Για να φτάσει κανείς από το κέντρο της Σμύρνης έως το μεταλλείο χρυσού Εφεμτσουκουρού (Εfemcukuru), στο ομώνυμο χωριό της Τουρκίας, περνάει από μια πολύ εύφορη περιοχή διανύοντας περίπου 30 χιλιόμετρα. Η εναλλαγή του τοπίου είναι συνεχής: πευκοδάσος, αγροτικές καλλιέργειες πάνω σε πλαγιές –κυρίως αμπέλια -, ελιές και εσπεριδοειδή. Περίπου ένα χιλιόμετρο πριν από την είσοδο του εργοταξίου, ο κακός ασφαλτοστρωμένος δρόμος βελτιώνεται θεαματικά: υπάρχουν διαγραμμίσεις και στηθαία.

Οι δύο πινακίδες που κατευθύνουν τους οδηγούς από τη Σμύρνη στο χωριό Εφεμτσουκουρού δεν διακρίνονται εύκολα. Τα γράμματα έχουν μουντζουρωθεί με μαύρο μαρκαδόρο.

Οι κατεστραμμένες πινακίδες ίσως είναι σημάδι των διαμαρτυριών που ξεσπούν τα τελευταία χρόνια στην περιοχή. Λίγο έξω από το χωριό που φημίζεται για τους αμπελώνες του λειτουργεί από το 2011 το μεταλλείο χρυσού. Μερίδα κατοίκων και περιβαλλοντικές οργανώσεις ήταν αντίθετες με την εγκατάστασή του.

Το χρυσωρυχείο βρίσκεται στην περιοχή Μεντερές, σε υψόμετρο 700 και περιβάλλεται από πευκοδάσος και αμπελώνες. Η απόσταση που το χωρίζει από τους οικισμούς του χωριού Εφεμτσουκουρού –έχει 600 κατοίκους –και του γειτονικού Καβατσίκ –με 800 κατοίκους –είναι περίπου δύο χιλιόμετρα.

Λειτουργεί κανονικά, όμως οι αντιδράσεις από μερίδα κατοίκων και μη κυβερνητικές οργανώσεις δεν έχουν κοπάσει. Πέρυσι, μάλιστα, κάτοικοι του χωριού Καβατσίκ υποστήριζαν πως εξαιτίας του ορυχείου μολύνονται ο υδροφόρος ορίζοντας και τα νερά με αποτέλεσμα να πεθαίνουν ζώα. Εντούτοις, οι κινητοποιήσεις τους δεν έχουν πάρει ακραία μορφή όπως τα βίαια επεισόδια που επαναλαμβάνονται το τελευταίο διάστημα στη Χαλκιδική. Από την πλευρά τους, οι υπεύθυνοι του μεταλλείου υποστηρίζουν ότι οι διαμαρτυρίες των αντιδρώντων έχουν μειωθεί σημαντικά την τελευταία διετία.

«ΤΑ ΝΕΑ» είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τις εγκαταστάσεις του ορυχείου στο Εφεμτσουκουρού αλλά και τη γύρω περιοχή. Η επίσκεψη διοργανώθηκε από την εταιρεία Ελληνικός Χρυσός που έχει αναλάβει να λειτουργήσει το ορυχείο χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής. Οπως τόνισαν ο υπεύθυνος επικοινωνίας της Ελληνικός Χρυσός Κώστας Γεωργαντζής και ο γενικός διευθυντής της εταιρείας Χρυσωρυχεία Θράκης (σχεδιάζει τη λειτουργία χρυσωρυχείου στο Πέραμα Εβρου) Γιώργος Μαρκόπουλος, στόχος ήταν να δείξουν πώς λειτουργεί ένα παρόμοιο μεταλλείο χρυσού σε άλλη χώρα και μάλιστα σε τοποθεσία που βρίσκεται πολύ κοντά σε κατοικημένη περιοχή.

Ο χρυσός δεσπόζει από την είσοδο κιόλας: η επιγραφή είναι γραμμένη με παχιά χρυσά γράμματα. Οι εγκαταστάσεις είναι καινούργιες. Τα κτίρια του μεταλλείου κατασκευάστηκαν την περίοδο 2009-2011. Η έκταση που επελέγη ήταν μέσα στο πευκοδάσος. Συνεπώς χρειάστηκε να κοπούν δέντρα σε μερικά τμήματα της έκτασης.

Οσο για τα αμπέλια που βρίσκονταν πολύ κοντά, η τουρκική εταιρεία που έχει αναλάβει την εξόρυξη του χρυσού, η Tuprag (θυγατρική εταιρεία της Eldorado Gold), τα αγόρασε από τους κατοίκους. Οπως εξήγησε ο γενικός διευθυντής της εταιρείας Γιασάρ Νταβλίογλου, «η νομοθεσία μάς υποχρέωνε να δημιουργήσουμε μια ζώνη προστασίας 150 μέτρων περιμετρικά του μεταλλείου διότι κοντά είναι κατοικημένη περιοχή. Ετσι, έπρεπε να αγοράσουμε κάποια αμπέλια από τους κατοίκους. Οι διαπραγματεύσεις για να το πετύχουμε αυτό κράτησαν πολύ. Περίπου δυόμισι χρόνια». Τώρα, όπως πρόσθεσε, αυτά τα αμπέλια καλλιεργούνται από την εταιρεία και πέρυσι παρήγαγαν και το πρώτο κρασί.
«Το μεταλλείο δεν βλάπτει το περιβάλλον», λέει η εταιρεία

Οι υπεύθυνοι της εταιρείας Tuprag υποστηρίζουν ότι το μεταλλείο δεν έχει αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον και στην τοπική κοινωνία. «Βλέπετε ότι υπάρχει φύση γύρω από το μεταλλείο. Πράσινο, χωριά, ποτάμια. Βρισκόμαστε σε απόσταση μικρότερη από 30 χιλιόμετρα από τη Σμύρνη» λέει ο κ. Νταβλίογλου. Παραδέχεται όμως πως χρειάστηκε πολύς χρόνος για να πείσει η εταιρεία τους κατοίκους ότι η λειτουργία του χρυσωρυχείου θα τους ωφελήσει: «Εγινε μεγάλη προσπάθεια να τους εξηγήσουμε ότι είμαστε μια αξιόπιστη, σοβαρή εταιρεία. Από τη στιγμή που οι κάτοικοι δεν γνώριζαν, έπρεπε να τους εξηγήσουμε».

Οι πρώτες γεωλογικές έρευνες για το μεταλλείο στο Εφεμτσουκουρού άρχισαν το 1992. Εκείνη την περίοδο ήταν έντονες οι διαμαρτυρίες σε όλη την Τουρκία γιατί είχε ξεκινήσει να λειτουργεί το πρώτο μεταλλείο στη χώρα, το Οβατσικ. Το 2005 δόθηκε η πρώτη έγκριση για τη λειτουργία του ορυχείου.

Οπως συμπληρώνει ο κ. Νταβλίογλου, η περίοδος-κλειδί για να επιτευχθεί αυτό ήταν το 2009-2011. Στη διάρκεια κατασκευής του έργου πολλοί κάτοικοι εργάστηκαν εκεί. «Ετσι, ο κόσμος κατάλαβε ότι το μεταλλείο είναι προς το συμφέρον του. Τότε επίσης πολλοί από τους κατοίκους εκπαιδεύτηκαν. Οι αντιδράσεις άρχισαν να φθίνουν όταν άρχισε η κατασκευή».

Οταν ερωτάται αν υπάρχουν σήμερα διαμαρτυρίες, απαντά «όχι». Και προσθέτει: «Οι διαμαρτυρίες που δεχόμαστε πλέον από τους κατοίκους είναι διότι θα ήθελαν να δουλέψουν περισσότεροι στο μεταλλείο. Ομως έχουμε περιορισμένες θέσεις».

Σήμερα από τους 405 εργαζομένους στο μεταλλείο, οι 183 είναι ντόπιοι, από τα γύρω χωριά.

Η εταιρεία Τuprag έχει προχωρήσει σε σειρά κοινωνικών – αντισταθμιστικών έργων στην περιοχή του Εφεμτσουκουρού. Κατασκευάζει δρόμους, γέφυρες και αποχετεύσεις, επισκευάζει τζαμιά στο χωριό. Επίσης ενθαρρύνει τους μαθητές να συνεχίσουν να φοιτούν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι υπεύθυνοι τονίζουν ότι παρατηρείται άνοδος στη φοίτηση παιδιών από το χωριό σε γυμνάσιο και λύκειο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας, 9,13 γραμμάρια χρυσού ανά τόνο ήταν η δυνατότητα εξόρυξης του μεταλλείου το 2011. Η Τουρκία είναι σήμερα η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε παραγωγή χρυσού. Παράγονται συνολικά απ’ όλα τα μεταλλεία της 25 τόνοι τον χρόνο. Το 2001 είχε παραγωγή 1,4 τόνους. Λειτουργούν 6 μεταλλεία χρυσού και 2 είναι υπό κατασκευή.
Οι κάτοικοι και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις: «Εμείς θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας»

Το χρυσωρυχείο στο Εφεμτσουκουρού λειτουργεί δύο χρόνια τώρα, οι αντιδράσεις όμως από μερίδα κατοίκων και περιβαλλοντικές οργανώσεις συνεχίζονται. Χρησιμοποιούν μάλιστα τη νομική οδό για να σταματήσουν τη λειτουργία του. «Ο κύριος λόγος για τον οποίο κάτοικοι και περιβαλλοντικές οργανώσεις αντιδρούν είναι γιατί το χρυσωρυχείο είναι στη λεκάνη υδροδότησης της Σμύρνης. Πολύ κοντά του βρίσκεται το φράγμα από το οποίο υδροδοτείται η πόλη» λέει στα «ΝΕΑ» ο Εριφ Αλί Τζανγκί, μέλος της περιβαλλοντικής οργάνωσης ECEGEP (Πλατφόρμα Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Αιγαίου).

Σε αυτήν την περιοχή, υποστηρίζει, «το υπέδαφος είναι πλούσιο σε αρσενικό. Συνεπώς υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης του νερού από το αρσενικό και άλλα βαρέα μέταλλα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η συσσώρευση αρσενικού εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία των πολιτών». Επιστήμονες έχουν δηλώσει, λέει ο κ. Τζανγκί, πως εξαιτίας της βραχώδους δομής του υπεδάφους και της λειτουργίας του ορυχείου θα προκληθεί ρύπανση από βαρέα μέταλλα. Θα μεταφερθεί στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα, με αποτέλεσμα να βλάψει τις καλλιέργειες και το δάσος. Η βιολογική γεωργία στην περιοχή θα σταματήσει. Εν ολίγοις, το ορυχείο θα οδηγήσει σε οικολογική και κοινωνική καταστροφή. Οπως ανέφερε η ECEGEP, κάτοικοι του χωριού Καβατσίκ παρατήρησαν θανάτους ψαριών σε ποτάμια της περιοχής, καθώς επίσης αλόγων και προβάτων που έπιναν νερό από ρυάκια στην ίδια τοποθεσία. Ακολούθησαν διαμαρτυρίες των κατοίκων και του κοινοτάρχη. Το περασμένο καλοκαίρι έδωσαν για ανάλυση νεκρά ψάρια στο Ινστιτούτο Θαλάσσιων Επιστημών του Πανεπιστημίου Ντοκούζ Εϊλούλ της Σμύρνης. Οι αναλύσεις έδειξαν ως πιθανή αιτία θανάτου για τα ψάρια την έκθεση σε τοξικά και την έλλειψη οξυγόνου. Παρατηρήθηκαν επίσης υπερβάσεις σε βαρέα μέταλλα, όπως ο υδράργυρος.

Στην ερώτηση αν η περιβαλλοντική οργάνωση συνεχίζει να αντιδρά, ο κ. Τζανγκί απαντά: «Φυσικά και αντιδρούμε ακόμη στη λειτουργία του ορυχείου. Ρυπαίνει τις περιοχές όπου ζούμε. Θα μας προκαλέσει καρκίνο και άλλα προβλήματα υγείας. Θα συνεχίσουμε τον κοινωνικό και νομικό αγώνα μας». Για τους κατοίκους λέει ότι οι περισσότεροι είναι εναντίον του μεταλλείου, αλλά «έχουν σχέση με αυτό για οικονομικούς λόγους: εργάζονται εκεί, έχουν πουλήσει τη γη τους στην εταιρεία. Ομως όλοι ανησυχούν».