AΦIEPΩMA Mικρασιατική καταστροφή H γενοκτονία των Ποντίων

O ΠΟΝΤΟΣ, η «Βαθιά Ελλάδα», κατά τον χαρακτηρισμό των Αράβων

ιστοριογράφων του Μεσαίωνα, γνώρισε τόσο κατά τη διάρκεια του A’ Παγκoσμίου

Πόλεμου όσο και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή τις εθνικές εκκαθαρίσεις που

εμπνεύστηκαν οι Γερμανοί μιλιταριστές και πραγματοποίησαν οι Τούρκοι

εθνικιστές του Κεμάλ.

H Τρίτη μεγάλη Γενοκτονία του 20ού αιώνα, η μεθοδική και υπό κρατική

καθοδήγηση εξόντωση 500.000 Ποντίων Ελλήνων, όπως και η αντίστοιχη του

1.500.000 Αρμενίων, υπήρξε το «πλάνο» στο οποίο στηρίχθηκε το Ολοκαύτωμα των

Εβραίων στον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας του

Αδόλφου Χίτλερ.

Σε έγγραφο του Αυστριακού προξένου στην Τραπεζούντα το 1919, ομολογείται η

κατευθυνόμενη εξόντωση των Ελλήνων του Πόντου:

«H πολιτική των Τούρκων είναι, μέσω μίας γενικευμένης καταδίωξης του

ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει τους Έλληνες ως εχθρούς του

Κράτους, όπως πριν τους Αρμενίους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική

εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης,

απ’ τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να

είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από την πείνα…».

Επίσης σε έκθεση του αυστριακού υπουργείου Εξωτερικών – η Αυστρία είναι

σύμμαχος της Τουρκίας – τον Ιανουάριο του 1918 επιβεβαιώνεται:

«Είναι σαφές ότι οι εκτοπισμοί του ελληνικού στοιχείου καθόλου δεν

υπαγορεύονται από στρατιωτικούς λόγους και επιδιώκουν κακώς εννοούμενους

πολιτικούς σκοπούς…».

Οι Έλληνες του Πόντου αρχίζουν πλέον να οργανώνουν ομάδες αυτοάμυνας για την

προστασία των χωριών τους από τις συμμορίες του Τοπάλ Οσμάν. Το

αντιστασιακό Κίνημα φουντώνει και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα αριθμεί

περισσότερους από 18.000 ενόπλους.

Μεγάλη η συμμετοχή στις ένοπλες ομάδες και των γυναικών. H σημαντικότερη ομάδα

έχει για αρχηγό την καπετάνισσα Πελαγία.

Τον Ιούλιο του 1918 σε συνέδριο των ποντιακών οργανώσεων στο Βατούμ

εκφράζεται το αίτημα για τη δημιουργία ανεξάρτητου Ποντιακού Κράτους. Λίγους

μήνες αργότερα οι επαφές Ποντίων Ελλήνων και Αρμενίων καταλήγουν στη συμφωνία

για την ίδρυση Ποντοαρμενικού Κράτους.

Οι απόψεις του Ελευθερίου Βενιζέλου και στην ιεράρχηση των εθνικών

στόχων προσανατολίζονται στη συνεργασία ελληνικού και αρμενικού στοιχείου

στα πλαίσια ενός αρμενικού κράτους. Οι θέσεις του Έλληνα πρωθυπουργού

προκαλούν την οργισμένη αντίδραση των Ποντίων, που επιμένουν στη δημιουργία

της «Ελληνικής Δημοκρατίας του Πόντου».

Πηγές

Ι. Πηγές ως προς τις μαρτυρίες:

1. H Έξοδος, Τόμ. A’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών

παραλίων της Μικρασίας. Πρόλογος: Γ. Τενεκίδης. Εισαγωγή, επιλογή

κειμένων, επιμέλεια: Φ.Δ. Αποστολόπουλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών,

1980.

2. H Έξοδος, Τόμ. B’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες της

Κεντρικής και Νότιας Μικρασίας. Εισαγωγή – εποπτεία: Πασχάλης M.

Κιτρομηλίδης. Επιμέλεια: Γιάννης Μουρέλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1982.

3. H Έξοδος, Τόμ. Γ’ και Δ’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες του

Παράλιου και Μεσογειακού Πόντου, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

(Υπό έκδοση)

II. Πηγές ως προς τις φωτογραφίες:

1. Φωτογραφικό Αρχείο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.

2. [OCTAVE MERLIER]

Ο τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας. Το έργο του Κέντρου

Μικρασιατικών Σπουδών, 1930 – 1973, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1974.

3. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Εξήντα πέντε χρόνια

επιστημονικής προσφοράς. Αποτίμηση και Προοπτική. Πρόλογος –

επιμέλεια: Πασχάλης M. Κιτρομηλίδης, Αθήνα, Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών, 1996.

4. Υπουργείο Πολιτισμού / Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού – Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών – Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Ο

τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας [Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, 2

Δεκεμβρίου 2002 – 18 Απριλίου 2003], Αθήνα, 2002.