολαμβάνει τους προβληματισμούς από τα φρέσκα, εν πολλοίς ακαλλιέργητα, μυαλά που αναζητούν απαντήσεις για τον κόσμο και οι μαθητές γονιμοποιούνται από την ίδια την προβληματική του δασκάλου. Και ο δάσκαλος μαθαίνει από τα ερωτήματα των νέων ανθρώπων, μαθαίνει την κοινωνία μέσα απ’ αυτά. Αύριο θα μπορεί να ανοίξει περισσότερο τα φτερά του, ο δάσκαλος, να κάνει το μάθημά του για να προκαλέσει νέα και περισσότερα ερωτήματα. Η διαλεκτική της γνώσης· η διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης –παραγωγός ο μαθητής.

Αρχαιολόγος ο Γιώργος· η ανασκαφή του ήταν χώρος μάθησης: για κείνον και για τους μαθητές του –ανασκαφής –και εδώ δάσκαλος. Και πολλά από τα δημοσιεύματά του ήταν μάθημα. Δεν θα λησμονήσω ένα άρθρο του όπου γινόταν λόγος για τα διάφορα μη χρηστικά αντικείμενα που έβρισκαν οι αρχαιολόγοι ανασκάπτοντας τάφους και άλλους χώρους, ακόμη και θαμμένους ναούς. Ηταν λέει αντικείμενα επικοινωνίας, εξέπεμπαν μηνύματα, έστελναν σήματα, μιλούσαν –έκαναν προπαγάνδα λέμε σήμερα.

Κλασικός φιλόλογος ο Νίκος, εραστής του αρχαίου δράματος, μπήκε με τα μπούνια στο θέατρο και εδίδαξε παραστάσεις, στην πράξη και μεταφράζοντας αρχαίες τραγωδίες. Εχει πολλούς μαθητές και από την πανεπιστημιακή –και σχολική για λίγα χρόνια –διδασκαλία και από τη θεατρική πράξη.

Αυτοί οι παλιοί δάσκαλοι, και ας μη λησμονήσω τον από μερικά χρόνια απόντα φίλο μου Παναγιώτη Μουλλά, σιγά σιγά αποχωρούν. Γιατί δεν αναπαράγονται οι ίδιοι; Γιατί οι νεότεροι δάσκαλοι δεν είναι δάσκαλοι; Γιατί οι νεότεροι έπαψαν να θεωρούν τη μάθηση και την αναπαραγωγή της μια ύψιστη σχέση με τον μαθητή;

Δεν αποκλείεται η αιτία να πρέπει να αναζητηθεί στις νέες τεχνολογίες που, γενικά, αποξενώνουν τους ανθρώπους τον έναν από τον άλλον· που δυσχεραίνουν, τουλάχιστον, την προσωπική σχέση, την ανταλλαγή απόψεων ή και τη διδασκαλία πρόσωπο με πρόσωπο· που αποκλείουν τις συναντήσεις στο καφενείο, στο σπίτι, στην ταβέρνα· που ορθώνουν τοίχο ανάμεσα στον δάσκαλο και στον μαθητή –ένα ολόκληρο Πανεπιστήμιο, το «Ανοιχτό», με έδρα την Πάτρα δεν λειτουργεί έτσι;

Ο Βασίλης Κρεμμυδάς είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Τελευταία Νέα