Αναζήτηση
H πορεία προς μια κοινωνία ποιότητας απαιτεί γενναίες αποφάσεις και ισχυρό
κράτος για την εφαρμογή τους.
Οι ενέργειες που θα σηματοδοτήσουν την ανάδειξη του πανεπιστημίου ως δυναμικού
και αξιόπιστου θεσμού αποτελούν προτεραιότητα αιχμής για μια τέτοια πορεία.
Όπως είναι φυσικό, το πανεπιστήμιο αναμορφώνει την κοινωνία και αναμορφώνεται
κατά την εξέλιξή της. H κριτική αφομοίωση των νέων δεδομένων και η ενσωμάτωση
του προβληματισμού της κοινωνίας στο «ακαδημαϊκό γίγνεσθαι» επιβάλλονται από
το νέο περιβάλλον. Για παράδειγμα, η διεπιστημονικότητα των προγραμμάτων
σπουδών έχει επιβληθεί από την εξέλιξη των επιστημών και της τεχνολογίας. Θα
ήταν παραλογισμός το πανεπιστήμιο στη χώρα μας να επιμένει σε προγράμματα
σπουδών που είναι αυστηρά περιχαρακωμένα σε στενά επιστημονικά πλαίσια, γιατί
πολύ σύντομα τα πτυχία που θα απονείμουν αυτού του είδους τα προγράμματα δεν
θα έχουν καμία αξία στην αγορά εργασίας (με ευθύνη των πανεπιστημίων!). Το
ερώτημα είναι: πώς θα δοθεί η δυνατότητα στο ελληνικό πανεπιστήμιο να
προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα; Θα επιχειρήσω στη συνέχεια να διατυπώσω
κάποιες σκέψεις: 1) Δωρεάν ανώτατη εκπαίδευση: η παροχή της από το
κράτος αποτελεί κατάκτηση του λαού μας και μάλιστα έχει συμβάλει καθοριστικά
στην άνοδο του πνευματικού, πολιτισμικού και τεχνολογικού επιπέδου στη χώρα
μας. Θεωρείται πλέον δημόσιο αγαθό και παρέχεται με ευθύνη του κράτους.
Υπάρχει όμως ένα σοβαρό πρόβλημα: το αγαθό αυτό δεν εκτιμάται εκ μέρους των
φοιτητών όσο πρέπει και ταυτόχρονα συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό, ο τρόπος παροχής
του, στην παράταση του χρόνου σπουδών τους. Θα ήταν σκόπιμο και δίκαιο η
δωρεάν εκπαίδευση να παρέχεται υπό προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, θα μπορούσε να
εισαχθεί ένα σύστημα διδάκτρων το οποίο να αντιπροσωπεύει ρεαλιστικά το κόστος
σπουδών ανά φοιτητή, αλλά οι φοιτητές που προοδεύουν ικανοποιητικά στις
σπουδές τους (π.χ. έχουν επιτυχία στο 70% των μαθημάτων ανά εξάμηνο και δεν
παρατείνουν τις σπουδές πάνω από 25% του κανονικού τους χρόνου) να θεωρούνται
υπότροφοι του ελληνικού κράτους. Σε αντίθετη περίπτωση να καταβάλλονται
δίδακτρα. 2) Αξιολόγηση διδασκόντων: στις έμπειρες κοινωνίες η
αξιολόγηση των διδασκόντων από τους διδασκομένους είναι θεσμός. H καθιέρωσή
της θα τονώσει το κύρος του διδακτικού έργου και θα ενισχύσει την υπευθυνότητα
των διδασκόντων και των διδασκομένων. 3) Καθιέρωση ακαδημαϊκού
συμβούλου: το μέτρο αυτό θα ενισχύσει τη διεπιστημονική εκπαίδευση, την
καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας και την αφομοίωση, από τους φοιτητές, των
απαιτήσεων του παραγωγικού ιστού. H δυσπιστία που έχουν μερικοί φοιτητές σ’
ένα τέτοιο μέτρο είναι αδικαιολόγητη στη σημερινή ελληνική κοινωνία, η οποία
υπερηφανεύεται για την εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών. 4) Χρήση νέων
τεχνολογιών στη διδασκαλία: η ελκτικότητα της διδασκαλίας ενισχύεται με την
εμφάνιση των μαθημάτων και ασκήσεων εμπέδωσής των (και των πηγών από τη διεθνή
βιβλιογραφία) στο Διαδίκτυο και καθιέρωση, μέσω αυτού, διαλόγου διδάσκοντος –
διδασκομένου. Με τον τρόπο αυτό διαχέεται κουλτούρα νέων τεχνολογιών… κυρίως
στους διδάσκοντες. 5) Προγράμματα σπουδών: η προσαρμογή στη νέα
πραγματικότητα θα πρέπει να εκφράζεται μέσα από τα προγράμματα σπουδών. H
συνεχής αξιολόγηση και η εξάρτηση του ύψους της χρηματοδότησης κάθε
προγράμματος από τις προτάσεις των αξιολογητών αποτελεί ένα ποιοτικό βήμα
αναβάθμισης των σπουδών και του κύρους του περιεχομένου τους.
H υλοποίηση των προτάσεων αυτών είναι γεγονός ότι θα αντιμετωπίσει δυσκολίες.
Ο εκσυγχρονισμός όμως της ανώτατης εκπαίδευσης αποτελεί προτεραιότητα αιχμής
για την πατρίδα μας. Πρέπει να πειστούν όλοι οι συντελεστές της ακαδημαϊκής
ζωής, οι πολιτικοί και οι πολίτες ότι πρέπει να εκλογικεύσουμε τις δομές της.
Το να παραβλέπουμε την πραγματικότητα ισοδυναμεί με συναίνεση στην υποβάθμιση
της κοινωνίας μας και τη μείωση του κύρους της χώρας.
Πρέπει να τονιστεί ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλά και σημαντικά
βήματα στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, εκείνο όμως που θα αλλάξει τη
συνολική της εικόνα και θα σηματοδοτήσει τη ζητούμενη πορεία της κοινωνίας μας
είναι η κατανόηση από όλους μας των εννοιών: «αξιοκρατία», «κοινωνικά δίκαιο».
H πατρίδα μας έχει τη δυνατότητα, αξιοποιώντας το πλούσιο ανθρώπινο δυναμικό
της, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση του πολιτισμού του
μέλλοντος.
Ο καθηγητής Χρήστος B. Μασσαλάς είναι πρόεδρος της Δ.E. του
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
