Αναζήτηση
Ο ΚΑΦΚΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ
ΦΟΡΑ ΤΗ ΦΕΛΙΤΣΕ ΜΠΑΟΥΕΡ ΣΤΟ
ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΦΙΛΟΥ ΤΟΥ ΜΑΞ ΜΠΡΟΝΤ,
ΣΤΙΣ 13 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΤΟΥ
1912. ΕΚΕΙΝΟΣ ΗΤΑΝ ΕΙΚΟΣΙ ΕΝΝΕΑ
ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΕΙΝΗ ΕΙΚΟΣΙ ΠΕΝΤΕ.
ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΕΚΕΙΝΟ ΕΒΡΕΧΕ
ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΑ, Ο ΚΑΦΚΑ ΩΣ ΣΥΝΗΘΩΣ
ΕΦΤΑΣΕ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΟΣ
ΚΑΙ Η ΦΕΛΙΤΣΕ ΜΠΑΟΥΕΡ ΕΙΧΕ
ΑΠΑΛΛΑΓΕΙ ΑΠΟ ΤΑ ΜΟΥΣΚΕΜΕΝΑ
ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΦΟΡΟΥΣΕ
ΤΙΣ ΠΑΝΤΟΦΛΕΣ ΤΗΣ ΦΙΛΗΣ
ΤΗΣ ΜΠΡΟΝΤ
Εκτός από αυτήν την ενδυματολογική λεπτομέρεια που την έκανε να μοιάζει με παραδουλεύτρα, δεν πέρασαν απαρατήρητα, απ΄ ό,τι φαίνεται, τα θαμπά ξανθά μαλλιά της, το άδειο της πρόσωπο και τα μπόλικα χαλασμένα δόντια που φόρτωναν το χαμόγελό της με λάμψεις χρυσού.
Παρά την άχαρη εμφάνισή της, το «άδειο πρόσωπο» της Φελίτσε Μπάουερ δεν άφησε αδιάφορο τον Κάφκα. Η κουβέντα τους ξεκίνησε με την περιγραφή ενός ταξιδιού στη Βαϊμάρη με τον Μπροντ που είχε προηγηθεί και κατέληξε στην υπόσχεση ενός κοινού ταξιδιού στην Παλαιστίνη, την επόμενη χρονιά. Η χειραψία που επικύρωσε την υπόσχεση δεν ήταν παρά η αρχή της σχέσης τους.
Έναν περίπου μήνα μετά, στις 20 Σεπτεμβρίου 1912, ο Κάφκα θα στείλει την πρώτη του επιστολή στη Φελίτσε Μπάουερ. Ώς το τέλος της ίδιας εκείνης χρονιάς θα της έχει γράψει εκατό επιστολές.
Ώς το 1917, οπότε και η σχέση τους θα διακοπεί οριστικά, τα γράμματα θα έχουν γίνει αισίως 716, ενώ, μέσα σ΄ αυτά τα πέντε χρόνια που κράτησε η σχέση τους, και παρά τους αρραβώνες και την πρόταση γάμου, ο Κάφκα δεν θα συναντήσει τη Φελίτσε παρά ελάχιστες μόνο φορές.
Η απόσταση
Είναι μια σχέση που χτίζεται πάνω στην απόσταση που χωρίζει τους δύο συνομιλητές, την ανάγκη της κάλυψής της μέσα από τις λέξεις και, εννοείται, την απώθηση κάθε προοπτικής σωματικής επαφής. Είναι γνωστή η μάλλον κακή σχέση που διατηρούσε ο Κάφκα με το φιλάσθενο σώμα του, οι φόβοι της ανικανότητας που τον βασάνιζαν, και είναι εντυπωσιακή η απουσία κάθε ερωτικής έντασης από το λογοτεχνικό του έργο.
Απ΄ την άλλη πλευρά, είναι απορίας άξιον πώς αυτός ο τόσο ντροπαλός, εσωστρεφής και μοναχικός άνθρωπος, από την πρώτη κιόλας στιγμή, αφήνει να ξεχυθεί μια τόσο κτητική τρυφερότητα από το «άνοιγμα» στο στήθος που του έχει προκαλέσει η Φελίτσε. Παρ΄ όλα αυτά, το ενδιαφέρον όλων αυτών των επιστολών δεν περιορίζεται στην ιδέα του ερωτικού υποκατάστατου. Τα «Γράμματα στη Φελίτσε» μπορούν να διαβαστούν ως ένας πρώτης τάξεως καφκικός μονόλογος που αναδεικνύει όλα τα συστατικά της λογοτεχνίας του. Κυρίως όμως επιβεβαιώνει, με τον κυριολεκτικότερο τρόπο, τη δύναμη αυτού του λόγου ο οποίος μοιάζει ως ο μόνος κατάλληλος για να βρει όσες λέξεις καθρεφτίζουν με ειλικρίνεια τους φόβους που η ζωή μπορεί να εμπνεύσει στον καθέναν από μας.
Πώς γεννιέται αυτή η ανάγκη να ξέρει τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας της Φελίτσε, η οποία σύντομα μετονομάζεται από «αξιότιμη δεσποινίς» σε πολυαγαπημένη; Κι ενώ τον πνίγει η ανάγκη, γιατί συγχρόνως κάνει ό,τι μπορεί για να μην καλύψει την απόσταση που τους χωρίζει, να συνεχίσει να κρατάει το χέρι του στο πόμολο τής μεταξύ τους πόρτας;
Σπαρακτική κραυγή
Πόσο σπαρακτική μπορεί να ακούγεται η κραυγή «Μην αποφεύγεις τον κάτοικο του υπογείου», τη στιγμή που αυτός ο κάτοικος δηλώνει πως δεν μπορεί να ζήσει έξω από αυτό το υπόγειο: «Γι΄ αυτό όποιος γράφει δεν είναι ποτέ αρκετά μόνος, γι΄ αυτό δεν είναι ποτέ αρκετή η ησυχία που περιβάλλει όποιον γράφει, ακόμα και η νύχτα δεν είναι αρκετά νύχτα… Γι΄ αυτό είναι αδύνατον να επαρκέσει ο χρόνος που έχει κανείς στη διάθεσή του…».
Και πόσο δυνατή μπορεί να αποδειχθεί η εκφραστική ακρίβεια της λογοτεχνίας όταν διαβάζεις το περίφημο εκείνο γράμμα της 16ης Ιουνίου του 1913 όπου ο Κάφκα αποφασίζει επιτέλους να κάνει πρόταση γάμου στη Φελίτσε επιχειρηματολογώντας την ίδια στιγμή περί του αντιθέτου. «Τώρα είμαι ουσιαστικά άρρωστος», «εγώ δεν είμαι τίποτα, απολύτως τίποτα», «είμαι χαμένος όσον αφορά την ανθρώπινη συναναστροφή». Είναι σαν να θέλει να παρατείνει το αίσθημα της αναμονής που ταυτίζεται με το αίσθημα της ζωής, κι αυτό «έφερε την ανάγκη του Θεού», όπως λέει ο Πιέτρο Τσιτάτι. Αυτό το αίσθημα της αναμονής που επανεισάγει το τραγικό στην ανθρώπινη σκέψη και διατρέχει ολόκληρο τον εικοστό αιώνα για να φτάσει ώς τους χαμένους αλήτες του Μπέκετ.
Φραντς Κάφκα
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΦΕΛΙΤΣΕ
ΕΠΙΛΟΓΗ- ΜΤΦ.
ΣΤΕΛΛΑ ΚΟΥΝΔΟΥΡΑΚΗ, ΕΚΔ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, 2007 ΣΕΛ. 397, ΤΙΜΗ: 21 ευρώ
