Ενας σπόρος πολιτισμού στην Εύβοια

Παίρνοντας το φέρι από το πορθμείο της Αρκίτσας για την Αιδηψό, η Βόρεια Εύβοια απλώνεται εντυπωσιακή μπροστά σου. Τα καταπράσινα βουνά με τα παραθαλάσσια κτίρια σε στυλ μπελ επόκ, η μυρωδιά από θειάφι που έρχεται από τα γειτονικά ιαματικά λουτρά όσο το ελαφρύ κυματάκι ξεσηκώνει την ακτή και αυτοί οι χαρακτηριστικοί χαλαροί ρυθμοί - ίδιον της ελληνικής επαρχίας - δεν προμηνύουν την έκταση της περσινής τραγωδίας που κρύβεται λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω. Αφήνοντας πίσω την Αιδηψό με κατεύθυνση προς τη Λίμνη κι αργότερα την Αγία Αννα, η μαύρη - κυριολεκτικά - πραγματικότητα σε χτυπάει αλύπητα. Οι καμένες εκτάσεις από τις περσινές πυρκαγιές στέκουν εκεί και μαρτυρούν τη δραματική έκταση της οικολογικής καταστροφής. Τα κουφάρια των καρβουνιασμένων δέντρων κόβουν την ανάσα και σε κάνουν να αναρωτηθείς πώς αυτή η πληγή που άνοιξε στο περιβάλλον και στην τοπική κοινωνία μπορεί να επουλωθεί.

Μια σημαντική προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση έκανε την περασμένη εβδομάδα το Evia Film Project, η νέα πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο μεγάλος κινηματογραφικός οργανισμός, για πρώτη φορά στα 62 χρόνια της ιστορίας του, εγκατέλειψε τη φυσική του έδρα, τη Θεσσαλονίκη, και μετακινήθηκε στη Βόρεια Εύβοια από τις 15 έως 19 Ιουνίου επιχειρώντας μέσω του πολιτισμού να συμβάλει στην αναζωογόνηση της περιοχής. Η αλληλεγγύη μετουσιώθηκε σε προβολές ταινιών, ανάπτυξη νέων κινηματογραφικών σχεδίων, πράσινες δράσεις, ανοιχτές συζητήσεις, masterclasses, εργαστήρια για παιδιά και φοιτητές καθώς και μια μεγάλη συναυλία στην Αιδηψό, στην Αγία Αννα και στη Λίμνη με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Κοινός παρονομαστής όλων ήταν βέβαια το σινεμά αλλά και μια πιο περιβαλλοντική προσέγγισή του.

«Ολοι είδαμε τι έγινε πέρυσι το καλοκαίρι σε αυτά τα μέρη. Γι' αυτό και νιώσαμε την ανάγκη να προσφέρουμε, να μεταφέρουμε στον κόσμο την αγωνία σας, με τα μέσα που διαθέτουμε: ταινίες, εκπαιδευτικές δράσεις, εκδηλώσεις για παιδιά. Αυτή είναι η δική μας δουλειά και προσπαθήσαμε να την κάνουμε όσο καλύτερα μπορούμε» ανέφερε η Ελίζ Ζαλαντό, γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης κατά την τελετή έναρξης του Evia Film Project. «Οι εικόνες που είδαμε πέρυσι το καλοκαίρι μάς στοίχειωσαν και μας συγκλόνισαν. Γι' αυτό νιώσαμε την υποχρέωση να έρθουμε εδώ και να φυτέψουμε έναν μικρό σπόρο πολιτισμού και ανάπτυξης. Οι 500 καλεσμένοι από την Ελλάδα και από όλον τον κόσμο που κατέφτασαν στη Βόρεια Εύβοια θα στηρίξουν την τοπική οικονομία, θα γνωρίσουν αυτόν τον πανέμορφο τόπο, αλλά και τους ανθρώπους του, και θα φύγουν με το μήνυμα ότι η Εύβοια μπορεί να αναγεννηθεί. Στην κατεύθυνση της βιωσιμότητας, με σεβασμό απέναντι στο οικοσύστημα και το περιβάλλον, αλλά και απέναντι στην αναγκαιότητα της ανάπτυξης» πρόσθεσε από την πλευρά του ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ.

Και κάπως έτσι έγινε, γιατί στις επόμενες πέντε ημέρες που διήρκεσαν οι δράσεις στην Αιδηψό, στη Λίμνη και στην Αγία Αννα, κυκλοφορώντας στην περιοχή και συμμετέχοντας στα προγράμματα ένιωθε ότι αυτή η αρχική βουβαμάρα και το σοκ μπροστά στην καταστροφή σιγά σιγά μεταμορφώνονταν σε δύναμη αλλαγής, ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο αλλά και σε αίσθημα ευθύνης για την αποφυγή των ίδιων λαθών.

Η πρώτη συμβολική κίνηση ήταν η συμβολή του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στην επαναλειτουργία του θερινού κινηματογράφου Απόλλων στα Λουτρά Αιδηψού ύστερα από δύο δεκαετίες εγκατάλειψης. Ο χώρος τις επόμενες ημέρες έγινε πόλος έλξης των ντόπιων που έρχονταν σε ομάδες από νωρίς για να πιάσουν κάποιες από τις πλαστικές θέσεις, χωρίς να ξέρουν πάντα τι θα δουν. Αλλά και των επισκεπτών, κυρίως των ελλήνων και ξένων ηλικιωμένων που βρέθηκαν στην Αιδηψό για τα λουτρά και βλέποντας τις αφίσες για τις προβολές παρασύρθηκαν μέχρι εκεί. Στο Σινέ Απόλλων προβλήθηκαν ταινίες όπως ο σουρεαλιστικός «Πράσινος πλανήτης» της Γαλλίδας Κολίν Σερό, τα «Μυθικά πλάσματα του Νότου» του Μπεν Ζάιτλιν που έκαναν πολλά μάτια στο κοινό να βουρκώσουν, αλλά και το ντοκιμαντέρ «Δασοποιό» του βραβευμένου με Οσκαρ Φόλκερ Σλέντορφ που έδινε τροφή για σκέψη για την αναγκαιότητα των δασών και προβλήθηκε στην τελετή λήξης. Ο σκηνοθέτης που βρέθηκε στην Εύβοια για την περίσταση σχολίασε: «Οταν γυρνούσα τον "Δασοποιό" στην Αφρική, έβλεπα στις ειδήσεις, όπως όλος ο κόσμος, τη φρίκη που ζούσε η Εύβοια και σκεφτόμουν πως θα έπρεπε να είμαι εκεί να γυρίζω μια ταινία. Φυσικά, δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι θα έδειχνα τη συγκεκριμένη ταινία εδώ, σε ένα υπέροχο θερινό σινεμά, κάτω από τα αστέρια. Είναι λες και η μοίρα μάς ένωσε σε έναν κοινό δεσμό». Προβολές έγιναν επίσης στην πλατεία της Αγίας Αννας και στο σινεμά Ελήμνιον. Εκεί, προβλήθηκε και το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ «Μέγαρα» των Σάκη Μανιάτη και Γιώργου Τσεμπερόπουλου που περιγράφει τον ξεσηκωμό των κατοίκων των Μεγάρων ενάντια στην απόφαση της χούντας να απαλλοτριώσει μια μεγάλη περιοχή για την εγκατάσταση διυλιστηρίων. Οι εικόνες των ξεριζωμένων ελαιοδέντρων και ο σπαρακτικός λόγος των ανθρώπων που τις περιποιούνταν για δεκαετίες, αν κι έρχονταν από το 1973, ήταν σαν να επαναλαμβάνουν την περσινή ιστορία της Εύβοιας. Οπως επισήμαναν και οι σκηνοθέτες που ήταν παρόντες στην προβολή, πλέον «η Εύβοια με τα Μέγαρα είναι μια αγκαλιά».

ΜΙΑ ΕΛΙΑ 2.500 ΕΤΩΝ. Από το πρόγραμμα των παρουσιάσεων ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε εκείνη του Γκίντιον Μέντελ. Ο βραβευμένος φωτογράφος στην παραλία της Αγίας Αννας έδειξε φωτογραφίες από το πρότζεκτ του «Burning World» για την κλιματική αλλαγή. Ανάμεσα στους ανθρώπους από όλον τον κόσμο που ποζάρουν στον φακό ήταν και της Εύβοιας, οι οποίοι στέκονταν μπροστά στους σκελετούς των καμένων σπιτιών τους. Ανατριχιαστική ήταν η αναφορά του στην ελιά «Νύμφη» ηλικίας 2.500 ετών που έγινε στάχτη στο χωριό Ροβιές, «ένα τεράστιο πλήγμα στην κληρονομιά της ανθρωπότητας», όπως σχολίασε ο Μέντελ. Αποκαρδιωτικά ήταν τα στοιχεία που ανέφερε ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές του WWF Ελλάς, στο workshop για τις δασικές πυρκαγιές στο πέτρινο θεατράκι στο Βαρύθεμα. Ο ίδιος τόνισε πως το φαινόμενο έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις και το 96% των αιτιών των δασικών πυρκαγιών είναι ανθρωπογενή, είτε από αμέλεια είτε από πρόθεση, ανάγοντάς τες σε κοινωνικό ζήτημα. Μαζί του συμφώνησε και η δημοσιογράφος περιβαλλοντικών θεμάτων Κατερίνα Χριστοφιλίδου στο masterclass για το ρεπορτάζ πίσω από μια ταινία για το περιβάλλον, η οποία συγκινήθηκε αναφερόμενη στους ανθρώπους που έχασαν τη δουλειά τους από τις mega πυρκαγιές της Εύβοιας, αφού αυτές σχετίζονταν με το δάσος.

Πιο στοχευμένες στους ανθρώπους του σινεμά ήταν οι ομιλίες του διευθυντή φωτογραφίας Γιώργου Φρέντζου για τις αλλαγές στον κινηματογράφο μέσα από την εξέλιξη της τεχνολογίας και του Γιώργου Αυγερόπουλου για τη δημοσιογραφία στην παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ για το περιβάλλον. Πρότζεκτ με περιβαλλοντικό προσανατολισμό ανέδειξαν και οι εργασίες της Αγοράς, όπως το φιλόδοξο biopic φιλμ «Falling into silence» του Γκιόργκι Μορ Καρπάτι από την Ουγγαρία και το ντοκιμαντέρ «Sunken» του Δημήτρη Γκότση. Την απαραίτητη δόση αισιοδοξίας έδωσε η συναυλία του Κωστή Μαραβέγια στην παραλία της Αγίας Αννας. Ο πρεσβευτής του Evia Film Project ξεσήκωσε τις παρέες των νέων που κάθονταν με τις μπίρες τους στην άμμο, κέρδισε το χειροκρότημα των ηλικιωμένων από τις διπλανές καφετέριες και έκανε τους καλεσμένους του φεστιβάλ από όλον τον κόσμο να χορέψουν στον ρυθμό των τραγουδιών του, κι ας μην καταλάβαιναν τους στίχους. Ο ίδιος, δείχνοντας περιβαλλοντική ευαισθησία, κάλεσε όλους αυτούς το επόμενο πρωί να καθαρίσουν την παραλία.