Οι ερευνητές πιο κοντά στους αναγνώστες

Εως πότε χρησιμοποιούσαν οι ελληνικές εφημερίδες το «εις» και από ποιο σημείο κι έπειτα το «σε»; Και κατά πόσο η πρώτη μορφή ήταν ενσυνείδητη επιλογή ώστε να αντιδιαστέλλεται από τον «λόγο των μαζών»; Κατά πόσο επίσης καταρρίπτονται οι μύθοι για εποχές «συντήρησης» και «προοδευτισμού» στη γλώσσα; Από λεπτομέρειες όπως αυτή - εν προκειμένω από την ομιλία του Διονύση Γούτσου με τίτλο «Δημοσιογραφικός λόγος: ο "χαμένος κρίκος" στην κειμενική ιστορία της ελληνικής του 20ού αιώνα» - οι ακροατές μπορούσαν να διαμορφώσουν τη μεγάλη εικόνα για το διεθνές επιστημονικό συνέδριο «Ο πολιτισμός στο Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων "ΤΟ ΒΗΜΑ" και "ΤΑ ΝΕΑ": Γλώσσα και λογοτεχνία», το οποίο ξεκίνησε χθες και συνεχίζεται σήμερα έως το βράδυ.

Για δύο ημέρες ο Φάρος στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος υποδέχεται διεθνείς και έλληνες ερευνητές, επισκέπτες και αναγνώστες των δύο εφημερίδων που παρακολουθούν από κοντά τα πορίσματα αναλύσεων, οι οποίες ολοκληρώθηκαν τους προηγούμενους μήνες. Στο διάστημα δηλαδή που χρειάστηκε ο κάθε ερευνητής ώστε να αξιοποιήσει το, ειδικά για την περίσταση, ανοιχτό Αρχείο των δύο ιστορικών εφημερίδων. Οι ανακοινώσεις αφορούν τη σχέση της γλώσσας με την πολιτική και τη διαφήμιση, την εμφάνιση ξένων όρων στον δημοσιογραφικό λόγο και τον διαχρονικό δανεισμό στην Ιστορία της ελληνικής αλλά και τις διμερείς πολιτισμικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ισπανίας, χωρών της Λατινικής Αμερικής, Σουηδίας, Γερμανίας, Πολωνίας και Σερβίας μέσα από ταξιδιωτικά και λογοτεχνικά κείμενα και αρθρογραφία στον Τύπο. Στον παράλληλο άξονα μελετάται η λογοτεχνική κριτική στο «Ελεύθερο Βήμα», η παρουσία των λογοτεχνών στις σελίδες των εφημερίδων μέσα από συνεντεύξεις τους και η πρόσληψη ελλήνων και ξένων λογοτεχνών μέσω των δημοσιευμάτων. Οπως ανέφερε ο εκδότης του «ΒΗΜΑΤΟΣ» Γιάννης Πρετεντέρης: «Εκτός άλλων, το συνέδριο δίνει και στα δύο Μέσα την ευκαιρία να υπενθυμίσουν τη διαχρονική σχέση τους με το πολιτιστικό ρεπορτάζ και το ενδιαφέρον για τη γλώσσα πέρα από την πολιτική».

Οι ομιλίες

Από τις σελίδες των ψηφιοποιημένων αρχείων γεννήθηκαν οι διαλέξεις των ομιλητών. Από τις σελίδες όπου, όπως σημείωσε χθες ο υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου, Γιάννης Διαμαντής, «συγκατοικούσαν» ανά περιόδους ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κωστής Παλαμάς, ποιητές και πολιτικοί, επιστήμονες και καλλιτέχνες. Οι τίτλοι των ομιλιών, άλλωστε - έστω και σ' αυτή την ενδεικτική καταγραφή - μιλούν από μόνοι τους. Χθες ήταν: «Οι σολωμικές σπουδές μέσα από το αρχείο των εφημερίδων» (Κωνσταντίνος Φουρναράκης), «Η πρόσληψη της λογοτεχνίας του Γ. Μ. Βιζυηνού στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα μέσα από τις εφημερίδες "ΤΟ ΒΗΜΑ" και "ΤΑ ΝΕΑ"» (Θανάσης Κούγκουλος), «Βιβλιοκρισίες και επιφυλλίδες στην εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ" (1985 - 1995)» (Αλεξάνδρα Δεληγιώργη). Σήμερα το πρόγραμμα συνεχίζεται, εκτός άλλων, με τη «Χρήση ξένων όρων στον δημοσιογραφικό λόγο» (Πατρίτσια Κορομβόκη), «Η γλώσσα των γηπέδων» (Παναγιώτα Παπαδοπούλου), «Η πρόσληψη του Νίκου Γκάτσου στις εφημερίδες "ΤΟ ΒΗΜΑ" και "ΤΑ ΝΕΑ"» (Maria Caracausi), «Ο Ρίτσος στην εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ": δύο περιπτώσεις κριτικής πρόσληψης, 1977 - 1980, 1985» (Δημήτρης Κόκκορης). Για λόγους δικαιοσύνης - αλλά και πολυσυλλεκτικότητας - αξίζει να αναφερθεί επίσης η διάλεξη με την οποία ολοκληρώνεται το διεθνές συνέδριο περίπου στις 8 απόψε. Πρόκειται για την έρευνα των Ivana Milojević Ivana και Aleksandra Milanović με θέμα «Το πρότυπο της καλής/κακής γυναίκας στον Τύπο κατά την περίοδο της Δικτατορίας».

Γλωσσικός θησαυρός

Ο κοινός τόπος χθες στους χώρους του Συνεδρίου ήταν ότι η πρωτοβουλία των δύο εφημερίδων να «ανοίξουν» το Αρχείο τους έφερε πιο κοντά την κοινότητα των επιστημόνων με τον δημοσιογραφικό χώρο και, κατ' επέκταση με τους αναγνώστες. Ηταν κάτι που σημείωνε σε πρόσφατη συνέντευξη στα «Πρόσωπα» του Σαββάτου και ο Κωνσταντίνος Δανόπουλος, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ο οποίος συμμετείχε στην επιστημονική επιτροπή, με πρόεδρο τον ακαδημαϊκό Χριστόφορο Χαραλαμπάκη: «Η πρωτοβουλία... προσφέρει στην επιστημονική έρευνα έναν εντυπωσιακό γλωσσικό θησαυρό, που αποτυπώνει την πολιτισμική μας ιστορία. Αυτό το σώμα κειμένων που έχουμε μπροστά μας, μπορεί να τροφοδοτήσει ποικίλα επιστημονικά πεδία».