Οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις που έγιναν σε μικρό χρονικό διάστημα άλλαξαν τον χάρτη του πολιτικού συστήματος. Εγιναν το επίκεντρο όχι μόνο του ελληνικού αλλά και του διεθνούς ενδιαφέροντος. Τα σημεία που ακολουθούν αποτελούν μια πρόχειρη αποτίμηση των επικοινωνιακών γεγονότων που σφράγισαν τις συγκεκριμένες εκλογές. Επικοινωνιακές «στιγμές» που δείχνουν όχι μόνο την τεχνολογική και μορφολογική εξέλιξη που διαπερνά τον χώρο της πολιτικής επικοινωνίας αλλά και τη διαρκή επαναφορά των μεταπολιτευτικών ιδεολογικών μηνυμάτων σε νέες συσκευασίες.

1 Η συνήθης διγλωσσία μεταξύ προεκλογικών υποσχέσεων και κυβερνητικών πρακτικών που στο παρελθόν είχαν επιδοθεί ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, έδωσε τη θέση της σε μια πρωτοφανή προεκλογική διγλωσσία στις τάξεις του ίδιου κόμματος. Ο ΣΥΡΙΖΑ σε μια νέα εκδοχή πολυσυλλεκτικής ρητορικής κατάφερε να σπάσει τον βασικό προεκλογικό επικοινωνιακό κανόνα, τη σαφήνεια ή τέλος πάντων την ομογένεια μηνυμάτων και στοχεύσεων μεταξύ των στελεχών του. Το άρρητο σύνθημα πίσω από αυτή τη στρατηγική ήταν: και ευρώ και δραχμή (αν χρειαστεί), και iPad και κρατικοποίηση των ΔΕΚΟ (αχρείαστη να είναι).

2 Η απροκάλυπτη και θεαματική πολιτική βία παραμένει νομιμοποιημένο πολιτικό μήνυμα για μεγάλο ποσοστό του εκλογικού σώματος. Το βίαιο τηλεοπτικό συμβάν με πρωταγωνιστή τον κ. Κασιδιάρη της Χρυσής Αυγής και η επιτυχία του να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους της – πέρα από την οικονομική δυσπραγία, το μεταναστευτικό πρόβλημα – δείχνουν ότι το αντιπολιτικό (αντικοινοβουλευτικό) επιχείρημα και η βίαιη καθαίρεση του πολιτικού «κατεστημένου» έχουν όχι μόνο πολλαπλούς αποδέκτες αλλά και πολυάριθμους ενισχυτές (το κατεστημένο μάλιστα δεν περιορίζεται πια στον έτσι κι αλλιώς ξεπερασμένο δικομματισμό ΠΑΣΟΚ – ΝΔ). Αλλωστε αυτή η συμβολική και πραγματική βία είναι κάτι που σε μεγάλο βαθμό δεξιώθηκαν εθνολαϊκιστικές εκδοχές των ΜΜΕ και του Διαδικτύου (με πρωταγωνιστή τον οικοδεσπότη τής εν λόγω εκπομπής) σε όλη την περίοδο της κρίσης.

3 Η τηλεμαχία σε επίπεδο ηγεσίας είναι τελικά στην Ελλάδα του 2012 και ανεπιθύμητη και ανέφικτη, παρά το γεγονός ότι ειδικά στις τελευταίες εκλογές το διακύβευμα ήταν ρητά η κυβερνητική συνεργασία. Η πόλωση των παράλληλων μονολόγων έρχεται έτσι να προετοιμάσει τη συνεύρεση και την ενδεχόμενη συμφωνία των πολιτικών αρχηγών πίσω από τις κάμερες, στη σφαίρα του αόρατου, σε εκείνο το πεδίο που διατηρεί τις διαφορές σε ασφάλεια αλλά και καλλιεργεί εύκολα τις θεωρίες συνωμοσίας για μια επιβαλλόμενη (από έξω, από άγνωστα κέντρα κ.τ.λ.) συναίνεση.

4 Η δραματοποίηση του πραγματικού άγχους και πόνου των πολιτών που βιώνουν πολλαπλά την οικονομική κρίση αποτέλεσε την αναμενόμενη συνταγή του αντιμνημονιακού μετώπου. Το «καινούργιο» είναι η δυναμική επάνοδος της διχαστικής λογικής τού «ή εμείς ή αυτοί», «ή ανεξάρτητοι ή εξαρτημένοι», «ή πατριώτες ή προδότες». Στα τηλεοπτικά σποτ οι ακραίες συναισθηματικές κορόνες εθνικιστικού και λαϊκιστικού τύπου ανεξαίρετα των αντιμνημονιακών κομμάτων βρήκαν τη σχετική εικονογράφησή τους. Στις επαναληπτικές εκλογές όμως συνάντησαν τη φιλευρωπαϊκή μελοδραματική ανταπάντηση της ΝΔ (σποτάκι με υποστολή σημαίας και τα ανήσυχα παιδιά στο σχολείο). Εδώ οι αντίπαλοι δεν σκιαγραφούνται αλλά υπονοούνται εύλογα. Σε κάθε περίπτωση και για τα δύο προεκλογικά μέτωπα η σύλληψη της κρίσης αλλά και η αντιμετώπισή της επιτάσσουν την ενεργοποίηση του θυμικού και τον (έμμεσο ή άμεσο) στιγματισμό της άλλης άποψης, παλιές δηλαδή πετυχημένες προπαγανδιστικές συνταγές.

5 Στο Διαδίκτυο και στον χώρο των social media ειδικότερα είχαμε την τέλεια μετεξέλιξη της παλιάς πρακτικής της αφισοκόλλησης. Το ενδιαφέρον εδώ δεν είναι η διαδικτυακή δράση των κομμάτων αλλά των ίδιων των πολιτών ως διαμορφωτών της γνώμης των φίλων και γνωστών στο facebook, στο twitter κ.τ.λ. Εξυπνες, βίαιες ή χυδαίες αναρτήσεις, βίντεο, links και κολάζ, πύρινοι ή ευρηματικοί σχολιασμοί, χιλιάδες likes και αρκετά removes, έδωσαν για πρώτη φορά τόσο έντονα την εντύπωση μιας εξατομικευμένης συμμετοχής-επιρροής στο εκλογικό αποτέλεσμα αλλά και στην καλλιεργούμενη νέα πόλωση. Τάση που ενισχύθηκε άλλωστε από απευθείας διαδικτυακά ντιμπέιτ μεταξύ των πολιτικών αρχηγών και των πολιτών.

6 Το χιούμορ έκανε δυναμικά την παρουσία του στο Διαδίκτυο όχι μόνο στο πεδίο της διαδραστικής επικοινωνίας των social media (και του κρυφού πολέμου που μαίνεται μεταξύ των κομματικών οπαδών και επιτελείων) αλλά και σε ειδικά σποτάκια αρνητικής διαφήμισης που διαμόρφωσαν τα κόμματα («Μπλοφάρουν μωρούλι», «Πάρ’ τα σύρριζα», «Για όλα φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ» κ.ά.). Η αντιμετώπιση του «αντιπάλου» με τον κώδικα της διακωμώδησης όχι μόνο απευθύνθηκε με επιτυχία στο νεανικότερο κοινό του Διαδικτύου σύμφωνα με τις επιθυμίες του αλλά και ανέδειξε την αμφιθυμία σύγχρονων καταναλωτικών ταυτοτήτων και πολιτισμικών πρακτικών που επηρεάζουν (ακόμη τα μέγιστα) τις πολιτικές προτιμήσεις παρά την εποχή της οικονομικής κρίσης.

Ο Βασίλης Βαμβακάς είναι λέκτορας Πολιτικής Επικοινωνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Τελευταία Νέα