Αναζήτηση
Ποιος κέρδισε τα περισσότερα μετάλλια στους Ολυμπιακούς Αγώνες; Η Ευρώπη. Ποιος έχει τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο; Η Ευρώπη. Και πού θέλουν να πάνε οι περισσότεροι άνθρωποι για διακοπές; Στην Ευρώπη, ασφαλώς. Σε πολλές μετρήσεις δύναμης η Ευρωπαϊκή Ενωση ανήκει μαζί με τις ΗΠΑ και την Κίνα στους Τρεις Μεγάλους παγκοσμίως. Και όμως, πείτε κάτι τέτοιο σε αξιωματούχους στο Πεκίνο, στην Ουάσιγκτον ή οποιαδήποτε άλλη πρωτεύουσα του πλανήτη σήμερα και θα γελάσουν. Αυτή η πιθανή υπερδύναμη θεωρείται ευρέως ο ασθενής του αναπτυγμένου κόσμου.
Γιατί; Το ελαττωματικό σχέδιο της ευρωζώνης έκανε την ύφεση στην Ευρώπη πιο έντονη από ό,τι στην Αμερική. Η κατάρρευση της ευρωζώνης θα παρέσερνε την υπόλοιπη παγκόσμια οικονομία μαζί της. Γιατί όμως οι Ευρωπαίοι δεν έχουν δείξει την πολιτική θέληση να σώσουν την ευρωζώνη μετακινούμενοι πιο κοντά στη δημοσιονομική και πολιτική ένωση;
Οι πέντε μεγάλοι οδηγοί της ευρωπαϊκής ενοποίησης μετά το 1950 ούτε έχουν εξαφανισθεί ούτε έχουν χάσει την ενέργειά τους.
Πρώτον και κύριο, ήταν η προσωπική μνήμη του πολέμου και το σύνθημα «Ποτέ ξανά» που κινητοποίησε τρεις γενιές Ευρωπαίων μετά το 1945. Η τελευταία γενιά όμως που βίωσε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο φεύγει και η συλλογική μνήμη αδυνατίζει.
Δεύτερον, η σοβιετική απειλή παρείχε ένα ισχυρό κίνητρο για τους Δυτικοευρωπαίους προκειμένου να ενωθούν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Τρίτον, έως τη δεκαετία του ’90 η μηχανή της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, με τη Γαλλία στο τιμόνι. Τώρα όμως που ο εθνικός στόχος της Γερμανίας, η γερμανική επανένωση, έχει επιτευχθεί, η Γερμανία δεν δίνει χρήματα κάθε φορά που το ζητεί η Ευρώπη.
Τέταρτον, οι κάποτε δέσμιες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δεν αισθάνονται πλέον συλλογικά παθιασμένες για την ΕΕ, αν και οι πολίτες τους έχουν πιο πρόσφατες αναμνήσεις δικτατορίας, προβλημάτων και πολέμου.
Τέλος, η διαδεδομένη άποψη ότι η «Ευρώπη» σημαίνει άνοδο του βιοτικού επιπέδου και κοινωνική ασφάλεια για όλους τους Ευρωπαίους έχει τρωθεί από τη συσσώρευση του χρέους, τη γήρανση του πληθυσμού, τον διεθνή ανταγωνισμό και την κρίση στην ευρωζώνη. Οι νεαροί Ελληνες και Ισπανοί δεν μπορούν πλέον να δουν τα οφέλη.
Παρ’ όλα αυτά, είναι κατανοητό ότι καλύτερα να ανήκεις σε μια αγορά 500 εκατομμυρίων καταναλωτών, αντί να εξαρτάσαι από την εσωτερική των 50 ή των 10 εκατομμυρίων – το μέγεθος σχεδόν των μισών μελών της ΕΕ τώρα.
Και εδώ αρχίζει η νέα υπεράσπιση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η ανάγκη εμείς οι Ευρωπαίοι να δούμε την κατάσταση υπό κλίμακα είναι το κλειδί για το κοινό μας μέλλον. Ο κόσμος του 21ου αιώνα θα είναι ένας κόσμος γιγάντων: αποκαμωμένοι παλαιοί, όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, και διψασμένοι καινούργιοι, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική. Σε έναν τέτοιο κόσμο ακόμη και η Γερμανία θα είναι μια μικρή προς μεσαία δύναμη.
Εάν οι Ευρωπαίοι θέλουν να διατηρήσουν τον σημαντικό συνδυασμό ευημερίας, ειρήνης, σχετικής κοινωνικής ασφάλειας και ποιότητας ζωής, τον οποίο έχουν επιτύχει τα τελευταία 60 χρόνια, χρειάζονται το ειδικό βάρος που μόνο η ΕΕ παρέχει. Σ’ έναν κόσμο γιγάντων είναι καλό να είσαι γίγαντας: μια εμπορική συμφωνία μεταξύ Κίνας και ΕΕ είναι μια συζήτηση μεταξύ ίσων. Μια εμπορική συμφωνία μεταξύ Κίνας και Γαλλίας είναι άνιση υπόθεση.
Το φάρμακο για την κρίση βρίσκεται στα χέρια της Ευρώπης. Αν λυθεί η κρίση στην ευρωζώνη και μετατραπεί σε μια πιο στενή δημοσιονομική και πολιτική ένωση, και ύστερα γίνει το βήμα για μια πραγματικά κοινή εξωτερική πολιτική, τόσο η Κίνα όσο και η Αμερική και η Ρωσία θα μας πάρουν πιο σοβαρά.
Οι Ευρωπαίοι δεν πρέπει να εγκαταλείψουν την ελπίδα ότι η πρωτοποριακή ειρηνική ενοποίηση μεταξύ κρατών που παλαιότερα είχαν εμπλακεί σε πολέμους δείχνει τον δρόμο για μια καλύτερη «παγκόσμια διακυβέρνηση» ως απάντηση στις κοινές απειλές, όπως η κλιματική αλλαγή και οι εντάσεις που προκύπτουν μεταξύ δυνάμεων που ανέρχονται ή ακολουθούν την αντίστροφη πορεία. Χωρίς ενισχυμένη συνεργασία σε παγκόσμια κλίμακα, ο 21ος αιώνας ίσως μοιάζει με τα τέλη του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, γεμάτος ανταγωνιστικές μεγάλες δυνάμεις. Στην καλύτερη περίπτωση, η Ευρώπη μπορεί να μη γίνει απλώς άλλος ένας γίγαντας, αλλά να προσφέρει το παράδειγμα ενός νέου είδους συνεργατικού πολυεθνικού γίγαντα.
Ο Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στέλεχος του Ινστιτούτου Χούβερ στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ
