Επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα από το 2016 με 0,5% του ΑΕΠ, στην ανάπτυξη από το 2017 με ρυθμό 2,7% και μείωση της ανεργίας: οι στόχοι του νέου Μνημονίου είναι μετριοπαθείς, αλλά υπόσχονται τουλάχιστον ένα καλύτερο αύριο. Υπό προϋποθέσεις, όπως υποστηρίζουν οι αναλυτές, μπορεί σε αυτήν την τρίτη εφαρμογή Μνημονίου να είμαστε τυχεροί.

Υστερα από πέντε χρόνια Μνημόνια, μπορεί σε πέντε χρόνια να έχουμε βγει από το τούνελ.

Θεωρητικά, αν όλα πάνε καλά και εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις, η Κομισιόν εκτιμά ότι το ΑΕΠ μπορεί να αυξηθεί κατά 6,3% σε πέντε χρόνια και κατά 15% σε 10 χρόνια, ενώ η απασχόληση κατά 10% σε 10 χρόνια.

Ακόμη κι έτσι, δεν θα έχουμε επιστρέψει εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε. Γιατί ύστερα από δύο Μνημόνια, το ΑΕΠ υποχώρησε πάνω από 25% και η ανεργία έφθασε να έχει αυξηθεί από το 9% το 2009 στο 28% κάποια στιγμή το 2013, για να συγκρατηθεί φέτος στο 25%.

Παρ’ όλα αυτά, η εφαρμογή του «ντιλ» του νέου Μνημονίου είναι το καλύτερο στοίχημα που μπορεί να μπει σήμερα, ενόψει των εκλογών. Και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα κερδηθεί. Αντίθετα, οι οικονομολόγοι –και κάποιοι από αυτούς που μιλούν σήμερα στα «ΝΕΑ» –εκφράζουν στην καλύτερη περίπτωση την ελπίδα ότι το πολιτικό σύστημα θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, θα εξασφαλίσει πολιτική σταθερότητα και θα εφαρμόσει το Μνημόνιο. Τουλάχιστον ένα μέρος αυτού. Με άλλα λόγια, υπάρχουν πολλά αν.

Η αισιόδοξη άποψη λέει ότι αφού φθάσαμε στο «και 5» και γλιτώσαμε από την επιστροφή στη δραχμή, το ευρωπαϊκό τόξο είναι πλέον ενισχυμένο και υπάρχουν προϋποθέσεις να εκλεγεί μια κυβέρνηση η οποία θα επιδείξει υπευθυνότητα και δεν θα καθυστερήσει την εφαρμογή του Μνημονίου. Χαρακτηριστικά, ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας φέρεται να υποστηρίζει σε συνομιλητές του ότι με την εξάλειψη των ελλειμμάτων τίθενται πλέον οι βάσεις για ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, με διαρθρωτικές αλλαγές. Χάσαμε ένα – δύο χρόνια, αλλά η ανάπτυξη θα επιστρέψει, υποστηρίζει ο κεντρικός τραπεζίτης.

Αλλοι ανώτατοι οικονομικοί παράγοντες είναι πιο απαισιόδοξοι. Αμφιβάλλουν ότι μάθαμε από τα λάθη μας της προηγούμενης πενταετίας (κυρίως η πολιτική ηγεσία), επισημαίνουν πως η δημόσια συζήτηση εξακολουθεί να μην επικεντρώνεται στα σημαντικά προβλήματα, διαπιστώνουν ότι ο κόσμος, όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι διχασμένος.

Γεγονός είναι ότι έχει ήδη γίνει μια άνευ προηγουμένου δημοσιονομική προσαρμογή και ότι τώρα στο επίκεντρο βρίσκεται η ανάπτυξη. Και γι’ αυτό, όλοι συμφωνούν ότι απαιτούνται διαρθρωτικές αλλαγές –ο Νίκος Χριστοδουλάκης τονίζει τη μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού -, προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων και πολιτική σταθερότητα.

Νίκος Χριστοδουλάκης Υπουργός Οικονομίας

Ελπίδα μόνο με ένα μαζικό κύμα επενδύσεων

Στη δημόσια συζήτηση για την κατάρρευση της οικονομίας κυριαρχούν η πτώση του ΑΕΠ κατά 25%, η έκρηξη της ανεργίας και το ζήτημα του μη βιώσιμου χρέους. Και τα τρία είναι σοβαρά και κρίσιμα, αλλά όλα είναι απότοκα ενός άλλου προβλήματος, που σπανίως συζητείται: της τρομακτικής αποεπένδυσης που έχει υποστεί η χώρα την τελευταία πενταετία. Το 2007 οι καθαρές νέες επενδύσεις έφτασαν τα 28 δισ. ευρώ, αλλά μετά την κρίση συρρικνώθηκαν ραγδαία και φέτος σημειώθηκε αποεπένδυση ύψους 13 δισ. ευρώ. Δηλαδή, όχι μόνο δεν συντηρείται το υπάρχον παραγωγικό δυναμικό, αλλά διαρκώς αποξηλώνεται.

Για να ξαναμπεί η Ελλάδα σε ανάκαμψη πρέπει τα επόμενα χρόνια να υπάρξει ένα κύμα νέων επενδύσεων, δημόσιων και ιδιωτικών, οι οποίες μέχρι το 2020 να φτάνουν τα 100 δισ. ευρώ. Ενα μικρό μέρος θα είναι δημόσιες επενδύσεις από το ΕΣΠΑ, ένα άλλο από το Σχέδιο Επενδύσεων του Γιούνκερ, αλλά το μεγαλύτερο πρέπει να καλυφθεί από ιδιωτική χρηματοδότηση. Τρία πράγματα, αν γίνουν, μπορούν να προσελκύσουν τόσα κεφάλαια τα επόμενα πέντε χρόνια:

Πρώτον, η εμπέδωση πολιτικής και δημοσιονομικής σταθερότητας που θα διαλύσει τον φόβο του Grexit, ώστε οι διαφυγούσες καταθέσεις να αρχίσουν να επιστρέφουν και να διοχετεύονται σε παραγωγικές επενδύσεις.

Δεύτερον, η επανεκκίνηση των αποκρατικοποιήσεων. Οχι με τους ανέφικτους στόχους των 50 δισ. ευρώ, αλλά σταδιακά και πάντα σε συνδυασμό με νέες επενδύσεις, απασχόληση και διατήρηση του δημόσιου ελέγχου σε στρατηγικούς τομείς.

Τρίτον, μια μεγάλη μεταρρύθμιση που θα δημιουργήσει θετική δυναμική στην οικονομία. Κατά την άποψή μου, αυτή θα είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου, ενιαίου και δικαιότερου ασφαλιστικού συστήματος. Οχι μόνο γιατί αλλιώς θα απειλείται η χώρα με δημοσιονομική κατάρρευση, αλλά γιατί μόνο έτσι θα γίνει ελκυστική η απασχόληση και η επιχειρηματική δράση στην Ελλάδα.

Ντάνιελ Γκρος

Διευθυντής Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS)

Η τρίτη φορά ίσως να είναι πιο τυχερή για την Ελλάδα

Το συχνότερα επαναλαμβανόμενο σχόλιο για το τρίτο πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας που συμφωνήθηκε φέτος είναι ότι δεν θα έχει αποτελέσματα, θα είναι μια από τα ίδια. Αυτό το σχόλιο παραγνωρίζει ένα βασικό σημείο, συγκεκριμένα ότι το μεγαλύτερο μέρος της απαιτούμενης προσαρμογής έχει ήδη επιτευχθεί. Παρά την έλλειψη ελέγχου των δημοσίων οικονομικών κατά το πρώτο ήμισυ αυτού του χρόνου, το πρωτογενές ισοζύγιο δεν απέχει πολύ από το να είναι ισοσκελισμένο, ενώ ήταν ελλειμματικό κατά πάνω από 10% του ΑΕΠ το 2009. Το μεγαλύτερο μέρος της δημοσιονομικής προσαρμογής έχει επομένως επιτευχθεί.

Οι στόχοι του πρωτογενούς ισοζυγίου του τρέχοντος προγράμματος δεν θα απαιτήσουν πολλή προσπάθεια αν η οικονομία ανακάμψει όπως θα έπρεπε, δεδομένης της σημαντικής βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας που ήδη έχει επιτευχθεί. Στο μέτωπο αυτό πολλά έχουν επιτευχθεί, δεδομένου ότι οι μισθοί στην Ελλάδα έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 25% σε σύγκριση με τη Γερμανία. Ετσι, θα χρειαστεί να γίνουν πολύ λιγότερα στο μέλλον. Σε ό,τι αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, το βασικό πρόβλημα υπήρξε πάντα η εφαρμογή. Στην πράξη ένα μικρό μόνο ποσοστό τους εφαρμόσθηκε. Ωστόσο, αν τα επόμενα χρόνια εφαρμοσθεί ακόμη ένα μικρό ποσοστό, π.χ. το ένα τέταρτο, το ποτήρι θα είναι μισογεμάτο. Επιπλέον, τώρα υπάρχει διακομματική υποστήριξη για το πρόγραμμα. Η πολιτική αβεβαιότητα που ανέστειλε τις επενδύσεις πρέπει κανονικά να υποχωρήσει. Τον προηγούμενο χρόνο σημειώθηκε ήδη μια ανάκαμψη, η οποία ανακόπηκε εξαιτίας του πολιτικού δράματος το πρώτο μισό του χρόνου. Τώρα οι ίδιες δυνάμεις που οδήγησαν στην ανάκαμψη πρέπει λογικά να γίνουν ισχυρότερες. Οι εξαγωγές θα πρέπει να αρχίσουν επιτέλους να αυξάνονται χάρη στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας δημιουργώντας τις προοπτικές μιας βιώσιμης ανάπτυξης.

Μιχάλης Μασουράκης

Επικεφαλής οικονομολόγοςτου ΣΕΒ

Οχι στις συνταγές μιας οικονομίας του αραμπά!

Τα επόμενα 5 χρόνια είτε θα ζήσουμε τον ριζικό μετασχηματισμό είτε τον αφανισμό της ελληνικής οικονομίας. Μπορεί κάλλιστα να είναι χρόνια μετάβασης σε ένα νέο παραγωγικό πρότυπο από ένα σύστημα όπου εισάγονται σχεδόν τα πάντα και που στηρίζεται στη γεωπολιτική άνθηση του τουρισμού σε ένα σύστημα που θα στηρίζεται και στην παραγωγή αγαθών και στις επενδύσεις για εξαγωγές.

Η Ελλάδα στα επόμενα χρόνια θα έχει μια οικονομία η οποία:

– εξυπηρετεί τα χρέη μας (και δεν εκλιπαρεί για ρυθμίσεις),

– προσφέρει θέσεις εργασίας και δημιουργεί εισοδήματα από παραγωγικές δραστηριότητες (και όχι από δανεικά και ελλείμματα),

– συνεισφέρει μέσω μιας δίκαιης φορολόγησης όλων (και όχι μόνον των μισθωτών και των συνεπών φορολογουμένων) στη χρηματοδότηση ενός πιο αποτελεσματικού και ευέλικτου κράτους (και όχι του σπάταλου και διεφθαρμένου που γνωρίζουμε),

– εξασφαλίζει την καταβολή των συντάξεων σε όποια επίπεδα διαμορφώνονται (έπρεπε να έρθει το ΔΝΤ για να μάθουμε ότι λεφτά δεν υπάρχουν καθώς είχαν δοθεί υποσχέσεις χωρίς την ανάλογη αποταμίευση) και, τέλος,

– προστατεύει τους πραγματικά αδύνατους οικονομικά (και όχι κομματικές στρατιές αναξιοπαθούντων, καταφερτζήδων και μπαταξήδων).

Αυτή θα είναι η κληρονομιά των Μνημονίων εάν οι πολιτικές ηγεσίες δουν το φως το αληθινόν και πράξουν ό,τι πρέπει για το καλό του τόπου και την ευημερία όλων των Ελλήνων. Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων είναι προϋπόθεση για τη διαφύλαξη της οικονομικής σταθερότητας, που έρχεται από πλεονάσματα και οικονομική ισχύ και όχι από παλαβές συνταγές άσκησης υπερήφανων και ανεξάρτητων εθνικών δημοσιονομικών και νομισματικών πολιτικών (με ό,τι αυτό συνεπάγεται για κακοδιαχείριση, αδιαφάνεια, αναξιοκρατία και τα υπόλοιπα κακά της μοίρας μας), σε έναν κόσμο που τρέχει με Ferrari ενώ εσύ πας με τον αραμπά!

Ζολτ Ντάρβας

Αναλυτής στο Ινστιτούτο Bruegel

Αν το πρόγραμμα εφαρμοστεί, θα έρθει η ανάπτυξη

Η αβεβαιότητα και οι έντονες διαπραγματεύσεις κατά το πρώτο μισό του 2015 άφησαν τα σημάδια τους στην ελληνική οικονομία: η ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας που παρουσίασαν όλα τα τρίμηνα του 2014 αναστράφηκαν. Οι έλεγχοι κεφαλαίων εκτροχίασαν την ανάπτυξη περαιτέρω. Αλλά στο τέλος η ελληνική κυβέρνηση έκανε τη σωστή επιλογή αποδεχόμενη το τρίτο πρόγραμμα και κρατώντας την Ελλάδα στην ευρωζώνη. Ενα Grexit θα είχε οδηγήσει σε περαιτέρω υποχώρηση του ελληνικού ΑΕΠ, αύξηση της ανεργίας και μείωση των φορολογικών εσόδων, οπότε θα χρειαζόταν περαιτέρω λιτότητα, ακόμη κι αν η κυβέρνηση σταματούσε εντελώς να εξυπηρετεί το χρέος.

Αν το τρίτο πρόγραμμα εφαρμοστεί, η ανάπτυξη πιθανότατα θα επανέλθει, παρά την αναγκαία συνέχιση της δημοσιονομικής σταθεροποίησης. Σε παρόμοιες με την Ελλάδα χώρες (Πορτογαλία, Ισπανία και Βαλτικές) η προσαρμογή ήταν επώδυνη, αλλά όλες επέστρεψαν στην ανάπτυξη. Η Ελλάδα έχει επίσης καλές προοπτικές, καθώς πολλές μεταρρυθμίσεις έχουν ήδη εφαρμοστεί και στο νέο πρόγραμμα προβλέπονται κι άλλες, όπως ο περιορισμός του υπερβολικού κρατικού ελέγχου ο οποίος εμποδίζει τον ανταγωνισμό, η καταπολέμηση της διαφθοράς, η συντόμευση των δικαστικών διαδικασιών, η μείωση των περίπλοκων δικαστικών διαδικασιών και των εμποδίων για τις ξένες επενδύσεις και άλλα. Η πτώση των ονομαστικών μισθών κατά 20% βοηθά επίσης την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, ενώ οι κυκλικοί παράγοντες θα λειτουργήσουν επίσης, καθώς οι περίοδοι βαθιάς ύφεσης ακολουθούνται συνήθως από μια γρήγορη ανάκαμψη. Οι εταίροι της ευρωζώνης προσέφεραν επίσης μια ανακούφιση του χρέους, αν εφαρμοστεί το πρόγραμμα, κάτι που θα βοηθήσει το κλίμα στην αγορά. Συνεπώς, αν το πρόγραμμα εφαρμοστεί και η αβεβαιότητα για την οικονομική συμμετοχή στο ευρώ απομακρυνθεί, η χώρα θα μπορούσε να αναπτυχθεί γρήγορα, καθώς θα εξαλείφονται σταδιακά τα αρνητικά σοκ του 2015.

Τελευταία Νέα