Ήταν η μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη που έγινε στον κόσμο τα τελευταία 10.000 χρόνια. Σύμφωνα με νεώτερα στοιχεία Ελλήνων επιστημόνων, το ηφαίστειο της Σαντορίνης όχι μόνο διέσπειρε στην ατμόσφαιρα 150 δισεκατομμύρια τόνους πετρωμάτων αλλά έφερε στο Αιγαίο πρόωρο χειμώνα. Ο ήλιος κρύφτηκε και η θερμοκρασία στο Αρχιπέλαγος έπεσε σταδιακά, κατά τουλάχιστον 2 βαθμούς Κελσίου.
Η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης πρέπει να έγινε το 1613 ή 1614 π.Χ. Οι Έλληνες επιστήμονες από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) εξερεύνησαν τον τελευταίο καιρό μαζί με Αμερικανούς συναδέλφους τους από το Πανεπιστήμιο του Rhode Ιsland των ΗΠΑ τον βυθό της καλντέρας και τη διαστρωμάτωση του ηφαιστειακού υλικού, που προσέδωσε στη Σαντορίνη τη μορφή με την οποία την γνωρίζουμε σήμερα.
Εκεί ανακάλυψαν αποτυπώματα από φύλλα ελιάς τα οποία είχαν εγκλωβίσει μέσα τους γυρεόκοκκους και σπόρους. Το στοιχείο αυτό τούς έκανε να καταλάβουν ότι η σφοδρή έκρηξη εκδηλώθηκε όταν ο καιρός ήταν ανοιξιάτικος. Τότε ήταν που η ατμόσφαιρα είχε γεμίσει με γυρεόκοκκους και σπόρους που προέρχονταν
ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ
Λίγη ώρα μετά τη μεγάλη έκρηξη η θερμοκρασία στο Αιγαίο έπεσε και η συγκέντρωση στάχτης στην ατμόσφαιρα ξεπέρασε τα όρια της ασφυξίας
από πεύκα, βελανιδιές, αμπέλια, φιστικιές και μυρτιές. Ήταν η τελευταία άνοιξη που το νησί της Σαντορίνης ήταν ενιαίο, από το Ασπρονήσι μέχρι τον Φάρο. Από εκεί λοιπόν άρχισε και η καταστροφή του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης. Τα ερείπια που ανεσκάφησαν έφεραν στο φως κτίρια που οι τοίχοι τους είχαν καμφθεί με κατεύθυνση από βορά προς νότο, γεγονός που υποδήλωσε στους επιστήμονες ότι λίγες μόλις ημέρες πριν από τη μεγάλη έκρηξη προκλήθηκε σφοδρός σεισμός της τάξεως των 7 Ρίχτερ. Ήταν το κρίσιμο χρονικό διάστημα που έδωσε την ευκαιρία στους κατοίκους του νησιού που διασώθηκαν να επιστρέψουν στον μισογκρεμισμένο οικισμό για να απεγκλωβίσουν όσους δεν πρόλαβαν να απομακρυνθούν.
Δεν είχαν χρόνο
Οι κάτοικοι αφαιρούν τους ογκόλιθους των οικιών που έχουν καταρρεύσει, τους τακτοποιούν σε ανοικτούς χώρους, και διευθετούν πρόχειρα τα θραύσματα των οικοδομικών υλικών για να κάνουν δυνατή τη διέλευση των συνεργείων διάσωσης. Κάνουν επιλεκτικές παρεμβάσεις σε κτίρια γιατί προφανώς δεν είχαν αρκετό χρόνο στη διάθεσή τους. Δύο απανωτές εκρήξεις προετοιμάζουν το έδαφος για την τρίτη και πιο καταστροφική έκρηξη. Οι επιστήμονες έχουν υπολογίσει ότι στα τελευταία 400.000 χρόνια της δράσης του το ηφαίστειο της Σαντορίνης έχει εκδηλώσει 12 τεράστιες εκρήξεις. Περίπου κάθε 20.000 χρόνια εκδηλώνεται μια τόσο καταστροφική έκρηξη που συνήθως δημιουργεί έναν μεγάλο κεντρικό κρατήρα, μια καλντέρα. Την άνοιξη του 1613 ή 1614 π.Χ. μια τεράστια στήλη από τέφρα αρχίζει να υψώνεται στον ουρανό. Δύο ώρες μετά και ενώ ο εκκωφαντικός θόρυβος δεν έχει κοπάσει η τέφρα και η κίσσηρη (ελαφρόπετρα) που εκτινάχθηκαν από τα έγκατα της γης έχουν ξεπεράσει σε ύψος τα 10 χιλιόμετρα. Αργότερα το ύψος της στήλης φθάνει στα 35 με 36 χιλιόμετρα και οι άνεμοι που πνέουν στη στρατόσφαιρα διασκορπίζουν τον κύριο όγκο του ηφαιστειακού υλικού προς τα νότια και νοτιοανατολικά. Ύστερα από έξι ώρες, ο ουρανός έχει γεμίσει με 4,6 δισεκατομμύρια τόνους μάγματος, το οποίο όταν πέφτει στο έδαφος δημιουργεί στα Φηρά ένα στρώμα πάχους 6 μέτρων. Λίγη ώρα μετά τη μεγάλη έκρηξη η επιβίωση σε ολόκληρη την έκταση του νησιού είναι αδύνατη αφού η συγκέντρωση λεπτόκοκκης στάχτης στην ατμόσφαιρα υπερβαίνει τα όρια της ασφυξίας.
Κύματα 20 μέτρων χτύπησαν τις ακτές της Κρήτης
ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΙΣ φάσεις έγινε η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Στη διάρκεια των τριών τελευταίων σχηματίστηκε η καλντέρα με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν παλιρροϊκά κύματα μέγιστου ύψους 20 μέτρων που έπληξαν τις ακτές της Βόρειας Κρήτης. Νωρίτερα το θαλασσινό νερό είχε εισχωρήσει στον κρατήρα και ήρθε σε επαφή με το διάπυρο μάγμα. Η τεράστια ενέργεια που ελευθερώθηκε από την εξάτμιση του νερού συνέθλιψε μεγάλες ποσότητες μάγματος τις οποίες εκτίναξε με μεγάλες ταχύτητες (80-150 μέτρα ανά δευτερόλεπτο) και θερμοκρασίες 150 με 200 βαθμούς Κελσίου. Στρώματα τέφρας πάχους έως και 55 μέτρων κατακάθησαν γύρω από τον κρατήρα και πυρακτωμένα νέφη θρυμματισμένου μάγματος χύνονταν στις πλαγιές του κώνου. Η εκτίναξη δεκάδων κυβικών χιλιομέτρων μάγματος υπό τη μορφή τέφρας δημιούργησε ένα τεράστιο κενό στον μαγματικό θάλαμο, κάτω από το κέντρο του ηφαιστείου και σε βάθος μερικών χιλιομέτρων. Το ηφαιστειακό οικοδόμημα κατέρρευσε σε αυτό τον χώρο δημιουργώντας το κεντρικό βύθισμα της καλντέρας. Εκεί περιπλανήθηκαν και οι Έλληνες επιστήμονες για να καταγράψουν το πάχος των προϊόντων της έκρηξης που βρίσκονται στον βυθό και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι συνολικά εκτοξεύτηκαν 60 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος που αντιστοιχούν σε περίπου 150 δισεκατομμύρια τόνους πετρώματος!
