«ΜΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΕ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΣΑΣ ΝΟΥ
ΣΑΝ ΟΜΠΡΕΛΑ. ΟΤΑΝ ΜΠΑΙΝΕΤΕ Σ΄ ΕΝΑ ΔΩΜΑΤΙΟ
ΓΙΑ ΝΑ ΦΙΛΟΣΟΦΗΣΕΤΕ, ΜΗΝ ΤΟΝ ΑΦΗΝΕΤΕ
ΑΠ΄ ΕΞΩ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΤΟΝ ΠΑΙΡΝΕΤΕ ΜΑΖΙ
ΣΑΣ». ΔΥΟ ΒΙΒΛΙΑ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΣΥΣΤΗΝΟΥΝ, ΜΕ
ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΝΑΡΓΕΙΑ, ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
ΒΙΤΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ. ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΠΟΥ ΠΙΣΤΕΥΕ
ΠΩΣ «Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΘΑ ΄ΠΡΕΠΕ ΝΑ ΓΡΑΦΕΤΑΙ
ΣΑΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ»
Κανένας άλλος μείζων φιλόσοφος δεν έδειξε ποτέ τέτοια άγνοια της ιστορίας του αντικειμένου του. Ο Βιττγκενστάιν περηφανευόταν συχνά ότι δεν είχε διαβάσει ούτε μία λέξη Αριστοτέλη. Για εκείνον η Φιλοσοφία δεν ήταν μελέτη θεωριών, ήταν δραστηριότητα επίλυσης φιλοσοφικών προβλημάτων. Ίσως ο φιλόσοφος, στη νεότητά του τουλάχιστον, πίστευε ότι η βιβλιογραφική μελέτη δεν ωφελεί. «Είθε να δώσει ο Θεός να δει ο φιλόσοφος εκείνο που βρίσκεται μπροστά στα μάτια ολονών», έλεγε ενδεικτικά.

Ο Βιττγκενστάιν γεννήθηκε στη Βιέννη το 1889. Ανήκε σε πάμπλουτη μεγαλοαστική οικογένεια. Σπούδασε μηχανολόγος μηχανικός και αεροναυπηγός, προτού στραφεί στη Φιλοσοφία. Όταν πήγε στο Κέμπριτζ, δεν ακολούθησε το πρόγραμμα των υπόλοιπων φοιτητών.

Παρακολουθούσε επιμελώς τις παραδόσεις του Μπέρτραντ Ράσελ, ποτέ όμως δεν διανοήθηκε να εξεταστεί σε κανένα μάθημα. Ο Ράσελ είχε εντυπωσιαστεί από τον νεαρό φιλόσοφοποτέ δεν τον αντιμετώπισε ως μαθητή. Ο Βιττγκενστάιν πολέμησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αιχμαλωτίστηκε στην Ιταλία. Ολοκλήρωσε το περίφημο Τractatus LogicoΡhilosophicus σε συνθήκες αιχμαλωσίας.

Ο Βιττγκενστάιν θεώρησε ότι με το προαναφερόμενο βιβλίο του απάντησε σε όλα τα θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα και είπε ό,τι είχε να πει. Έτσι, εγκατέλειψε τη Φιλοσοφία. Εργάστηκε ως δάσκαλος, κηπουρός, αρχιτέκτων. Επέστρεψε στο Κέιμπριτζ το 1930, έπειτα από δεκαέξι χρόνια απουσίας, για να διδάξει. Υπαγόρευσε στους φοιτητές του το «Μπλε Βιβλίο» και το «Καφέ βιβλίο» , αντί πανεπιστημιακών παραδόσεων. Έγραψε τις « Φιλοσοφικές έρευνες» στη Νορβηγία και την Ιρλανδία.

Η περίπτωση του Βιττγκενστάιν αποτελεί unicum στην ιστορία της φιλοσοφίας. Τα βιβλία του μοιάζουν, σχεδόν, αυτοφυή. Ο στοχασμός του είναι, θα τολμούσε να πει κανείς, ορυκτός. Αναδύεται με περίσκεψη από τα ίδια τα πράγματα. Το ύφος του είναι μοναδικό- και γι΄ αυτό μοναχικό- στην ιστορία της φιλοσοφίας. Η αρίθμηση των συλλογισμών, με βάση ένα προσωπικό του σύστημα εσωτερικής ταξινόμησης, η δωρική έκφραση, οι μεταφορές, οι εικόνες, οι παρομοιώσεις, η ζυγισμένη γλωσσική ακρίβεια, η ομιλούσα σιωπή, ο τρόπος που αντιλαμβανόταν και παρήγαγε φιλοσοφικό λόγο σαν ποιητική σύνθεση, όλα δείχνουν πως ο Βιττγκενστάιν χρησιμοποίησε το, γλωσσικό κώδικα, διαμορφώνοντας τη δική του ιδιαίτατη φωνή.

Αντικρυστά

Οι Στοχασμοί του Βιττγκενστάιν και ο Βιττγκενστάιν του Μονκ, κείμενο του εμβριθούς μελετητή που κατάφερε να κάνει τον φιλόσοφο μόδα στην αγγλοσαξονική αγορά, είναι δυο βιβλία που διαβάζονται αντικρυστά. Το πρώτο αποτελείται από ψαχνό φιλοσοφικό κείμενο, το οποίο συμπληρώνεται από Πρόλογο, Βιβλιογραφία και Πίνακα Πηγών. Εδώ ο επιδέξιος μεταφραστής του φιλοσόφου, Κ. Κωβαίος, επιλέγει και απανθίζει βραχείες «παρατηρήσεις» από τα έργα του φιλοσόφου, τις οποίες παραθέτει αριθμητικά. Οι παρατηρήσεις αυτές, μπορεί να δίνουν την εντύπωση της φαινομενικής αυτονομίας, στην πραγματικότητα όμως αποτελούν κόμβους στον φιλοσοφικό σκελετό του φιλοσόφου, όπως σημειώνει ο ειδήμων μελετητής και μεταφραστής. Παρά ταύτα, ασκούν ακαριαία σαγήνη και, ορισμένες φορές, ανοίγουν όλα τα φώτα του μυαλού, με την εκφραστική ενάργεια και τη βαθύνοιά τους.

Το δεύτερο βιβλίο συστήνει τον Βιττγκενστάιν με έναν μεικτό τρόπο. Κάθε κεφάλαιο εκκινεί με απόσπασμα κάποιου κειμένου του φιλοσόφου. Στη συνέχεια, με διαφορετική γραμματοσειρά, ακολουθεί ο σχολιασμός του χωρίου, με βάση το ίδιο το κείμενο, αναφορές στο υπόλοιπο έργο αλλά και εργοβιογραφικά στοιχεία. Ο Μονκ δεν εξηγεί ξερά, αφηγείται. Συνθέτει τις ψηφίδες του έργου: σχολιάζει το φιλοσοφικό οικοδόμημα, την πορεία της φιλοσοφικής σκέψης, το ύφος του φιλοσόφου, χωρίς φιλολογική σκωρία. Η αφήγησή του αναδεικνύει τα κρίσιμα σημεία της φιλοσοφικής θεώρησης του Βιττγκενστάιν, φωτίζοντάς τα από πολλές πλευρές. Η διανοητική περιπέτεια του φιλοσόφου αναδεικνύεται με όρους αφηγηματικούς, χωρίς να ευτελίζεται ή να παραχαράσσεται. Το κείμενο συμπληρώνεται από Εισαγωγή, Χρονολόγιο, Προτάσεις για περαιτέρω μελέτη και Ευρετήριο.

Ludwig Wittgenstein

ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ

ΠΡΟΛΟΓΟΣΕΠΙΛΟΓΗ- ΜΤΦ.ΣΧΟΛΙΑ:

Κ.Μ.

ΚΩΒΑΙΟΣ, ΕΚΔ. ΣΤΙΓΜΗ, 2007, ΣΕΛ. 134

Τελευταία Νέα