Επειτα από καταγγελία µιας ασήµαντης γυναίκας, για να χρησιµοποιήσω τον τίτλο και τηνειρωνεία του έργου του Οσκαρ Ουάιλντ, µιας νέας µετανάστριας από την Αφρική, που εργάζεται ως καθαρίστρια σε πολυτελές ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης, οι διωκτικές Αρχές σταµάτησαν το αεροπλάνο που ετοιµαζόταν να αναχωρήσει για την Ευρώπη και συνέλαβαν τον επικεφαλής του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου Ντοµινίκ Στρος-Καν κατηγορούµενο για πράξεις σεξουαλικής βίας. Τηνεποµένη,ο κρατούµενοςοδηγείται ενώπιον δικαστηρίου. Η τηλεόραση τον δείχνει να µεταφέρεται συνοδεία αστυνοµικών, µε τα χέριαστην πλάτη (προφανώς µε χειροπέδες). Το δικαστήριο διατάσσει την προσωρινή κράτησή του και ο κατηγορούµενος οδηγείται στη φυλακή.

Η κοινή γνώµη στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γαλλία µένει εµβρόντητη από τα γεγονότα που µοιάζουν µε πλοκή κινηµατογραφικής ταινίας. Πολύ γρήγορα επικρατεί ένας γενικός σκεπτικισµός. Το 57% των Γάλλων,πιστεύει ότι πρόκειται για στηµένη ιστορία.

Αµέσως διάφοροι φίλοι του Στρος-Καν, πολιτικοί και διανοούµενοι, βγήκαν να τον υπερασπισθούν. Παραπονέθηκαν για τη «µεταχείριση» του κατηγορουµένου, επικαλέστηκαν το τεκµήριο αθωότητας και µερικοί εξέφρασαν καθαρά τον σκεπτικισµό τους για την αλήθεια της καταγγελίας. Τι γύρευε µόνη της στο δωµάτιο, είπε ο φιλόσοφος Μπερνάρ Ανρί-Λεβί, όταν συνήθως µια στρατιά από καθαρίστριες αναλαµβάνουν να τακτοποιήσουν τη σουίτα ενός πολυτελούς ξενοδοχείου. Κοινό σηµείο όλων όσοι βρήκαν κάτι να προσάψουν (και ενδεχοµένως να ξεπεράσουντο αίσθηµα ταπείνωσης από το γεγονός ότι ένας τόσο σηµαντικός άνδρας κατηγορείται για τόσο σοβαρά κακουργήµατα) ήταν ο αποτροπιασµός για ένα δικαστικό σύστηµα που επιτρέπει τη «διαπόµπευση» του κατηγορουµένου. Με αφορµή αυτή τηνιστορία έγιναν φανερές µερικές διαφορές νοοτροπίας µεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης. Υποθέτω ότι ουδείς στις ΗΠΑ ξαφνιάστηκε από τον «ζήλο» των διωκτικών Αρχών να αντιµετωπίσουν µε σοβαρότητα την καταγγελία της καθαρίστριαςκαι να σπεύσουν να συλλάβουντον διάσηµο Στρος-Καν. Στην Αµερική είναι δεδοµένο ότι τα κρατικά όργανα οφείλουν να επιδεικνύουν ίση µεταχείριση προς όλους και όταν αυτό συµβαίνει δεν ξαφνιάζει κανέναν. Εµείς που δεν θεωρούµε αυτονόητη την ισονοµία, όχι µόνο ξαφνιαζόµαστε αλλά τη βρίσκουµε και ύποπτη. ∆εν είµαστε εµείς Αµερικανάκια να χάβουµε ότι ολόκληρος Στρος-Καν αντιµετωπίζεται το ίδιο µε ένα πρεζόνιτου Χάρλεµ. Κάποιο λάκκο έχει η ιστορία. Ακόµη, όµως, κι αν έχουν δίκιο οι πονηροί, και η υπόθεση αποδειχθεί στηµένη, το µάθηµα της ισονοµίας παραµένει ισχυρόκαι καλά θα κάνουµε να το αποδεχτούµε ανεπιφύλακτα.

Ηταν η µεταχείριση του ΣτροςΚαν διαπόµπευση και παραβίαση του τεκµηρίου αθωότητας; ∆εν υπάρχει καµία αµφιβολία ότι ήταν πιο σκληρή από αυτή που επιτρέπεται στην Ευρώπη. Αλλά, ας µην υπερβάλλουµε, δεν ρίχτηκε στασκυλιά ο κατηγορούµενος, όπως είπε ο Μπερνάρ Ανρί-Λεβί. Το µόνο που έγινε σε αντίθεση µε αυτά πουισχύουν στην Ευρώπη ήταν η µετάδοση τωνεικόνων από την προσαγωγή του στο δικαστήριο και τη δίκη, εικόνες που ασφαλώς τον έδειχναν ευάλωτο και σε δύσκολη θέση. Υπάρχουν σοβαρά επιχειρήµατα υπέρ της απαγόρευσης τέτοιων µεταδόσεων. Πιο πειστικά είναι αυτά που αφορούν απλούςπολίτες και όχι διάσηµα δηµόσια πρόσωπα. ∆εν είναι αυτονόητο ότιµόνο οι σκηνές µεγαλείου ενός δηµόσιου προσώπου πρέπει να µεταδίδονται (όταν αστράφτει πάνω σε κόκκινα χαλιά) και πρέπει να απαγορεύονται αυτές που τον δείχνουν ευάλωτο. Ας δεχθούµε, όµως, ότι εµείς δεν θεωρούµε σωστή την τηλεοπτική µετάδοση. Η διαφορά µας βρίσκεται στη µετάδοση της εικόνας γιατί φαντάζοµαι ότι ουδείς υποστηρίζει ότι ο Τύπος δεν πρέπει να περιγράψει µε τον πιο γλαφυρό τρόπο την κατάσταση του κατηγορουµένου. Είναι αυτή η διαφορά ικανή να κάνει κάποιους να µιλούν για διαπόµπευση και παραβίαση του τεκµηρίου αθωότητας; Ή, ακόµη χειρότερα, να στηρίζουν σε αυτήν αφορισµούς για την αµερικανική ∆ικαιοσύνη;

Είναι µεγάλη αφέλεια να υποστηρίζει κανείς ότι οιεικόνες του Στρος-Καν παραβιάζουν το τεκµήριο αθωότητας και προδικάζουν την ενοχή του. Η απαίτηση της αµερικανικής ∆ικαιοσύνης για απόδειξή της είναι από τις πιο αυστηρές στον κόσµο. Αρκεί να αναφέρουµε το κριτήριο της απόδειξης της ενοχήςπέραν πάσης εύλογης αµφιβολίαςκαθώς και την απαίτηση οµοφωνίας των ενόρκων για να υπάρξει καταδίκη, ώστε να αντιληφθεί κανείς πόσο ισχυρό είναι το τεκµήριο αθωότητας.

Στην πραγµατικότητατο τεκµήριο αθωότητας το επικαλούνται όσοι θέλουν να µας κάνουν να µην πιστεύουµε τη γυναίκα. Μας φοβερίζουν ότι, αν πούµε ότι µας φαίνεται αληθής η καταγγελία της, είναι σαν να υποστηρίζουµε ότι είναι ένοχος ο Στρος-Καν και έτσι παραβιάζουµε το τεκµήριο αθωότητας. Αλλά µήπως εκείνοι, όταν λένε ότι δεν είναι αληθινή η καταγγελία, µήπως δεν κατηγορούν τη γυναίκα για σοβαρά αδικήµατα; Ας µη σταθεί κανείς στον γεγονός ότι αυτήδεν είναι τυπικά κατηγορούµενη. Οταν υπονοούν ότι αυτή είναι ψεύτρα ή πληρωµένη, στην ουσία τη θεωρούν ένοχη βαρύτατων αδικηµάτων.

Σε κάθε περίπτωση, τόσο αυτοί όσο και εµείς έχουµε δικαίωµα να εκφράζουµε την άποψή µας. Το τεκµήριο αθωότητας δεσµεύει τα κρατικά όργανα, τα υποχρεώνει να θεωρούν τον κάθε κατηγορούµενο αθώο και να του συµπεριφέρονται χωρίς την παραµικρή προκατάληψη. ∆εν δεσµεύει, όµως εµένα, τον Μπερνάρ Ανρί-Λεβί ή τον οποιονδήποτε πολίτη από το να εκφράζει την άποψή του για την αθωότητα ή µη κάποιου κατηγορουµένου. Ούτε η δικαστική ετυµηγορία δεσµεύει. Πόσοι άνθρωποι π.χ. δεν εξακολουθούν να θεωρούν ένοχο τον O.Τζ. Σίµπσον, παρά την αθώωσή του από το δικαστήριο; Το τεκµήριο αθωότητας δεν επιτρέπει πράξεις που προδικάζουν την ενοχή, δεν επιτρέπει ακόµη την καλλιέργεια κλίµατος στηκοινωνία που να ωθεί προς τηνκαταδίκη, δεν επιτρέπει τέλος σε κανέναν να εµφανίζει την ενοχή ωςισχυρισµό γεγονότος.

∆εν µπορώ να βάλω το χέρι µουστη φωτιά για την ενοχή του Στρος-Καν ή οποιουδήποτε άλλουκατηγορουµένου και, εποµένως, η άποψή µου δεν πρέπει να εκφράζειβεβαιότητα. Αυτό, όµως, δεν σηµαίνει ότι δεν έχω δικαίωµα να εκφράσω τις σκέψεις µου.

Αφού, λοιπόν,δεν πρόκειταινα δικάσω τον Στρος-Καν, δεν διστάζω να αποκαλύψω ότι δεν έχω κανένανλόγο να αµφιβάλω γιατην αλήθεια της καταγγελίας της γυναίκας. Φυσικά οι δικαστές δεν πρέπει (και δεν θέλω) να δικάσουν µε βάσητη δική µου εντύπωση αλλά µε αποδείξεις. Σας βεβαιώνω δε ότι ανη ετυµηγορία τους είναι διαφορετική και πειστική δεν θα έχω κανένα πρόβληµα να παραδεχτώ ότι βιάστηκα στην κρίση µου.

Ακόµη, όµως, κι αν έχουν δίκιο οι πονηροί και η υπόθεση αποδειχθεί στηµένη, το µάθηµα της ισονοµίας παραµένει ισχυρό και καλά θα κάνουµε να το αποδεχτούµε ανεπιφύλακτα

Αλλά µήπως όταν λένε κάποιοι ότι δεν είναι αληθινή η καταγγελία, δεν κατηγορούν τη γυναίκα για σοβαρά αδικήµατα;

Οτι είναι ψεύτρα ή πληρωµένη…

ο Σταύρος Τσακυράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Συνταγµατικού Δικαίου στη Νοµική Σχολή αθηνών

Τελευταία Νέα