«Πρώτοι οι καλλιτέχνες πρέπει να αντισταθούν στην τοξική βία»

Η ποιήτρια Ινγκεμποργκ Μπάχμαν στο ποίημά της «Κάθε μέρα» επαναλαμβάνει τον στίχο «Πόλεμος που δεν κηρύχθηκε, απλώς συνεχίζεται». Αυτή ήταν η έμπνευση του Νίκου Διαμαντή για να παρουσιάσει στο θέατρο Σημείο την παράσταση «Χιροσίμα, αγάπη μου». Πρόκειται για μια πρωτότυπη μεταφορά της κορυφαίας γαλλοϊαπωνικής ταινίας του Αλέν Ρενέ που εδώ απογυμνώνεται από τα κινηματογραφικά της στοιχεία.

«Προσπάθησα να αφήσω στην άκρη την ταινία, την οποία είχα δει νέος και μου είχε ασκήσει μεγάλη γοητεία. Κατά σύμπτωση, ανακάλυψα ότι ξεκινώντας την πορεία μου είχα συνομιλήσει με μια άλλη ταινία του Ρενέ, το "Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ". Ηταν πάνω σ' ένα κείμενο του Αντόλφο Μπιόι Κασάρες, "Η εφεύρεση του Μορέλ", μια παράσταση που είχα ανεβάσει το 1987 στο θέατρο Σημείο. Υπήρχε, λοιπόν, μια συνομιλία γύρω από τον Ρενέ, τη "Χιροσίμα" και την Ντιράς. Αλλά φρόντισα να την ξεχάσω όσο πιο γρήγορα γίνεται γιατί το θέατρο έχει τελείως διαφορετική γλώσσα από τον κινηματογράφο. Ενιωσα λοιπόν ότι ήταν η στιγμή μέσα μου να μιλήσω, να εμπιστευτώ, να δουλέψω με τους ηθοποιούς μου, πράγμα το οποίο απόλαυσα. Αφέθηκα στα χέρια τους. Θεωρώ ότι είναι κάτι που μόνο στο θέατρο μπορείς να το δεις με αυτόν τον απόλυτο τρόπο», αναφέρει ο Νίκος Διαμαντής στα «Πρόσωπα».

Η ιδέα για τη θεατρική μεταφορά του σεναρίου της Μαργκερίτ Ντιράς (υποψήφιο για Οσκαρ) προέκυψε μέσα στην πανδημία ως ένα αντίδοτο στην κοινωνική αποστασιοποίηση. «Ξεκίνησα από μια βαθιά ανάγκη να μιλήσω για πράγματα τα όποια ένιωθα μέσα στη σκληρότητα των τελευταίων χρόνων και τη σκληρότητα του αποκλεισμού, της μόνωσης. Ηθελα να μιλήσω για πράγματα τα οποία αφήνουμε όλο και πιο πίσω, αλλά είναι ο ανθρώπινος αντιφατικός εύθραυστος εαυτός μας, η ανθρώπινη πλευρά του εαυτού μας, που μένει γυμνή και αποκαλύπτεται στην απόλυτη συνθήκη του έρωτα», τονίζει ο σκηνοθέτης και συνεχίζει: «Αυτό βγάζει το "Χιροσίμα, αγάπη μου", τον έρωτα και τον θάνατο με τον πιο απόλυτο τρόπο και με τον πιο τρυφερό και ανελέητο ταυτόχρονα. Τρυφερό, διότι δύο άνθρωποι συναντιούνται και θα χωρίσουν. Δύο άνθρωποι κάτω από αυτήν την απόλυτη διάσταση του επερχόμενου χωρισμού βιώνουν στο έπακρο τον απόλυτο έρωτά τους. Και μέσα σε ένα σκηνικό μιας συντελεσθείσας καταστροφής που φαίνεται να επανέρχεται. Σε αυτό το μοτίβο, αυτή η τρυφερή πλευρά της βίας που ζούμε είναι μια ανάγκη αποκαλυπτική για μια χειρονομία θεατρική, η οποία θα μιλούσε με ήσυχο τρόπο για τη δύναμη του έρωτα».

Η παράσταση, όπου πρωταγωνιστούν οι Ιωάννα Μακρή, Λητώ Μεσσήνη, Ομηρος Πουλάκης και Βαγγέλης Ρόκκος, εξερευνά την απόλυτη καταστροφή και τον απόλυτο έρωτα και σήμερα λόγω των εξελίξεων στην Ουκρανία μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ. «Απίστευτο, αλλά η ανθρώπινη ιστορία φαίνεται ότι επανέρχεται με σκληρό τρόπο, αδιαφορώντας τελείως για τις ελπίδες της ζωής μας. Οταν ξεκινήσαμε να μιλάμε και να δουλεύουμε τη "Χιροσίμα", κανείς δεν φανταζόταν ότι όλο αυτό το σκηνικό δίπλα μας θα ταράξει την ευμάρειά μας. Και μάλιστα είμαστε με την άμεση απειλή μιας πυρηνικής καταστροφής. Υπάρχει μια πολύ ανθρώπινη αυθαίρετη διάσταση στον άνθρωπο που έβγαλε τη γλώσσα του στην Ιστορία, κοροϊδεύοντάς τη μέσα από την ευμάρεια και την ησυχία του. Αυτή τη στιγμή, με αυτή την απόλυτη ειρωνεία και με αυτό που συμβαίνει στις ζωές μας δίπλα μας, αναγκαζόμαστε να επανεξετάσουμε όλα τα πράγματα. Τα τελευταία χρόνια νομίζαμε ότι τα είχαμε επανεξετάσει όλα από τα θέματα της κρίσης, αλλά ξαφνικά ο κορωνοϊός, η απειλή του πολέμου, ο πόλεμος ο ίδιος, η βαθιά υγειονομική κρίση μάς κάνουν να τα επανεξετάσουμε. Ξεκινώντας, βρεθήκαμε ξαφνικά στο σημείο μηδέν, όπου βρίσκεται και η Χιροσίμα. Εκεί όπου έχει συντελεστεί η απόλυτη καταστροφή. Εκεί όπου δύο άνθρωποι απόλυτα ερωτευμένοι θα χωρίσουν. Αυτό το ψάξιμο της μνήμης, να υπάρξω μέσα από τη μνήμη, είναι όλη η πάλη του ανθρώπου. Ο άνθρωπος προσπαθεί σε όλη του τη ζωή να ξεχάσει το φθαρτό της στιγμής για να κάνει ένα βήμα παρακάτω. Ξεγελιέται στον έρωτα νομίζοντας ότι θα διαρκέσει. Αλλά ο έρωτας θα χαθεί. Εδώ, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η πάλη του ανθρώπου είναι η αγωνία της Ντιράς να μιλήσει γι' αυτό που χάνεται. Αυτό θέλουμε να κάνουμε κι εμείς, να μιλήσουμε για τις στιγμές. Και τι καλύτερο φόντο από το φόντο ενός θεάτρου; Μέσα σ' ένα θέατρο γυμνό, προσπαθούν να μιλήσουν τέσσερις ηθοποιοί για όλη αυτή την ανθρώπινη εκκρεμότητα», συμπληρώνει ο Νίκος Διαμαντής.

ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ. Το «Χιροσίμα, αγάπη μου» ξεκινά και τελειώνει με μια περιπλάνηση. Μια περιπλάνηση στην ιστορία της καταστροφής, της τραγωδίας, της συντριβής και του έρωτα. «Φεύγοντας, ο θεατής θέλω να έχει πάρει τρυφερότητα. Μια τρυφερή διάσταση της ανθρώπινης αγωνίας και της ανθρώπινης απώλειας. Με απόλυτη τρυφερότητα να μπορέσει μέσα στις δικές του προσωπικές σκέψεις να αισθανθεί πάνω στο σώμα του ένα τρυφερό άγγιγμα. Μιλάω για το δέρμα γιατί είναι αυτό που ο πόλεμος της Χιροσίμα το έλιωσε πρώτα από όλα. Θέλω λοιπόν πάνω στο δέρμα του να αισθανθεί ένα χάδι, ένα άγγιγμα, μια τρυφερή αίσθηση ανθρωπιάς. Οτι είμαστε εδώ και τον αγγίζουμε και μέσα από αυτό το άγγιγμα του μεταφέρουμε τα μυστικά της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι η Χιροσίμα απέναντι σε όλη την τοξική βία που υπάρχει γύρω μας. Επιμένω σε αυτό, ότι πρέπει ως καλλιτέχνες να αρχίσουμε να διαφοροποιούμαστε από την τοξική βία, η οποία αρχίζει και κυριαρχεί με ύπουλο ή ευθύ τρόπο. Αλλά κυριαρχεί και διαστρεβλώνει την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου, διαστρεβλώνει το μυαλό μας, τις ψυχές μας και πρώτοι οι καλλιτέχνες πρέπει να πατήσουμε πόδι», καταλήγει ο Ν. Διαμαντής.

info

«Χιροσίμα, αγάπη μου», κάθε Πέμπτη έως Κυριακή στο θέατρο Σημείο (Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα, τηλ. 210-9229.579, είσοδος 5-15 ευρώ)