Λάθος… διάγνωση από τον Mπους

Πριν από δεκαπέντε χρόνια οι ΗΠΑ διήνυαν αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε

«Εποχή των Χαμένων Προσδοκιών». H αύξηση της παραγωγικότητας είχε «φρενάρει»,

οι τιμές της ενέργειας ήταν υψηλές, οι προσδοκίες που στηρίχτηκαν στις νέες

τεχνολογίες και προέρχονταν από την εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης του

Μεσοπολέμου εξαντλήθηκαν και κάθε οικονομολόγος προέβλεπε ότι οι ρυθμοί

ανάπτυξης θα είναι χαμηλότεροι στο μέλλον σε σύγκριση με το παρελθόν.

Με την αύξηση της παραγωγικότητας να κάνει βήμα σημειωτόν για σχεδόν δύο

δεκαετίες, ήταν λογικό τότε να υποστηρίζει κανείς ότι οι δεσμεύσεις της

αμερικανικής κυβέρνησης για την κοινωνική ασφάλιση (για το ασφαλιστικό και την

ιατροφαρμακευτική περίθαλψη) ήταν υπερβολικές και πως κάποιες από αυτές θα

έπρεπε να ψαλιδιστούν.

Τι συμβαίνει τώρα

Αυτό συνέβαινε τότε. Ας δούμε, όμως, τι συμβαίνει τώρα. Στα χρόνια που

ακολούθησαν, σημειώθηκε έκρηξη τεχνολογικών καινοτομιών που ανέβασαν τον ρυθμό

αύξησης της παραγωγικότητας στα επίπεδα που είχαν διαμορφωθεί πριν από την

ύφεση. Πράγματι, η αμερικανική οικονομία βρίσκεται σήμερα στην απαρχή μιας

μεγάλης βιοτεχνολογικής και – ίσως – νανοτεχνολογικής επανάστασης. Παρ’ όλα

αυτά, εξακολουθούν να ακούγονται οι ίδιες φωνές για δεσμεύσεις της

αμερικανικής κυβέρνησης στην κοινωνική ασφάλιση. Κάποια από τα στελέχη του

Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης πιθανόν να μην έχουν κατανοήσει πλήρως τις

θετικές επιπτώσεις που θα έχει η σημερινή επανάσταση στην τεχνολογία. Όμως,

υπερβάλλουν σχετικά με το ασφαλιστικό πρόβλημα στις ΗΠΑ.

Δεν επείγει

Πριν από δεκαπέντε χρόνια ήταν γενική παραδοχή πως το Σύστημα Κοινωνικής

Ασφάλισης της Αμερικής αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα και μάλιστα πολλοί το

παρομοίαζαν με μηχανή αυτοκινήτου που χρειαζόταν γενική επισκευή. Σήμερα, τα

προβλήματα του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης μπορούν να παρομοιαστούν, όπως

λέει ο οικονομολόγος Peter Orszag, του Brookings Institution, με ένα ελαστικό

το οποίο έχει μια μικρή αλλά συνεχή διαρροή: πρέπει να επιδιορθωθεί κάποια

στιγμή, αλλά η επισκευή αυτή δεν είναι εξαιρετικά επείγουσα.

Γιατί, λοιπόν, η κυβέρνηση Μπους παίρνει την πρωτοβουλία – που είναι μάλιστα

και η μοναδική που αναλαμβάνει – ξοδεύοντας σημαντικό χρόνο και ενέργεια για

να προτείνει ριζικές αλλαγές στο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης; Όλοι όσοι

ανησυχούν για την κακή δημοσιονομική κατάσταση της Αμερικής, πιστεύουν ότι η

ανισορροπία των εσόδων του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης με τις δαπάνες για

τις συντάξεις δεν πρέπει να βρίσκεται τόσο ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων

(του Λευκού Οίκου), αφού υπάρχουν σοβαρότερα προβλήματα.

Οι προτεραιότητες

H πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση του ελλείμματος του

προϋπολογισμού μεσοπρόθεσμα. Και αυτό επειδή οι περικοπές του Μπους στη

φορολογία έχουν δημιουργήσει τεράστια ελλείμματα (είχαμε να τα δούμε από την

εποχή Ρίγκαν), τα οποία απειλούν να γονατίσουν την οικονομική ανάπτυξη στις

ΗΠΑ.

H δεύτερη προτεραιότητα είναι να βρεθεί λύση για το σύστημα ιατροφαρμακευτικής

περίθαλψης. H Αμερική πρέπει να αποφασίσει πώς θα χρηματοδοτήσει τα

προγράμματα αυτά και σε ποια έκταση. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ έχουν τώρα

την ευκαιρία να δώσουν λύση στο πρόβλημα.

H τρίτη μεγαλύτερη πρόκληση είναι να γίνει διατηρήσιμος ο προϋπολογισμός των

ΗΠΑ που αφορά το Ταμείο Κύριας Κοινωνικής Ασφάλισης, ώστε η κυβέρνηση να

μπορεί να χρηματοδοτεί τις ανάγκες της, όχι μόνο μέχρι το 2020 αλλά και μετά,

όταν το κράτος δεν θα μπορεί πια να δανείζεται από τα κεφάλαια του Ταμείου

Επικουρικής Ασφάλισης.

Το συμπέρασμα είναι ότι τα προβλήματα για τη χρηματοδότηση του Συστήματος

Κοινωνικής Ασφάλισης, αν και υπαρκτά, είναι τελικά πολύ μικρότερα και πολύ πιο

μακρινά σε σύγκριση με άμεσες δημοσιονομικές απειλές που αντιμετωπίζει η

αμερικανική κυβέρνηση.

Τέτοιος… οδηγός

Αν σήμερα παρομοιάζουμε τα προβλήματα του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης με

ένα ελαστικό που χάνει λίγο αέρα, τότε η κατάσταση στην οποία θα βρεθούν τα

δημόσια οικονομικά μετά το 2020 μοιάζει με όχημα που χρειάζεται επισκευή στα

φρένα του. H κατάσταση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης μοιάζει με ένα

κατεστραμμένο σύστημα μετάδοσης και το έλλειμμα του προϋπολογισμού με ένα

αυτοκίνητο που έχει πέσει πάνω σε ένα δέντρο. Τι είδους οδηγός είναι εκείνος

που, ενώ το αυτοκίνητό του έχει τρακάρει πάνω σε ένα δέντρο, έχει

κατεστραμμένο σύστημα μετάδοσης και χρειάζεται επειγόντως επισκευή στα φρένα,

επιμένει να λέει ότι «το πιο σημαντικό πράγμα τώρα είναι να προσπαθήσουμε να

επισκευάσουμε εκείνη τη μικρή διαρροή στο πίσω δεξί ελαστικό»; Ο Τζορτζ Μπους

είναι ένας τέτοιος… οδηγός.

Τρεις θεωρίες

Υπάρχουν τρεις θεωρίες για τον λόγο που η κυβέρνηση Μπους ρίχνει όλο της το

βάρος στο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης. Σύμφωνα με την πρώτη, πρόκειται απλά

για ανικανότητα. Ο Μπους και ο στενός του κύκλος απλά δεν μπορούν να

καταλάβουν το μέγεθος και τη σημασία των δημοσιονομικών προβλημάτων που

αντιμετωπίζει η χώρα.

H δεύτερη θεωρία είναι μια ιδεολογική προσέγγιση στο ζήτημα: Για κάποιον λόγο

ο Μπους και οι συνεργάτες του νομίζουν ότι είναι σημαντικό να υπονομεύσουν την

επιτυχία των θεσμών που πρωτοδημιούργησε ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ.

H τρίτη θεωρία είναι διαφορετική: όπως ακριβώς η μεταρρύθμιση που έκανε το

2003 ο Μπους για τη συνταγογράφηση φαρμάκων αποσκοπούσε στην αύξηση των κερδών

των φαρμακευτικών εταιρειών, έτσι και οι προτάσεις του για την αναμόρφωση του

Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης πιθανότατα έχουν στόχο την εξυπηρέτηση

επιχειρηματικών συμφερόντων.

Αν θα έπρεπε να στοιχηματίσω σε μία από τις τρεις θεωρίες, θα επέλεγα αυτήν

που κάνει λόγο για απλή ανικανότητα. Στο κάτω κάτω, αυτός φαίνεται να είναι ο

κοινός παρονομαστής κάθε πολιτικής που ακολουθεί ο Λευκός Οίκος τού Μπους.

Project Syndicate, Ιανουάριος 2005, www.project-syndicate.org

Ο J. Bradford DeLong είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο

Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και πρώην βοηθός του υπουργού Οικονομίας των ΗΠΑ επί

προεδρίας Κλίντον

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ