«Η Ελλάδα ακόμη δεν ξέρει τι είμαστε οι Βορειοηπειρώτες»

Με επτά πεζογραφικά βιβλία στο ενεργητικό του ο Τηλέμαχος Κώτσιας («Το τελευταίο καναρίνι», «Βροχή στο μνήμα», «Το περιστατικό τα μεσάνυχτα», «Το τραγούδι εκείνης της νύχτας», «Τρεις γενιές Αμερικάνοι», «Τα εφτά παράθυρα», «Το τεκμήριο αθωότητας») τον συμπεραίνει κανείς ως έναν αψευδή μάρτυρα των περιπετειών της γειτονικής χώρας σε συνδυασμό πάντα με τη μητροπολιτική Ελλάδα. Επομένως είναι πολλά τα θέματα που συνωστίζονται στην άκρη της γλώσσας ενώ συζητάς με έναν συγγραφέα όπως ο βορειοηπειρώτης δημιουργός, που η ζωή του έχει μοιραστεί ανάμεσα στην Αλβανία και την Ελλάδα. Και σίγουρα είναι πρωτεύουσας σημασίας το πώς προβλέπει το μέλλον της ελληνικής μειονότητας στις πατρογονικές εστίες ενόψει της διαφαινόμενης ένταξης της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. «Η ένταξη της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση δυστυχώς θα αργήσει πολύ διότι η Αλβανία δεν πληροί σχεδόν καμία από τις προϋποθέσεις, ούτε τις οικονομικές ούτε εκείνες που αφορούν τη λειτουργία του κράτους και πόσω μάλλον των δημοκρατικών δομών. Επιπλέον, μια βεβιασμένη ένταξη της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση θα ήταν καταστρεπτική για τη χώρα, η οποία θα έχανε σχεδόν τον μισό εναπομείναντος πληθυσμού της. Ωστόσο, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις και οι στόχοι που της ανατίθενται κατά καιρούς λειτουργούν ως πρόκληση για τη βελτίωση των δομών της χώρας, ως ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσει και να πάρει μια σωστή απόφαση αν πράγματι θέλει να ανήκει στη Δύση. Φοβάμαι όμως ότι μέχρι τότε δεν θα προλάβει και πολλά πράγματα η ελληνική μειονότητα, η οποία τελεί ήδη υπό εξαφάνιση. Τα σχολεία έκλεισαν λόγω έλλειψης μαθητών και η προοπτική να ξανανοίξουν δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Στον χώρο έχει μείνει μόνο ένα μέρος της τρίτης ηλικίας και είτε μπει είτε δεν μπει μια μέρα η Αλβανία στην Ευρώπη, για την ελληνική μειονότητα θα είναι αργά. Ομως δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει γι’ αυτή την κατάσταση καμία κυβέρνηση και πολιτική. Η τύχη των χωριών της μειονότητας είναι προδιαγεγραμμένη, είναι ανάλογη με εκείνη των χωριών της Ηπείρου που έχουν σχεδόν αδειάσει. Κανείς νέος δεν επιθυμεί να ζήσει σε μια φτωχή και διεφθαρμένη χώρα, χωρίς τις βασικές υποδομές. Βέβαια υπάρχει ελληνικό στοιχείο που προοδεύει τόσο στον χώρο της μειονότητας όσο και σε όλη την αλβανική επικράτεια, αλλά αυτό δεν συνιστά κάποια μαζική πρόοδο της ελληνικής ομογένειας στην Αλβανία.