To διήγημα Το πλουσιόπαιδο του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ (1896-1940) γράφηκε σε πρώτη μορφή το 1924 στο Κάπρι και ολοκληρώθηκε την επόμενη χρονιά στο Παρίσι. Περιελήφθη το 1926 στη συλλογή διηγημάτων All the Sad Young Men (Ολοι οι θλιμμένοι νέοι). Στα ελληνικά είχε ευτυχήσει να περιληφθεί σε μια πρόσφατη συλλογή της Αγρας σε μετάφραση Αρη Μπερλή. Τώρα εμφανίζεται αυτόνομο σε μια επιμελημένη έκδοση της Ποικίλης Στοάς, που φιλοδοξεί κατά δήλωσή της να ξαναζωντανέψει αγνοημένα κείμενα κλασικών συγγραφέων της παγκόσμιας γραμματείας μέσα από καινούργιες μεταφράσεις και μια νέα εκδοτική προσέγγιση.

Δίνοντας τρόπον τινά μια συνέχεια στον Υπέροχο Γκάτσμπι, ο αμερικανός συγγραφέας καταδύεται με το Πλουσιόπαιδο στον κόσμο της αστικής αριστοκρατίας της Νέας Υόρκης του Μεσοπολέμου, των πεποιθήσεων, των εμμονών της και κυρίως του τρόπου ζωής της. Παίζοντας σταθερά με τις προσδοκίες του αναγνώστη, ο Φιτζέραλντ πλάθει αριστοτεχνικά το ψυχολογικό πορτρέτο ενός νεαρού άνδρα στη μετάβασή του από τη νεανική ηλικία στην ωριμότητα, αλλά και από την ανέμελη ζωή στη μοναξιά.

Δεν υπάρχουν ανθρώπινοι τύποι, όχι τουλάχιστον στον πληθυντικό, μας λέει ο αφηγητής στο Πλουσιόπαιδο. Οταν, με άλλα λόγια, ένας συγγραφέας ισχυρίζεται ότι δημιούργησε έναν ανθρώπινο τύπο, στην πραγματικότητα δεν έχει καταφέρει τίποτα. Αντίθετα, ξεκινώντας από την ιστορία ενός συγκεκριμένου ανθρώπου ενδέχεται να φτάσει σε κάτι ενδιαφέρον, και κατ’ επέκταση σε έναν ανθρώπινο τύπο. Πρόκειται για ένα μανιφέστο του μοντερνιστικού ρεαλισμού, για την πεποίθηση δηλαδή ότι πρέπει να γειωνόμαστε στην εμπειρία ακόμη κι όταν επιχειρούμε αφαιρέσεις ή εξιδανικεύσεις. Πρόκειται ακόμη για μια διακήρυξη αρχών υπέρ της ανθρώπινης μοναδικότητας.

Και τι είναι αυτό το πλουσιόπαιδο; Πολύ απλά ένας άνθρωπος αναθρεμμένος να πιστεύει ότι τα πάντα τού ανήκουν σε αυτό τον Νέο Κόσμο που η οικογένειά του τρόπον τινά κατασκεύασε. Διαπιστώνει ωστόσο με την ενηλικίωσή του, πρώτον, ότι οι κοινωνικές αλλαγές είναι τόσο γρήγορες και σαρωτικές που δεν έχουν απομείνει και πολλά από τον κόσμο του και, δεύτερον, ότι είναι υποχρεωμένος να κυνηγά εσαεί ρινίσματα ευτυχίας –τον σύντομο σπασμό της κατάκτησης που θα επιβεβαιώνει σποραδικά τη φαντασιακή υπεροχή του.

Αντι-αποκάλυψη

Ο Φιτζέραλντ πέθανε μόλις στα σαράντα τέσσερά του. Τέκνο της Μεσοδυτικής Αμερικής, έμελλε να εγκολπωθεί το πνεύμα των πιονέρων προπατόρων, την αίσθηση των ατελεύτητων συνόρων κι ακόμη το όνειρο της κοινωνικής ανέλιξης, της περιπέτειας και της διά βίου νεότητας. Γεννήθηκε στο Σεντ Πολ της Μινεσότα, κι ενώ υπήρξε μέτριος μαθητής άρχισε να γράφει ήδη από τα μικρά του χρόνια. Δεν του δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά εγκαταστάθηκε αμέσως μετά στη Γαλλία όπως και πολλοί ομότεχνοί του. Η Ευρώπη έδρασε στον ψυχισμό του σαν αντι-αποκάλυψη, δίνοντάς του την απαραίτητη ιστορική προοπτική αλλά και την ευκαιρία να δει τη χώρα του με μια φρέσκια ματιά. Μαζί με τον Χέμινγουεϊ, τον Ντος Πάσος, τη Γερτρούδη Στάιν κ.ά. θα κατασκεύαζε μια γέφυρα ανάμεσα στις δύο ακτές του Ατλαντικού. Η λογοτεχνία του –τέσσερα μυθιστορήματα συν ένα ημιτελές έργο και εκατοντάδες διηγήματα –αντανακλά το άδραγμα της στιγμής, την αποθέωση της καθημερινότητας και τη διαρκή αναζήτηση απολαύσεων εν μέσω μιας υπαρξιακής απελπισίας. Οι ήρωές του –και αυτό φαίνεται εδώ με ιδιαίτερη καθαρότητα –καταδιώκουν το αδύνατο συνειδητοποιώντας σταδιακά την τραγικότητα της ανθρώπινης συνθήκης, δηλαδή την αδυναμία εύρεσης μιας Γης της Επαγγελίας.

Υπάρχει διαρκώς κάτι καινούργιο

Το αυτοβιογραφικό στοιχείο είναι έντονο στον Φιτζέραλντ, γι’ αυτό ίσως το έργο του παρουσιάζει εντυπωσιακή συνοχή, χωρίς ωστόσο να αφήνει την αίσθηση της επανάληψης. Υπάρχει διαρκώς κάτι καινούργιο, ανοίκεια αισθήματα που αποκαλύπτουν αιφνιδιαστικά δικές μας σκέψεις και εμπειρίες, προκαλώντας τη συναισθηματική ταύτιση του αναγνώστη με τον εκάστοτε ήρωα. Τα μοντερνιστικά στοιχεία είναι εμφανή: οι εγκιβωτισμένες αφηγήσεις, οι τολμηροί συνειρμοί, η διακειμενικότητα, οι αναδρομές, η ανάδειξη του αφηγητή σε συμμέτοχο των δρώμενων, η «σκηνική» πυκνότητα, το τοπίο ως ενεργό συστατικό της πλοκής. Εν κατακλείδι, ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ αποδεικνύει και εδώ ότι είναι ένας ρομαντικός με τεράστια εικονοπλαστική δύναμη. Νοσταλγεί τον Παράδεισο κι ακόμη περισσότερο την υπόσχεσή του. Μελαγχολεί για την απώλεια των αρχετύπων. Και ψαύει όπως πάντα την ψευδαίσθηση ότι ο έρωτας είναι παντοτινός.

Francis Scott Fitzgerald

Το πλουσιόπαιδο

Μτφ. Γιώργος Μπαρουξής, Εκδ. Ποικίλη Στοά 2015, Σελ. 88

Τιμή: 6,50 ευρώ

Τελευταία Νέα