Η οικονομία περνά από το τρίγωνο του Διαβόλου

Η σχέση Πρωθυπουργού και υπουργού Οικονομικών είναι ο άξονας στον οποίο ισορροπεί κάθε κυβέρνηση. Σωστό. Μόνο που αυτή τη φορά έχουμε κάτι σαν τριαξονική νταλίκα. Και αυτό γιατί, εκτός από τον Αντώνη Σαμαρά και τον Γιάννη Στουρνάρα, υπάρχει και ο Βαγγέλης Βενιζέλος. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ δεν είναι μόνο πληθωρική προσωπικότητα. Είναι και κάποιος που θεωρεί ότι κατέχει τα οικονομικά εξίσου καλά με τα νομικά – που είναι η επιστήμη του – μετά το πέρασμά του από το υπουργείο Οικονομικών. Εκτός, όμως, από τα θέματα χαρακτήρα που παίζουν ρόλο στην πολιτική, όπως και το θέατρο, οι συμπεριφορές στο τρίγωνο Σαμαρά, Στουρνάρα και Βενιζέλου έχουν να κάνουν και με το πώς επιθυμεί ή αντιλαμβάνεται ο καθένας την εξέλιξη της οικονομίας, με ορίζοντα τον Σεπτέμβριο.

^«περιμένω να δω πότε θα τσακωθεί ο Σαμαράς με τον Στουρνάρα…». Το έλεγε κατ’ ιδίαν πρώην υπουργός που κάτι ξέρει από οικονομικά. Αυτά προ μερικών εβδομάδων. Οπως πάντα, όμως, η πολιτική δεν είναι εύκολα προβλέψιμη. Η χημεία Σαμαρά και Στουρνάρα αποδείχθηκε καλή από την αρχή. Και ας μην ήταν ο Στουρνάρας πρώτος στη λίστα των μετά Ράπανο επιλογών του Πρωθυπουργού. Είναι κάτι που αποσιωπήθηκε όταν ανακοινώθηκε η επιλογή, «γιατί αν το πούμε», όπως επισήμανε γνώστης, «θα τον υπονομεύσουμε». Ωστόσο μέρα με τη μέρα η σχέση έδεσε. Εχει πλέον χαρακτηριστικά αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Ο Σαμαράς «κοουτσάρει» τον Στουρνάρα στα πολιτικά. Και ο Στουρνάρας συμβουλεύει τον Σαμαρά στα οικονομικά. Ούτε ο υπουργός Οικονομικών είναι καινούργιος στην πολιτική. Ούτε ο Πρωθυπουργός είναι αδαής στην οικονομική επιστήμη. Ο Στουρνάρας είναι βετεράνος των οικονομικών επιτελείων Σημίτη τη δεκαετία του ’90, όταν διαπραγματεύτηκε την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ. Ο Σαμαράς είναι απόφοιτος του Χάρβαρντ Μπίζνες Σκουλ, ήταν υπουργός Οικονομικών στη φάση των οικουμενικών κυβερνήσεων του 1989-90 και μέλος της Επιτροπής Οικονομικών του Ευρωκοινοβουλίου από το 2004 έως το 2007.

Με διεθνείς επαφές

Υπάρχουν πολιτικοί που περιφρονούν την οικονομία. Ο Φρανσουά Μιτεράν είναι ο πιο διάσημος μεταξύ αυτών. Δεν είναι η περίπτωση του Σαμαρά. Είχε – και έχει – άποψη για τα οικονομικά. Ενδιαφέρουσα είναι και η προ 2009 ιστορία της ΝΔ. Ο Σαμαράς ήταν απευθείας συνομιλητής του Κώστα Καραμανλή και αμφισβητούσε την οικονομική πολιτική Αλογοσκούφη – κάτι που ο τελευταίος γνώριζε. Ο νυν Πρωθυπουργός έχει διαμορφωμένη αντίληψη για την οικονομία. Ωστόσο ο Στουρνάρας έχει τους αριθμούς, αλλά και ένα ευρύ δίκτυο διεθνών επαφών. Αυτό δεν περιορίζεται στο Eurogroup και, γενικότερα, στις Βρυξέλλες όπου ο Στουρνάρας είναι «παλιός». Ως επικεφαλής του ΙΟΒΕ, αλλά κυρίως ως άνθρωπος με κοσμοπολίτικη αντίληψη, ο Στουρνάρας έχει δει όλους τους ξένους – δημοσιογράφους και αναλυτές – που έχουν έρθει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Και έχουν έρθει όλοι! Προσβάσιμος και υπομονετικός, έχει εξηγήσει ξανά και ξανά την ελληνική περίπτωση, πάντα με μια αισιόδοξη οπτική γωνία.

Το συμπέρασμα είναι ότι ο νέος υπουργός Οικονομικών πήγε στο πόστο «ζεστός», έχοντας ανοιχτά κανάλια επαφών. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να μεταφέρει στον Πρωθυπουργό – στις συχνές συναντήσεις τους – όχι απλώς πληροφόρηση, αλλά αποχρώσεις. Οι επιλογές τακτικής του Σαμαρά – και, κυρίως, το βήμα προς βήμα – στη σύνθετη διαπραγμάτευση με την τρόικα, τις Βρυξέλλες, το Παρίσι, το Βερολίνο και το ΔΝΤ δεν είναι μόνο θέμα ενστίκτου. Είναι και προϊόν πληροφόρησης που έχει έρθει από τον Στουρνάρα. Κατά τα λοιπά, οι δύο άνδρες μοιράζονται πολλά. Μένουν στην Κηφισιά, έχουν αγγλοαμερικανική εκπαίδευση και αμφότεροι διαθέτουν χιούμορ. Οταν ο Στουρνάρας είναι υπερβολικά επεξηγηματικός στα οικονομικά, ο Σαμαράς τον πειράζει λέγοντας: «Είμαι από την Πύλο και όχι από τον Βόλο», εννοώντας ότι τα έχει καταλάβει όλα εξαρχής. Ασχέτως όμως διαδρομής, ο νέος Πρωθυπουργός κερδίζει σιγά σιγά έδαφος – ιδίως στα ξένα ΜΜΕ. Είναι χαρακτηριστικό το πρόσφατο κύριο άρθρο των «Financial Times» που επαινεί τον Σαμαρά για την επιλογή του να μην πάει κατευθείαν σε λογική αναδιαπραγμάτευσης με την τρόικα. Οι «Financial Times» είναι από τις ελάχιστες εφημερίδες που είχαν ανταποκρίτρια στην Αθήνα και προ κρίσης. Είχε πάντα ανοιχτή γραμμή με τον Στουρνάρα, αλλά ξέρει από παλιά και τον Σαμαρά.

Αν ο Στουρνάρας εγγράφεται στον πολιτικό πίνακα της τελευταίας 25ετίας, γιατί χρειάζεται την υποστήριξη του Σαμαρά; Οι λόγοι είναι πολλοί. Πρώτον, διότι πρόκειται για κυβέρνηση συνεργασίας. Δεύτερον, γιατί ο Στουρνάρας δεν βρέθηκε σε αυτήν προωθούμενος από κάποιο συγκεκριμένο κόμμα. Τρίτον, γιατί ο υπουργός Οικονομικών έγινε αλεξικέραυνο της οργής του Βαγγέλη Βενιζέλου μετά το παρθενικό του Eurogroup. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ εξερράγη στη μεταξύ τους τηλεφωνική συνδιάλεξη που, σύμφωνα με όσα κυκλοφορούν στην πολιτική αγορά, έκλεισε απότομα. Ωστόσο η πρώτη συνάντηση στο Μαξίμου πήγε καλά και στη δεύτερη δεν επισημάνθηκαν οι ίδιες εντάσεις. Οπως πάντα, στο ΠΑΣΟΚ όλα είναι πολύ σύνθετα.

Η ταλάντευση του 2007

Το 2007 ο Στουρνάρας, μαζί με άλλους καθηγητές, είχε φλερτάρει έντονα με την ιδέα να πάρει θέση υπέρ του Βενιζέλου στον αγώνα για την ηγεσία. Λίγο όμως το one man show του Βενιζέλου και λίγο η χαώδης ατμόσφαιρα του εσωκομματικού προεκλογικού αγώνα, ο Στουρνάρας – όπως και άλλοι – χάθηκε στον δρόμο. Εκτοτε ήταν πιο κοντά στην Αννα Διαμαντοπούλου, η οποία δεν μιλούσε ποτέ για τα οικονομικά χωρίς να τον συμβουλεύεται. Προ 2009 η σχέση του Στουρνάρα με τον Παπανδρέου ήταν αποσπασματική. Ηταν παρών σε κρίσιμες συσκέψεις – ιδίως αυτές πριν από τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009. Αλλά μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ δεν του προτάθηκε τίποτε. Γιατί; Διότι τον έκοψε το πρωθυπουργικό επιτελείο – και, πιο συγκεκριμένα, το Μαξίμου στην περίοδο Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 2009, όταν έγιναν όλες οι κρίσιμες τοποθετήσεις. Μεταξύ 2009 και 2011 ο Στουρνάρας κάθησε στον πάγκο, βλέποντας την Ελλάδα να χάνει το ματς στα οικονομικά. Είχε πάντα μέτρια εκτίμηση στο ντουέτο Παπακωνσταντίνου – Σαχινίδη. Δεν χρειάζεται να μιλήσουμε καν για τη Λούκα.

Ο Ιούνιος του 2011 φέρνει τον Βενιζέλο στο υπουργείο Οικονομικών. Δεν το θέλει. Θα ήθελε να είναι αντιπρόεδρος και να εποπτεύει κάποιον άλλο στο υπουργείο Οικονομικών. Αλλά ο Λουκάς Παπαδήμος αρνείται τη θέση και το ξημέρωμα βρίσκει τον Βενιζέλο στην οδό Νίκης. Στη φάση εκείνη ο Στουρνάρας δεν ενδιαφέρεται για το χαρτοφυλάκιο Οικονομικών – στην αγορά κυκλοφορεί η φράση «όχι αυτή τη φορά». Είναι όμως μια κρίσιμη περίοδος κατά την οποία προκύπτει μια μετάλλαξη Βενιζέλου. Στο τραπέζι της κυβέρνησης Παπανδρέου δεν υπάρχει ισχυρός παίκτης για τα οικονομικά. Ανθρωπος με υψηλό IQ, ο Βενιζέλος πέφτει πάνω στα οικονομικά και αισθάνεται ότι τα κατέχει. Η κυριαρχική του προσωπικότητα αρκεί για τα υπόλοιπα. Είναι μια μεταμόρφωση που ολοκληρώνεται στη φάση του PSI, όταν ο Βενιζέλος είναι δίπλα στον Πρωθυπουργό Παπαδήμο στη διαπραγμάτευση. Συμπέρασμα: ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αισθάνεται εξίσου επαρκής στα οικονομικά όπως και στα νομικά. Ο Στουρνάρας είναι ο πρώτος οικονομολόγος που θα συναντήσει μπροστά του ως υπουργό Οικονομικών ο Βενιζέλος. Η παρόρμησή του είναι να τον κάνει μια χαψιά.

Ενας οιονεί ανταγωνιστής

Παρ’ όλα αυτά, τα πράγματα δεν είναι εντελώς απλά. Το πέρασμα του Βενιζέλου από το χαρτοφυλάκιο Οικονομικών έχει αφήσει πίσω ανάμεικτες εντυπώσεις – ιδίως στο εξωτερικό. Μπορεί, ας πούμε, για τους ανθρώπους της παρισινής Τράπεζας Λαζάρ – οι οποίοι πέρασαν να τον δουν και την προπερασμένη εβδομάδα – ο Βενιζέλος να είναι ένας πολιτικός με εκτόπισμα και πνεύμα. Αλλά στο Βερολίνο και στη Φρανκφούρτη τα αισθήματα δεν είναι εντελώς θετικά – ενώ υπάρχει και η εντύπωση ότι ο Βενιζέλος είναι υπερβολικά ευέλικτος πολιτικά, για να το πούμε κομψά. Στο πεδίο αυτό ο Στουρνάρας είναι ένας οιονεί ανταγωνιστής, αλλά και κάποιος που δουλεύει για να εδραιώσει τη θέση του Σαμαρά έναντι των ξένων. Εκτός, πάντως, από τους ακαδημαϊκούς ανταγωνισμούς και τα θέματα χαρακτήρα, ο Βενιζέλος φαίνεται να έχει διαφορετική αντίληψη για την εξέλιξη στα οικονομικά. Με απλά λόγια, δεν είναι αισιόδοξος, ενώ θεωρεί ότι οι απαιτήσεις της τρόικας και η κατάρρευση της ελληνικής αγοράς προδιαγράφουν ένα οικονομικό – άρα και πολιτικό – αδιέξοδο τον Σεπτέμβριο. Τα είπε σε Σαμαρά, Κουβέλη, Στουρνάρα και στη σύσκεψη της περασμένης Τετάρτης.

Ο Βενιζέλος το έχει ξαναδεί το έργο – ως μέλος της κυβέρνησης Παπανδρέου -, οπότε είναι επιφυλακτικός. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, φυλάγεται. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θέτει σαφείς στόχους στις δημόσιες δηλώσεις του (αναδιαπραγμάτευση, επιμήκυνση, νέο Μεσοπρόθεσμο), τους οποίους ο Στουρνάρας είναι υποχρεωμένος να πιάσει. Ούτως ή άλλως, ο Βενιζέλος πολιτικά κερδισμένος θα είναι. Αν οι στόχοι επιτευχθούν, τότε εκείνος έκανε τη στοχοθεσία. Αν πάλι δεν επιτευχθούν, δεν είναι εκείνος που απέτυχε να τους πιάσει. Ως υπουργός Οικονομικών, άλλωστε, περιβάλλεται με τον μανδύα του PSI – δηλαδή εμφανίζεται να έχει μερίδιο σε μια εθνική επιτυχία.

Ο Στουρνάρας έχει κάνει αλλεπάλληλες προσπάθειες για μια τετ α τετ συνάντηση με τον Βενιζέλο. Η προσπάθεια συνεχίζεται, καθώς έχει αναλάβει να βοηθήσει πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ που συνδέεται στενά με τον Βενιζέλο, αλλά – χωρίς αυτό να είναι εξίσου γνωστό – και με τον Στουρνάρα. Δεν αποκλείεται να φάνε ένα βράδυ αυτή την εβδομάδα, πριν έρθει η τρόικα. Ο Στουρνάρας πάντως έχει ανοιχτή γραμμή με τη ΔΗΜΑΡ, όπου οι Χατζησωκράτης και Παπαθανασίου καλούνται να ξεκαθαρίσουν με τον υπουργό Οικονομικών – ενίοτε σε συναντήσεις – όλα τα θέματα που βάζει ο Φώτης Κουβέλης. Η ΔΗΜΑΡ λειτουργεί ως γείωση της τρικομματικής κυβέρνησης ώστε να μην έχουμε βραχυκύκλωμα. Από την άποψη αυτή, δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για τρίγωνο Σαμαρά – Στουρνάρα – Βενιζέλου, διότι υπάρχει ο Κουβέλης!