Οι πορείες προς τους Πόλους ήταν πάντα αβέβαιες. Ο ακατάβλητος εξερευνητής Ρόαλντ Αμούνδσεν κατέκτησε τον Νότιο Πόλο πριν από έναν αιώνα χάρη σε επίμοχθο σχεδιασμό και προετοιμασία. Ο μεγάλος ανταγωνιστής του Ρόμπερτ Σκοτ, ανοργάνωτα ενθουσιώδης, έφθασε δεύτερος, χάνοντας και τη ζωή του κατά την επιστροφή. Στην ελληνική πολιτική, ένας νέος πόλος ανάμεσα σε ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει εξίσου δυσπρόσιτος. Αν και προφανώς θα κινείται μακριά από την παγωνιά των άκρων, απαιτούνται τα σπάνια προσόντα του Αμούνδσεν για να βρεθεί σταθερό καταφύγιο στη θαλπωρή του μεσαίου χώρου.

Η Κεντροαριστερά ως επωνυμία αναδίδει μια αίσθηση ματαιότητας, αφού ήδη 3 κοινοβουλευτικά κόμματα και 4-5 κινήσεις πλανώνται στον κεντροαριστερό χώρο. Η διογκωμένη παρουσία των δύο εξτρεμισμών κάνει το πολιτικό κέντρο να ατροφεί, ενώ λείπουν σοβαρές προγραμματικές προτάσεις από τα φιλοευρωπαϊκά κυβερνητικά κόμματα. Τολμηρές μεταρρυθμίσεις δεν ταιριάζουν ούτε στην παραδοσιακή ελληνική αντίληψη περί αριστερής πολιτικής ούτε στον συντηρητικό χριστιανο-εθνικισμό. Η ολοκληρωμένη πραγματοποίηση του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού εμφανίζεται ανέφικτη. Τον αναζητεί ωστόσο ένα μέρος του εκλογικού σώματος που καλύπτεται ανεπαρκώς από τα σημερινά κόμματα. Πρόκειται κυρίως για εργαζομένους στην ιδιωτική οικονομία, όπως και για δραστηριοποιούμενους στον χώρο μιας εξωστρεφούς καινοτόμου επιχειρηματικότητας. Πολιτικό κενό εντοπίζεται λοιπόν σε έναν μεσαίο μετριοπαθή χώρο με φιλοευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατική ή φιλελεύθερη φιλοσοφία και ευήκοα ώτα σε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις.

Η πορεία προς έναν μεταρρυθμιστικό σχηματισμό είναι αβέβαιη χωρίς την επιβλητική ηγετική μορφή που θα επέβαλλε με την παρουσία της την προσήλωση στο ζητούμενο, δηλαδή την πάση θυσία παραμονή του τόπου στο δημοκρατικό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Από την άλλη μεριά, συνταγή αποτυχίας θα συνιστούσε η συμμετοχή προσώπων που σηματοδοτούν κακοδιαχείριση, εθνικισμό, λαϊκισμό ή κρατισμό καθώς και όσων νοσταλγούν εκδοχές του υπαρκτού. Βέβαια, οι ηγεσίες των σημερινών κομμάτων δεν μπορούν να παρακαμφθούν. Εστω και παρηκμασμένα, δεν παύουν να είναι κόμματα, δηλαδή κάτι περισσότερο από απλές παρέες. Αναπόφευκτα, ο σχηματισμός θα αποτελέσει σανίδα σωτηρίας για πολλούς από το παλιό πολιτικό προσωπικό. Ωστόσο οι φθαρμένοι θα έπρεπε να γίνουν αποδεκτοί μόνο αν προσέλθουν ως απλοί στρατιώτες.

Ολα τα κόμματα, οι προσωπικότητες και οι κινήσεις του χώρου θα κληθούν να συμβάλουν. Είναι πιθανό ότι σημαντικό μέρος της ΔΗΜΑΡ θα απόσχει, επειδή δεν καλύπτεται από το ιδεολογικό πλαίσιο ενός νέου μεταρρυθμιστικού σχηματισμού. Το σημερινό ΠΑΣΟΚ πιθανώς θα εμφανιστεί ολόκληρο, συμπεριλαμβανομένων των λαϊκιστικών στοιχείων που έχουν απομείνει. Πάντως, το νέο σχήμα θα πρέπει να εκπροσωπεί ένας πρόεδρος σεβαστός από όλους, ενώ, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, οι συμπράττοντες θα διατηρήσουν τις δομές και τις ηγεσίες τους. Η επιλογή αυτού του σημαντικού προσώπου αποτελεί το κρισιμότερο σημείο του οδικού χάρτη.

Η συμμετοχή γνωστών ονομάτων έχει κάποια σημασία, αλλά περισσότερο θα μετρήσουν συγκεκριμένα προγραμματικά στοιχεία που προσδοκά η μεταρρυθμιστική κοινή γνώμη. Αποτυχία προμηνύουν αόριστες θολές αγγελίες του τύπου «καλούνται οι δυνάμεις που έχουν αναφορά στον δημοκρατικό σοσιαλισμό, τη σοσιαλδημοκρατία, τον προοδευτικό εκσυγχρονισμό, την πολιτική οικολογία». Μια ομάδα ικανών στελεχών από την πολιτική, την οικονομία, τις επιστήμες κ.λπ., με αδιαμφισβήτητη κοινωνική αποδοχή, θα επεξεργαστεί αρχές λειτουργίας και πρόγραμμα για τις προσεχείς εκλογικές αναμετρήσεις. Η επιλογή της σύνθεσής της δεν είναι εύκολη, αν θεωρηθεί ότι πρέπει να αντανακλά τις δυνάμεις των κομμάτων. Η εκπόνηση ενός περιεκτικού και λιτού προγράμματος κρύβει σημαντικές δυσκολίες. Θα προτείνει ώριμες θεσμικές μεταρρυθμίσεις για τους βουλευτές, τους υπουργούς, τα κόμματα, το πολιτικό χρήμα, τη Δικαιοσύνη, την Τοπική Αυτοδιοίκηση; Θα αγγίξει ταλαιπωρημένα θέματα εξωτερικής πολιτικής, ζητήματα εθνικιστικά ή τον διαχωρισμό κράτους – Εκκλησίας;

Ακόμα και αν η συγκρότηση δεν σκοντάψει σε αδυναμίες συζήτησης για την ουσία, θα πρέπει να ξεπεράσει επικίνδυνα «διαδικαστικά» εμπόδια, όπως η αριθμητική υπεροχή του ΠΑΣΟΚ και η πληθωρική παρουσία του αρχηγού του, που δημιουργούν προφανή κίνδυνο υπερβολικής κυριαρχίας του. Αλλη μεγάλη δυσκολία, η σύνθεση της κεντρικής επιτροπής του σχηματισμού σε συνάρτηση με τις δυνάμεις των κομμάτων και κινήσεων, με την «εμβέλεια» των προσωπικοτήτων κ.λπ. Η επίλυση τέτοιων προβλημάτων μέσω πολύπλοκων ρυθμίσεων και κανονισμών είναι ανέφικτη. Μόνο η αδιαμφισβήτητη επιβολή ενός σεβαστού προέδρου θα μπορούσε να εξασφαλίσει την υπέρβασή τους.

Ο Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής στο ΕΜΠ

Τελευταία Νέα