Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Τα κόμματα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές μηχανές αξιοποίησης πολιτικών ευκαιριών. Αλλάζουν διαρκώς, αλλά σταδιακά. Κατά βάση παραμένουν συντηρητικοί οργανισμοί. Αυτό φαίνεται καθώς οι βασικές προκλήσεις της δημοκρατίας σήμερα, όπως ζητήματα λογοδοσίας, δημοψηφισμάτων, ηλεκτρονικής ψήφου, και διαφάνειας, παραμένουν περισσότερο σε επίπεδο διακηρύξεων παρά πολιτικών πρακτικών.
Μια σχετικά πρόσφατη ριζοσπαστική αλλαγή είναι η απευθείας ανάδειξη ηγεσίας, που πρώτο εφάρμοσε το ΠΑΣΟΚ το 2004. Η εγγύτητα της βάσης στον υποψήφιο, με επακόλουθη την ανάγκη καμπάνιας, κινητοποίησης και οργάνωσης αποτέλεσε μία καινοτομία που γρήγορα καθιερώθηκε.
Γενικά, τα κόμματα βρίσκονται διαρκώς ανάμεσα σε πιέσεις που προέρχονται από το εξωτερικό και το εσωτερικό τους περιβάλλον. Αυτή η ισορροπία άλλοτε οδηγεί σε αλλαγές, άλλοτε οι συντηρητικές δυνάμεις αντιστέκονται.
Η υιοθέτηση της απευθείας εκλογής ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ το 2004 ήταν μία εσωτερική δυναμική που εξέφρασε ο Γ. Παπανδρέου. Η ίδια αλλαγή στη Νέα Δημοκρατία, το 2009 ήταν μία παγκόσμια πρωτοτυπία αλλαγής των κανόνων του παιχνιδιού όταν αυτό εξελίσσεται. Και αυτή εκδηλώθηκε ως μία εσωτερική πίεση με σύμφωνους όλους τους υποψήφιους. Σε αντίθετη κατεύθυνση, η απευθείας ανάδειξη προέδρου και Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, μάλλον εμφανίζεται ως ανάγκη αντιμετώπισης μίας εξωτερικής πίεσης. Αυτό καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ εμφάνιζε για πολλά χρόνια μια βασική αντίφαση. Παρότι κόμμα εξουσίας, παρέμενε μικρό κόμμα σε αριθμό μελών.
Τα κόμματα στην Ελλάδα μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους. Τουλάχιστον τα τρία πρώτα. Μετά την περίοδο των μνημονίων και του δημοψηφίσματος του 2015, η περίοδος των ψευδαισθήσεων τελείωσε. ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ συμφωνούν στις βασικές κατευθύνσεις και τον δυτικό προσανατολισμό της χώρας. Τα πολιτικά τους προγράμματα έχουν πολλά κοινά, διατηρώντας φυσικά υφολογικού χαρακτήρα διαφορές.
Ποιος είναι ο ρόλος των συνεδρίων σήμερα; Είναι τριπλός. Αναδεικνύουν στελέχη, συσπειρώνουν το βασικό τους στελεχιακό δυναμικό και αποσαφηνίζουν πολιτικές στοχεύσεις. Επιπλέον, αποτελούν ένα προνομιακό πεδίο επικοινωνιακής προβολής των ηγετών τους, όπου ουσιαστικά χωρίς αντίπαλο μπορούν να ξεδιπλώσουν την ατζέντα τους. Μετά τα συνέδρια, τα κόμματα συσπειρώνονται εμφανίζοντας ανοδικές τάσεις στις έρευνες κοινής γνώμης. Αυτό σε σύντομο χρονικό διάστημα εξομαλύνεται.
Τι αναμένουμε να αλλάξει στο επόμενο διάστημα; Τα συνέδρια προέβαλαν τους βασικούς στόχους των κομμάτων. Η ΝΔ επιχειρεί να καταστεί κυρίαρχη στον χώρο του Κέντρου. Το βασικό της σύνθημα «Δίπλα σε κάθε πολίτη» επιβεβαιώνει τη στόχευση περί διεύρυνσής της πέραν των προνομιακών της ακροατηρίων. Αυτό εξάλλου υπηρετήθηκε και με την πρόσφατη επιδοματική κυβερνητική επιλογή.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κινητοποίησε τη βάση του επιτυχώς. Από τη μία επιδίωξε την εκλογική του ετοιμότητα και από άλλη τη σταθεροποίησή του έναντι του όμορου ΠΑΣΟΚ. Πρόκληση για το ΠΑΣΟΚ είναι η αντιμετώπιση της πίεσης που του ασκούν ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ με βασικό ζήτημα τη συμμετοχή του σε έναν μελλοντικό κυβερνητικό συνασπισμό. Πλεονέκτημά του είναι η προνομιακή σχέση του νέου του αρχηγού με τα νεανικά ακροατήρια, που από μόνο του όμως δεν είναι επαρκές.
Στην τελική ευθεία της προεκλογικής περιόδου αναμένονται και άλλες αλλαγές. Ηδη όμως παρατηρήσαμε τις πιο ουσιαστικές.
Ο Γιώργος Σιάκας είναι διευθυντής Ερευνών της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Τον Φεβρουάριο του 2022 εκλέχτηκε επίκουρος καθηγητής πολιτικής συμπεριφοράς στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
