Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές που συνέβησαν στον άνθρωπο όταν

αποχωρίστηκε τη στενή παρέα των πιθήκων ήταν η απώλεια του τριχώματος από το

σώμα του. Το γιατί και το πότε οι τρίχες του εξαφανίστηκαν, αλλά και το πότε

άρχισε ο άνθρωπος να φορά ρούχα, είναι ερωτήματα που εξακολουθούν να μένουν

αναπάντητα.

Δύο νέες έρευνες προτείνουν λύσεις στα μυστήρια της τρίχας από επιστημονικές

ομάδες που ανέλυσαν αλλαγές σε δείγματα DNA. Αν οι ημερομηνίες τους είναι

ακριβείς, ο άνθρωπος κυκλοφορούσε γυμνός χωρίς ντροπή για περισσότερο από ένα

εκατομμύριο χρόνια.

Ο δρ Άλαν Ρότζερς, εξελικτικός γενετιστής στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα στις

ΗΠΑ, βρήκε πότε οι άνθρωποι έχασαν το τρίχωμά τους μελετώντας το γονίδιο που

αποφασίζει το χρώμα του δέρματος. Ο δρ Μαρκ Στόουνκινγκ, από το Τμήμα

Εξελικτικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Λίπζινγκ στη Γερμανία,

ανακάλυψε έμμεσα πότε ο άνθρωπος άρχισε να φορά ρούχα μελετώντας την εξέλιξη

της ψείρας του ανθρώπινου σώματος, η οποία κολλάει μόνο στα ρούχα.

Θεωρίες για τον άνθρωπο. Παράλληλα, ένα τρίτο γκρουπ ερευνητών χρησιμοποιώντας

μία πρόταση του Δαρβίνου, απαντούν στο γιατί οι άνθρωποι έχασαν τις τρίχες

τους. Τα θηλαστικά χρειάζονται τρίχωμα για να διατηρούν τη θερμότητα του

σώματος και το χάνουν για συγκεκριμένες εξελικτικές αιτίες. Για παράδειγμα, οι

φάλαινες και τα αλογάκια της θάλασσας απέβαλαν το τρίχωμά τους για να

βελτιώσουν την ταχύτητά τους στο νερό. Γιατί όμως, ο άνθρωπος, το μόνο

πρωτεύον θηλαστικό χωρίς τρίχωμα, έμεινε χωρίς τρίχες; Μία θεωρία προτείνει

ότι τα ανθρωποειδή πέρασαν μία περίοδο μετάβασης από την ξηρά στο νερό, η

οποία όμως δεν ολοκληρώθηκε. Μία άλλη λέει ότι η απώλεια του τριχώματος

βοήθησε τους προγόνους μας να δροσίζονται όταν άφησαν για πρώτη φορά τη σκιά

του δάσους και μετακόμισαν στην αφόρητη ζέστη της αφρικανικής σαβάνας. Όμως,

το γυμνό δέρμα απορροφά περισσότερη ενέργεια όταν κάνει ζέστη και χάνει

περισσότερη ενέργεια το βράδυ.

H άλλη απάντηση. Τώρα, ο δρ Μαρκ Πέιγκελ, από το Πανεπιστήμιο του

Ρέντινγκ στην Αγγλία, και ο δρ Γουόλτερ Μπόντμερ της Οξφόρδης προτείνουν μία

διαφορετική απάντηση, που συμφωνεί με τα σύγχρονα ήθη περί τρίχας. Λένε πως οι

άνθρωποι έχασαν τις τρίχες από το σώμα τους για να απαλλαγούν από τα εξωτερικά

παράσιτα που ζουν στο τρίχωμα – ψείρες που πίνουν το αίμα, ψύλλοι και

τσιμπούρια και μαζί τις ασθένειες που εξαπλώνουν.

Κι όταν καθιερώθηκε η ανυπαρξία τριχώματος στον άνθρωπο μέσω της φυσικής

επιλογής, διαμορφώθηκαν οι διαφορές μεταξύ των φύλων και τα σεξουαλικά

χαρακτηριστικά που προσελκύουν άνδρες και γυναίκες.

Έτσι, η αποτρίχωση που κάνουν σήμερα γυναίκες αλλά και άνδρες, ίσως είναι

απόρροια εκείνου του αρχαίου ενστίκτου.

Χωρίς τρίχωμα εδώ και 1,2 εκατ. χρόνια

Πότε ο άνθρωπος έχασε τις τρίχες του; Την απάντηση ίσως κρύβει ένα

γονίδιο που αποφασίζει το χρώμα του δέρματος. Όταν έπεσαν οι τρίχες, οι

πρόγονοί μας θα χρειάστηκαν πιο σκούρο δέρμα για να επιβιώσουν στον αφρικανικό

καύσωνα. Μελετώντας την παρουσία του στην ανθρώπινη αλυσίδα και τις αλλαγές

στην εξέλιξη του είδους, ο δρ Ρότζερς, από τη Γιούτα, και οι συνεργάτες του

πείστηκαν ότι ο άνθρωπος άρχισε να κυκλοφορεί χωρίς τρίχες τουλάχιστον πριν

από 1,2 εκατ. χρόνια, όταν ο πληθυσμός έφθανε τα 14.000 άτομα σε όλο τον

πλανήτη, ίσως όμως και νωρίτερα. Αυτό συμπίπτει με άλλα γνωστά στοιχεία της

μετατροπής του συνηθισμένου πιθήκου σε ανθρωποειδές. Πριν από 1,7 εκατ. χρόνια

κατοίκησαν για πρώτη φορά σκιερές περιοχές. Τότε, εμφανίστηκαν μακριά άκρα και

μύτη, σωματικά χαρακτηριστικά εναντίον της ζέστης. Δεν αποκλείεται να

προστέθηκε τότε και η απώλεια του τριχώματος. H μελέτη της εξέλιξης της ψείρας

είναι ένα ακόμα εργαλείο που χρησιμοποίησαν οι επιστήμονες για να βρουν πότε

φορέσαμε ρούχα για πρώτη φορά. H ψείρα του σώματος, σε αντίθεση με αυτές των

μαλλιών και της ήβης, αγαπά τα ρούχα. Φαίνεται πως αποτελεί μία μετάλλαξη της

ψείρας του τριχωτού της κεφαλής όταν ο άνθρωπος απαλλάχθηκε από τις τρίχες του

σώματός του.

Το εκπληκτικό είναι ότι η ανάλυση του DNA αποκαλύπτει πως η ψείρα του σώματος

πρωτοεμφανίστηκε πριν από 42.000 με 72.000 χρόνια από σήμερα. Κάτι που

σημαίνει πως τότε ο άνθρωπος πρωτοφόρεσε ρούχα. Πριν από 50.000 χρόνια,

μετανάστευσε εκτός Αφρικής σε πιο κρύα κλίματα. Τα ρούχα ήταν πιθανόν ένας από

τους λόγους.

Επιμέλεια: Εύη Ελευθεριάδου – Στέφανος Κρίκκης