Aπό το χώμα στο ολόλευκο μάρμαρο

Το Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας μπορεί να υπερηφανεύεται ότι έχει κάτι

μοναδικό στον κόσμο: είναι όλο φτιαγμένο από λευκό πεντελικό μάρμαρο σαν

γιγάντιο γλυπτό.

Το Καλλιμάρμαρο έχει ιστορία 2.400 χρόνων και μας την αφηγείται μια ιστορική

διαχρονική έρευνα, πλούσια εικονογραφημένη. Δημιουργός του ο ρήτορας

Λυκούργος, μαθητής του Πλάτωνα, και γόνος μιας από τις πιο παλιές οικογένειες

της Αθήνας, καλός διαχειριστής του δημοσίου χρήματος.

Κτίστηκε στην αγκαλιά μεταξύ δύο λόφων για τους αγώνες των Παναθηναίων

και είχε μήκος 185 μέτρων, μεταξύ της άφεσης και του τέρματος και

εγκαινιάσθηκε με γυμνικούς αγώνες το 330 π.X. Ήταν, όμως, ακόμα χωμάτινο. Την

αναμαρμάρωση ανέλαβε πέντε αιώνες αργότερα ο Ηρώδης ο Αττικός, που του έδωσε

το πέταλο, τη διάκριση σε δύο διαζώματα και σε τριάντα κερκίδες. H

χωρητικότητά του έφθανε τους 50.000 θεατές και ο διάκοσμός του από λαμπρά

αγάλματα προκαλούσε τον θαυμασμό μαζί με τις αρμονικές του αναλογίες.

Με την επικράτηση του χριστιανισμού σταμάτησαν οι αγώνες και οι περιηγητές του

17ου – 19ου αιώνα το ανέφεραν σαν θέατρο ή αρένα. Παρέμενε όμως ένα αξιοθέατο

μαζί με την τρίτοξη, επίσης μαρμάρινη, γέφυρα του Ιλισού.

Απ’ όλ’ αυτά τα στοιχεία, αρκετά είναι που σώθηκαν και εντάχθηκαν στην

αναμαρμάρωση με πωρόλιθο και ανακατασκευή του Παναθηναϊκού Σταδίου από τον

εθνικό ευεργέτη Ευάγγελο Ζάππα στο 1858 για την οργάνωση των Ζαππείων

Ολυμπιάδων.

Εδώ έγινε στις 2 Μαΐου του 1893 η πρώτη συγκέντρωση για την Εργατική

Πρωτομαγιά και το πρώτο ψήφισμα για την καθιέρωση της Κυριακής ως αργίας, του

οκταώρου και της χορήγησης σύνταξης στους εργαζομένους.

Όμως ο πρώτος αγώνας ήταν των αρχαιολόγων για τη σωτηρία του σταδίου, την

απαλλοτρίωση της γης, την ανασκαφή του από τον Ερνέστο Τσίλερ, την

απελευθέρωση από τα χώματα, την ανάδειξη της υπόγειας διόδου των ρωμαϊκών

προπυλαίων γύρω στα 1869.

Εν όψει των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 ο αρχιτέκτων Αναστάσιος

Μεταξάς ανακατασκεύασε το στάδιο στα χνάρια του αρχαίου. Πεντακόσια άτομα

δούλεψαν στα 350 λατομεία για την ανέγερσή του.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες πρόλαβαν την αναμαρμάρωση στα μισά ενώ στο άνω διάζωμα

τοποθετήθηκαν ξύλινοι πάγκοι.

«Χαίρε λοιπόν ω Στάδιον της Δόξης μας Παλλάδιον και θαύμα δυσθεώρατον του

τρέχοντος αιώνος μαρμάρινου και πέτρινου και ξύλινου συγχρόνως», έγραφε στον

«Ρωμηό» ο Γ. Σουρής. H συμπλήρωση και αποπεράτωση του σταδίου με χρήματα του

Γ. Αβέρωφ έγινε στις αρχές του αιώνα, οπότε το στάδιο απέκτησε και πάλι

προπύλαια για τις μεσολυμπιάδες που καταργήθηκαν το 1952, ενώ το Καλλιμάρμαρο

απέφυγε τη «διεύρυνση» και τον εκσυγχρονισμό, ώστε να λάβει ο στίβος σύγχρονες

ολυμπιακές διαστάσεις το 1958 με κινητοποίηση του αρχιτέκτονα Παύλου Μυλωνά.

INFO

Αριστέα Παπανικολάου – Κρίστενσεν, «Το Παναθηναϊκόν Στάδιον. H ιστορία του

μέσα στους αιώνες», Έκδ. υπουργείου Πολιτισμού, Γενικής Γραμματείας Ολυμπιακών

Αγώνων, Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, σελ. 164, τιμή: 41,50 ευρώ