AΦIEPΩMA Mικρασιατική καταστροφή Δημοψήφισμα για τον Kωνσταντίνο

ΤΡΕΙΣ ημέρες μετά την ήττα του, ο Βενιζέλος εγκατέλειπε την πολιτική

και την Ελλάδα, αφού δήλωσε ότι «ουδεμία πικρία δοκιμάζει» για το

εκλογικό αποτέλεσμα, ενώ εξόρκισε το Κόμμα των Φιλελευθέρων «να μη

παύσει να υποτάσσει το συμφέρον του κόμματος εις το συμφέρον του Κράτους».

Οι νικητές των εκλογών μετά την παραίτηση του ναυάρχου Παύλου

Κουντουριώτη από το αξίωμα του αντιβασιλιά, σχημάτισαν κυβέρνηση υπό την

ηγεσία του Δ. Ράλλη και με τη συμμετοχή των Δ. Γούναρη, Π.

Τσαλδάρη, N. Καλογερόπουλου, Θ. Ζαΐμη, I. Ράλλη και Π. Μαυρομιχάλη.

H νέα κυβέρνηση διακήρυξε την πρόθεσή της να διενεργήσει δημοψήφισμα

για την επάνοδο του εξόριστου στην Ελβετία βασιλιά Κωνσταντίνου, παρά

την εκδηλωμένη αντίθεση των Συμμάχων, η οποία επιβεβαιώθηκε με νέα

διακοίνωση Αγγλίας, Γαλλίας και Ιταλίας (22 Νοεμβρίου 1920). Στη

διακοίνωση κατήγγελλαν την ανειλικρινή κατά το παρελθόν στάση του

βασιλιά Κωνσταντίνου και προειδοποιούσαν ότι σε περίπτωση επιστροφής του

εξόριστου βασιλιά θα θεωρούσαν τον εαυτό τους απαλλαγμένο στο μέλλον από κάθε

αλληλεγγύη προς την ελληνική κυβέρνηση. H αντιβενιζελική ηγεσία μεθυσμένη από

τη σαρωτική νίκη της στις εκλογές ερμηνεύει τις προειδοποιήσεις των Συμμάχων,

ως «μπλόφα της Μεγάλης Βρετανίας για να ευχαριστήσει τη Γαλλία», η

οποία απροκάλυπτα πλέον καταπολεμούσε τη Συνθήκη των Σεβρών. Μόλις την

προηγουμένη του δημοψηφίσματος (22 Νοεμβρίου 1920) για την επιστροφή του

Κωνσταντίνου, επιτρέπει τη δημοσίευση από τον Τύπο των αντιδράσεων των

Συμμάχων.

Ο δημοκρατικός Τύπος – και στα όρια που επέτρεπαν οι περιστάσεις – πίεζε την

κυβέρνηση να αποτρέψει την επιστροφή του βασιλιά και να ματαιώσει το

δημοψήφισμα.

Το δυσμενές κλίμα για την Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1920 αποτυπώνεται σε

υπόμνημα του στελέχους του Φόρεϊν Όφις Χάρολντ Νίκολσον, ο οποίος

πρόβλεπε ότι οι Σύμμαχοι χάραξαν μία πορεία, που «θα κατέστρεφε μόνιμα τον

ιστό των συνθηκών ειρήνης και θα έφερνε την Ελλάδα στις διαστάσεις μίας

δύναμης τρίτης τάξης».

Και ο Βρετανός διπλωμάτης χωρίς περιστροφές κατέληγε: Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί

θέλουν να καταστρέψουν την Ελλάδα της Συνθήκης των Σεβρών. Οι Βρετανοί να

περιορίσουν για την Ελλάδα τις αρνητικές συνέπειες από τη νέα γραμμή πλεύσης

των Συμμάχων.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 22 Νοεμβρίου, όπως συμβαίνει με κάθε

καθεστωτικό δημοψήφισμα, ήταν μαζική ψήφος για την επιστροφή του

Κωνσταντίνου. Και ετοιμάζονται ρωμαϊκές φιέστες για την υποδοχή του.

Ένα μήνα αργότερα (25 Δεκεμβρίου 1920) με νέα διακοίνωση των τριών Δυνάμεων

προς την Ελλάδα διακοπτόταν η παροχή του υπόλοιπου των πιστώσεων από το μεγάλο

πολεμικό δάνειο των 750 εκατομμυρίων φράγκων που είχε εγκριθεί για την Ελλάδα.

Πηγές

Ι. Πηγές ως προς τις μαρτυρίες:

1. H Έξοδος, Τόμ. A’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών

παραλίων της Μικρασίας. Πρόλογος: Γ. Τενεκίδης. Εισαγωγή, επιλογή

κειμένων, επιμέλεια: Φ.Δ. Αποστολόπουλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών,

1980.

2. H Έξοδος, Τόμ. B’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες της

Κεντρικής και Νότιας Μικρασίας. Εισαγωγή – εποπτεία: Πασχάλης M.

Κιτρομηλίδης. Επιμέλεια: Γιάννης Μουρέλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1982.

3. H Έξοδος, Τόμ. Γ’ και Δ’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες του

Παράλιου και Μεσογειακού Πόντου, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

(Υπό έκδοση)

II. Πηγές ως προς τις φωτογραφίες:

1. Φωτογραφικό Αρχείο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.

2. [OCTAVE MERLIER]

Ο τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας. Το έργο του Κέντρου

Μικρασιατικών Σπουδών, 1930 – 1973, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1974.

3. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Εξήντα πέντε χρόνια

επιστημονικής προσφοράς. Αποτίμηση και Προοπτική. Πρόλογος –

επιμέλεια: Πασχάλης M. Κιτρομηλίδης, Αθήνα, Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών, 1996.

4. Υπουργείο Πολιτισμού / Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού – Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών – Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Ο

τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας [Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, 2

Δεκεμβρίου 2002 – 18 Απριλίου 2003], Αθήνα, 2002.