Βυθισμένη μέσα στην οικονομική κρίση και χάνοντας για άλλη μια χρονιά τον πόλεμο εναντίον της ύφεσης, η Ελλάδα πρέπει επειγόντως να αναζητήσει στρατηγικές που διαμορφώνουν θετικές προοπτικές για την ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα και την ασφάλεια της χώρας. Τα νέα δεδομένα που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια με την αναζήτηση, τον εντοπισμό και την αξιοποίηση υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο μπορούν όχι μόνο να συντελέσουν σε περισσότερη παραγωγή ενέργειας και μείωση των πανάκριβων εισαγωγών, αλλά επίσης να αποτελέσουν και μια ευκαιρία γεωπολιτικής αναβάθμισης της Ελλάδας ιδιαίτερα σε μια περίοδο διεθνούς απαξίωσης και βολικής θυματοποίησης.

Ηδη η Κύπρος με την ευφυή στρατηγική Χριστόφια έχει πετύχει τρία ανέλπιστα πλεονεκτήματα. Πρώτον, έσπευσε και συνήψε Συμφωνία συνεκμετάλλευσης των θαλάσσιων κοιτασμάτων με το Ισραήλ, ίσως παραδοσιακά τον πιο απρόσμενο εταίρο – αλλά και μακράν τον ισχυρότερο παίκτη της περιοχής. Μάλιστα, σε μια περίοδο μείζονος αβεβαιότητας στη Μέση Ανατολή από την κατάρρευση των δικτατορικών καθεστώτων, η Κύπρος βρίσκεται όχι στην κλαίουσα κατηγορία για τις χαμένες φιλίες με τους αιμοσταγείς, αλλά στις διεργασίες για τη διαμόρφωση του δημοκρατικού μέλλοντος της περιοχής. Δεύτερον, παραμέρισε τα επαρχιακά κομματικά αντανακλαστικά και ανέθεσε την έρευνα και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων σε αμερικανική εταιρεία, κάτι που σε συνδυασμό με το Ισραήλ τής εξασφάλισε τη στήριξη των ΗΠΑ και ήδη μια αυστηρή προειδοποίηση προς την Τουρκία από τον ίδιο τον Ομπάμα. Τρίτον, έχει αποσπάσει ήδη ζωηρό ενδιαφέρον και στήριξη από τη Γερμανία όπως έδειξε η περυσινή επίσκεψη και θερμή ομιλία της Μέρκελ αγκαζέ με τον «κόκκινο» πρόεδρο. Μάλιστα, το επόμενο εξάμηνο η Κύπρος θα προεδρεύει σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση και θεωρείται βέβαιο ότι θα βρει ευκαιρία να ενδυναμώσει τη γεωπολιτική θέση της και να διαφυλαχθεί θεσμικά από την κλιμακούμενη απειλή της Τουρκίας.

Η τελευταία έχει αρχίσει να χάνει πλέον την ψυχραιμία της. Οπως και στον καβγά στη Νέα Υόρκη την περασμένη εβδομάδα όπου οι σωματοφύλακες του Ερντογάν έδειραν τους φρουρούς του ΟΗΕ, η Τουρκία δεν πιστεύει στα μάτια της που βλέπει την «ευάλωτη» Κύπρο να συμπράττει τώρα με τον πρώην σύμμαχό της, το Ισραήλ, και η κυβέρνηση του «ανύπαρκτου κράτους» της να προεδρεύει αύριο στις διαπραγματεύσεις που θα καθορίσουν αν και πότε θα δει η ίδια την πύλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εξωθείται έτσι σε μια τακτική έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο που αρχίζει από ενεργειακές διαφορές, εμπλέκει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, πυροδοτεί τις πιο ακραίες θέσεις για το Κυπριακό και αφήνει ανοιχτά υπονοούμενα για περαιτέρω κλιμάκωση και αναμέτρηση.

Από τη στιγμή που η Τουρκία άνοιξε συζήτηση για δικαιώματα και εξουσίες στη Μεσόγειο και στην Κύπρο, η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι πλέον ούτε άπραγος παρατηρητής ούτε ουδέτερος μεσολαβητής. Ούτε μπορεί να έχει αυταπάτες ότι η Τουρκία έγινε μεγάθυμη επειδή θα ανοίξει υπό το άγρυπνο βλέμμα της η Σχολή της Χάλκης και ίσως συζητήσει για τις περιουσίες των σφαγιασμένων και διωγμένων Ελλήνων όταν έχουν πεθάνει και τα δισέγγονά τους για να μη δικαιούνται τίποτα. Η γεωπολιτική κλίμακα έχει αλλάξει πλήρως και αφορά πλέον τα περίφημα τρία «Π» – πετρέλαια, περάσματα και πλοία – με τα οποία όλα γίνονται περίπλοκα και επικίνδυνα.

Η Ελλάδα έχει αρκετούς λόγους να αναπτύξει μια δική της ενεργό στρατηγική και παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο. Οχι μόνο επειδή η εξέλιξη αφορά την Κύπρο και τις δικές μας εγγυήσεις προς αυτήν, ούτε επειδή η έκβαση των τουρκικών απειλών θα επηρεάσει τον συσχετισμό στο Αιγαίο, αν και αυτά θα αρκούσαν από μόνα τους για να προκαλέσουν συναγερμό. Αλλά κυρίως επειδή ανοίγει μια εντελώς νέα γεωπολιτική προοπτική για τη χώρα μας τη στιγμή που επαναπροσδιορίζεται το ενεργειακό τοπίο, αναθεμελιώνονται τα πολιτικά συστήματα στις περισσότερες χώρες και επανεξετάζονται όλες οι συμμαχίες της περιοχής.

Επιπλέον, η προετοιμασία και ενεργός συμμετοχή της Ελλάδας στην ενεργειακή αναδιάταξη της Μεσογείου θα τη συνδράμει και σε ορισμένα μέτωπα εσωτερικής οικονομικής πολιτικής. Αντί να πασχίζει να πουλήσει τις τρεις ενεργειακές εταιρείες (ΔΕΗ, ΔΕΠΑ και ΕΛΠΕ) σε συνθήκες κατάρρευσης των αγορών, είναι προτιμότερο να τις αξιοποιήσει ως στρατηγικά εργαλεία και να κάνει συμμαχίες και συμπράξεις με ομοειδείς εταιρείες άλλων μεσογειακών χωρών. Ετσι θα αποκτήσει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, νέα δικαιώματα παραγωγής, ασφάλεια εφοδιασμού και πολλές ξένες πραγματικές επενδύσεις. Η ευκαιρία να έχεις ταυτόχρονα δίκιο στις διεκδικήσεις σου, να είσαι με τους σωστούς συμμάχους, ένας από αυτούς να προεδρεύει στην Ευρώπη για έξι μήνες και ο άλλος να επηρεάζει την Αμερική για έξι δεκαετίες, παρουσιάζεται πολύ σπάνια. Αν έχεις και σχέδιο ακόμα καλύτερα.

Ο Νίκος Χριστοδουλάκης είναι καθηγητής

στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην υπουργός

Τελευταία Νέα