Λίγες μόλις ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο νέος υπουργός υγείας Αδ. Γεωργιάδης επανέφερε σε ισχύ την, περιβόητη πλέον, υγειονομική διάταξη 39Α, που είχε θεσμοθετήσει τον Απρίλιο του 2012 ο τότε υπουργός Α. Λοβέρδος.

Πρόκειται για τη διάταξη βάσει της οποίας οργανώθηκε, λίγο πριν από τις εκλογές του 2012, επιχείρηση μαζικού εργαστηριακού ελέγχου για HIV/AIDS σε εκδιδόμενες γυναίκες και εξαρτημένα άτομα χωρίς τη θέλησή τους. Ακολούθησαν η δίωξη και η δημοσιοποίηση φωτογραφιών και στοιχείων ταυτότητας περίπου 30 οροθετικών γυναικών, παραβιάζοντας με πρωτοφανή τρόπο όλους τους κανόνες δεοντολογίας. Πολλοί ελληνικοί και διεθνείς φορείς, μεταξύ των οποίων η UNAIDS, καταδίκασαν τόσο τις πρακτικές όσο και την υγειονομική διάταξη, και η Ελλάδα διασύρθηκε διεθνώς. Τον Απρίλιο του 2013 η υγειονομική διάταξη 39Α καταργήθηκε με απόφαση της υφυπουργού Φ. Σκοπούλη.

Η επαναφορά της συνιστά ιδεοληπτική εμμονή που εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και αντιστρατεύεται τα επιστημονικά δεδομένα. Επιχειρείται να προβληθεί το ψευδές δίλημμα: ή δεοντολογία και δικαιώματα ή προστασία της δημόσιας υγείας.

Τα πράγματα δεν είναι έτσι. Η βία προς τις ευάλωτες ομάδες οδηγούν τα άτομα των ομάδων αυτών στην αυτοπεριθωριοποίηση και την αποφυγή των υπηρεσιών διάγνωσης και θεραπείας, με συνέπεια τη μεγαλύτερη διασπορά των λοιμωδών νοσημάτων.

Τα τελευταία δυο-τρία χρόνια έχει εκδηλωθεί πρωτόγνωρη επιδημία HIV/AIDS στη χώρα μας, κυρίως ανάμεσα σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών: μεταξύ 2010 και 2012 σημειώθηκε αύξηση περισσότερο από 3.000% (ή 30 φορές πάνω) στα περιστατικά οροθετικών ατόμων σε αυτή την ομάδα. Η επιδημία αυτή εστιάζεται κυρίως στο κέντρο της Αθήνας και οφείλεται σε ένα σύμπλεγμα παραγόντων όπως αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας, αύξηση της χρήσης ενδοφλέβιων ναρκωτικών, πιθανή αύξηση της επανάχρησης συρίγγων, μείωση των προγραμμάτων πρόληψης στο διάστημα που προηγήθηκε της επιδημίας κ.ά.

Η κατάργηση της διάταξης έδινε το μήνυμα προς τους δυνητικούς κρίκους στην αλυσίδα διασποράς της επιδημίας HIV/AIDS: «Η Πολιτεία δεν έχει πρόθεση να σας καταδιώξει ή να σας διαπομπεύσει», ως εκ τούτου «ελάτε να ελεγχθείτε και να λάβετε θεραπεία εάν χρειάζεται». Παράλληλα, δίνουν καρπούς οι παρεμβάσεις ειδικών προγραμμάτων, αρμόδιων φορέων και ΜΚΟ που βασίζονται στην εθελοντική εξέταση ατόμων υψηλού κινδύνου για HIV/AIDS, ανταλλαγή συρίγγων σε χρήστες και άλλα μέτρα πρόληψης, διάγνωσης και θεραπείας.

Η επαναφορά της υγειονομικής διάταξης δίνει το μήνυμα: «Το κράτος ετοιμάζεται να σας κυνηγήσει για να εξεταστείτε με το ζόρι και εάν είστε οροθετικοί, πιθανώς να σας φυλακίσει και να δώσει στη δημοσιότητα τα στοιχεία σας» (καθώς οι πρακτικές αυτές δεν έχουν καταδικαστεί ούτε από τον νυν υπουργό ούτε από τα κόμματα της σημερινής κυβέρνησης), ως εκ τούτου «κρυφτείτε, κλειστείτε στον κύκλο σας». Εχει δειχθεί επανειλημμένα ότι η προσέγγιση αυτή φέρνει τελείως αντίθετα αποτελέσματα και οδηγεί στην εξάπλωση του AIDS.

Ο σεβασμός στα ατομικά δικαιώματα δεν είναι «λεπτομέρεια» και δεν αντιστρατεύεται την αποφασιστική προστασία της δημόσιας υγείας, όπως συχνά προβάλλεται. Ακριβώς το αντίθετο. Οι κώδικες ιατρικής δεοντολογίας συμπυκνώνουν τη «σοφία» και μακρόχρονη εμπειρία των κοινωνιών για το πώς προστατεύεται καλύτερα η υγεία του συνόλου.

Το ζήτημα δεν είναι θεωρητικό, είναι πολύ πραγματικό και εξαιρετικά σοβαρό. Η υγειονομική διάταξη 39Α πρέπει να καταργηθεί άμεσα γιατί μπορεί να οδηγήσει στην εξάπλωση του HIV/AIDS στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα προσβάλλει βάναυσα τον πολιτισμό μας.

Η επαναφορά της υγειονομικής διάταξης αναδεικνύει ένα σοβαρό θεσμικό ζήτημα. Πώς γίνεται ο υπουργός Υγείας της Ελλάδας να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς πρόσβαση στην τεκμηριωμένη επιστημονική γνώση; Γιατί οι υπάρχοντες θεσμοί δημόσιας υγείας δεν επιτελούν το έργο της έγκυρης επιστημονικής γνωμοδότησης; Η σοβαρότητα των προβλημάτων δημόσιας υγείας, το μεγάλο ανθρώπινο και οικονομικό κόστος που έχουν οι χειρισμοί που βασίζονται σε «ιδεολογική προσέγγιση» και όχι σε επιστημονικά δεδομένα δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για συνέχιση της λειτουργίας των θεσμών δημόσιας υγείας στη χώρα μας με αδιαφάνεια και ανεπάρκεια. Η ανάγκη μεταρρυθμίσεων εξυγίανσης και εξορθολογισμού είναι επείγουσα.

O Τάκης Παναγιωτόπουλος είναι καθηγητής στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας

Τελευταία Νέα