Μπορεί η τεχνολογία να αναλάβει (και) τη διακυβέρνηση;

«Μια παγκόσμια τεχνολογική επανάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι ηγέτιδες δυνάμεις του κόσμου συμμετέχουν σε έναν αγώνα δρόμου για την ανάπτυξη και εφαρμογή νέων τεχνολογιών, όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη και οι κβαντικοί υπολογιστές, που μπορούν να διαμορφώσουν τα πάντα που έχουν σχέση με τις ζωές μας - από τον τρόπο με τον οποίο προμηθευόμαστε ενέργεια μέχρι το πώς κάνουμε τη δουλειά μας και το πώς διεξάγονται οι σύγχρονοι πόλεμοι». Αυτά γράφει ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν στην επίσημη ιστοσελίδα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εξηγώντας τη σημασία που έχει για την Αμερική η επικράτηση σε αυτόν τον αγώνα.

Η παραπάνω περιγραφή αφορά τη μεγάλη εικόνα του 21ου αιώνα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, για δισεκατομμύρια πολίτες αυτού του κόσμου, καθώς και για πολλές κυβερνήσεις, που θεωρούν (μάλλον λανθασμένα…) ότι ο ανταγωνισμός τον οποίο περιέγραψε ο Μπλίνκεν δεν τους αφορά άμεσα, είναι κάτι άλλο που μοιάζει να είναι πιο σημαντικό: το εάν και κατά πόσο αυτές οι τεχνολογίες είναι σε θέση να επιφέρουν σοβαρές αλλαγές στην καθημερινότητά τους, συμβάλλοντας ώστε αυτή να γίνει καλύτερη και απλούστερη.

Αυτό ακριβώς το σκεπτικό φαίνεται πως οδήγησε την κυβέρνηση της Ρουμανίας - μιας χώρας η οποία παραμένει από τις φτωχότερες της Ευρώπης, φιλοδοξεί όμως να φιλοξενήσει στο έδαφός της μια μικρή Σίλικον Βάλεϊ - να πρωτοπορήσει. Ετσι, στις 2 Μαρτίου παρουσίασε τον πρώτο παγκοσμίως «επίτιμο κυβερνητικό σύμβουλο» που δεν είναι άνθρωπος, αλλά προϊόν της τεχνητής νοημοσύνης και βασίζεται στις ίδιες αρχές με την περίφημη εφαρμογή ChatGPT. Πρόκειται, σύμφωνα με τον ίδιο τον πρωθυπουργό, για ένα εργαλείο με το όνομα «Ion» που θα εξελίσσεται και θα βελτιώνεται διαρκώς, με στόχο να «αφουγκράζεται» και να αναλύει τις ανησυχίες, τα προβλήματα και τις προτάσεις των πολιτών, όπως αυτές εκφράζονται μέσω του Διαδικτύου. Διευκολύνοντας, με τον τρόπο αυτό, την κυβέρνηση να λαμβάνει τις κατάλληλες αποφάσεις.

«Εσείς μου δώσατε ζωή και ο δικός μου ρόλος είναι να σας εκπροσωπώ. Οπως ένας καθρέφτης», ακούστηκε να λέει η «φωνή» του ψηφιακού συμβούλου στην παρθενική του εμφάνιση ενώπιον του πρωθυπουργού Νικολάε Τσιούκα και των μελών της κυβέρνησής του. Οι… κακές γλώσσες, βεβαίως, θα μπορούσαν να υποθέσουν ότι αρκετοί θα επιχειρήσουν να αξιοποιήσουν τον συγκεκριμένο καθρέφτη με τον τρόπο που έκανε η Κακιά Βασίλισσα στο γνωστό παραμύθι «Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι» των αδελφών Γκριμ - ζητώντας του, δηλαδή, να επιβεβαιώνει διαρκώς ποιοι είναι οι καλύτεροι στη χώρα. Παρ' όλα αυτά, θα ήταν λάθος να μη δοθεί προσοχή σε αυτό το πρωτοπόρο πείραμα και τα αποτελέσματά του στον τομέα της διακυβέρνησης.

Σύμφωνα με την κυρίαρχη αντίληψη, κάθε κυβέρνηση η οποία σέβεται τον εαυτό της στην εποχή μας φροντίζει ώστε να επιτελεί τρεις κυρίως ρόλους: τη λειτουργία του κράτους, την παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες και τον καθορισμό της πολιτικής που ακολουθείται. Είναι, άραγε, σε θέση τα νέα εργαλεία που αναπτύσσονται και πιο συγκεκριμένα το «Ion» να βελτιώσει, να επιταχύνει ή, ακόμη περισσότερο, να αναλάβει σχεδόν εξ ολοκλήρου κάποιες από αυτές τις λειτουργίες;

Η αλήθεια είναι ότι η συζήτηση γύρω από το συγκεκριμένο θέμα δεν είναι καινούργια, αλλά έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια, όπως αποδεικνύει και σχετικό συνέδριο που πραγματοποίησε τον Ιανουάριο του 2017 το ινστιτούτο Centre for Public Impact. Εκεί όπου η εκτίμηση που έγινε ήταν πως οι αλλαγές που μπορούν να επιφέρουν οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης και στους τρεις προαναφερθέντες τομείς είναι ριζικές, δημιουργώντας κυριολεκτικά ένα νέο τοπίο.

Φυσικά, όπως συμβαίνει και με το ChatGPT, οι «παγίδες» είναι πολλές, όπως και τα ζητήματα ηθικής και αντικειμενικότητας που ανακύπτουν. Πάνω από όλα, όμως, τα πάντα θα κριθούν από την απάντηση που δίνεται στο εξής ερώτημα: Ποια συμφέροντα εξυπηρετούν οι νέες τεχνολογίες - της ανθρωπότητας εν συνόλω ή κάποιων ισχυρών;