Μ’ ένα σκάνδαλο ξεχνιέμαι...

Το προεκλογικό debate του 2004 ήταν ένα από τα χειρότερα στην, ούτως ή άλλως άχαρη, ιστορία αυτού του τηλεοπτικού/πολιτικού θεσμού στη χώρα μας. Πέντε πολιτικοί αρχηγοί, πέντε δημοσιογράφοι, πέντε θεματικές ενότητες, όλα ήταν ρυθμισμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Κάθε δημοσιογράφος περίμενε τη σειρά του για να θέσει σ' έναν αρχηγό, που κι αυτός περίμενε τη σειρά του, μια ερώτηση με προκαθορισμένο θέμα - και χωρίς το δικαίωμα να επανέλθει σε αυτήν. Είχε γίνει προηγουμένως κλήρωση για να προκύψουν τα ζευγάρια: ποιος δημοσιογράφος θα ρωτήσει ποιον αρχηγό για ποιο θέμα. Το χειρότερό μου ήταν ότι η κλήρωση με είχε βάλει να ρωτήσω τον Κώστα Καραμανλή στην ενότητα Κοινωνική Πολιτική. Τι στην ευχή να ρωτήσεις τον αρχηγό της αντιπολίτευσης για θέματα κοινωνικής πολιτικής, όπου μπορεί ελευθέρως να υποσχεθεί τα πάντα και δεν έχει να απολογηθεί για τίποτε;

Βρήκα διέξοδο σε μια ερώτηση για μια υπόσχεση που περιλαμβανόταν στο προεκλογικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας - την υπόσχεση να καταργηθεί η «λίστα φαρμάκων», που είχε καθιερωθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση για να συγκρατηθεί κάπως η φαρμακευτική δαπάνη. Η ΝΔ υποσχόταν ότι η λίστα θα καταργηθεί και οι γιατροί θα μπορούν να συνταγογραφούν ελεύθερα τα φάρμακα που κρίνουν ωφέλιμα για τους ασθενείς τους. Εχετε υπολογίσει τι θα σημάνει αυτό για τη δαπάνη για φάρμακα και τα ασφαλιστικά ταμεία; - είχα κάνει την αντιδημοφιλή ερώτηση. Κι είχα πάρει μια αναμενόμενη απάντηση, μέσα στον καθορισμένο χρόνο των 90 δευτερολέπτων - για την ελευθερία της επιλογής και το δικαίωμα του ασθενούς να διαλέγει γιατρό και θεραπεία.

Θυμάμαι εκείνον τον μικρό προεκλογικό διάλογο κάθε φορά που διαβάζω πίνακες για την εξέλιξη της φαρμακευτικής δαπάνης κατά την τελευταία προμνημονιακή δεκαετία, από τα 2,4 δισ. του 2000 στα 5,3 δισ. του 2009. Τη θυμάμαι επίσης κάθε φορά που στήνω αυτί στον ορυμαγδό γύρω από το σκάνδαλο Novartis. Στους πολέμους, λέει το γνωστό ρητό, το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια. Ισχύει και για τον πολιτικό πόλεμο που προκαλεί η υπόθεση Νovartis.

Ας επιστρέψουμε στα βασικά, λοιπόν.

Η Ελλάδα, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '90 προσπάθησε να συμπορευθεί με τη γενική τάση στην Ευρώπη και τις χώρες του ΟΟΣΑ, που έπαιρναν μέτρα για να περιορίσουν τη φαρμακευτική δαπάνη. Η «λίστα» ήταν ένα από αυτά. Στα χρόνια 2004 -2009 η Ελλάδα απέκλινε. Η φαρμακευτική δαπάνη εκτοξεύθηκε. Γιατί; Επειδή η κρατική πολιτική, η κυβερνητική πολιτική ήταν πολύ «γενναιόδωρη». Παράδειγμα: η συμμετοχή των ασθενών στη δαπάνη για τα φάρμακα ήταν η πιο χαμηλή στην Ευρώπη - στο ένα τρίτο του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Αλλο παράδειγμα: το Δημόσιο αποζημίωνε όλα τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, ενώ οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες είχαν λίστες, που απέκλειαν κάποια. Τα ποσοστά κέρδους των φαρμακείων ήταν από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Και τα γενόσημα έμπαιναν στην ελληνική αγορά πολύ πιο αργά και με υψηλότερες τιμές απ' ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ολα αυτά, σωρευτικά, εκτόξευσαν τη δημόσια δαπάνη για φάρμακα στο υψηλότερο, κατά κεφαλήν, επίπεδο στην Ευρώπη. Και γι' αυτό, όταν η τρόικα κατέπλευσε με την προτεσταντική, τιμωρητική της διάθεση επέβαλε στην Ελλάδα ένα χαμηλότερο πλαφόν ετήσιας φαρμακευτικής δαπάνης, απ' ό,τι, για παράδειγμα, στην ομοιοπαθή Πορτογαλία. Με το οποίο ζούμε ακόμη.

Προστέθηκαν στη ζημιά και την έκαναν μεγαλύτερη και αθέμιτες πρακτικές, διαφθορά, σκάνδαλα; Χωρίς αμφιβολία. Και τα σκάνδαλα πρέπει να αποκαλύπτονται και να τιμωρούνται. Για την ηθική τους απαξία περισσότερο παρά για την οικονομική ζημία που προκαλούν στο δημόσιο ταμείο. Να τα κυνηγάμε. Αρκεί να μην ξεχνάμε τα βασικά. Αρκεί να μη χάνουμε (ή να μην κρύβουμε) πίσω από τα σκάνδαλα, τις πραγματικές αιτίες - τις πολιτικές επιλογές.

Για να το πω αλλιώς: Η ετήσια δαπάνη για μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, από 11,5 δισ. το 2000, έφθασε στα 21,5 δισ. το 2010. Η δημόσια δαπάνη για συντάξεις, από 14,5 δισ. το 2000 έφθασε στα 33 δισ. το 2009. Στο διάστημα αυτό, στα χρόνια της υπέροχης γενναιοδωρίας με δανεικά, εκτυλίχθηκαν στο ημίφως ή στο σκοτάδι και σκανδαλώδεις υποθέσεις - μίζες για εξοπλιστικά προγράμματα, μεγάλες υπερκοστολογήσεις, με αντίδωρο, σε δημόσιες αναθέσεις και δημόσιες προμήθειες. Στην πυρά. Αλλά η κυρίαρχη αφήγηση πως η ελληνική χρεοκοπία, η σκληρή μνημονιακή μας περιπέτεια, είναι ένα σκάνδαλο, είναι το αποτέλεσμα σκανδάλων, το τίμημα της «διαφθοράς του παλαιού πολιτικού συστήματος», σύμφωνα με το αντισυστημικό ζαργκόν, ακόμη κι όταν φέρνει στο φως πραγματικές, αισχρές υποθέσεις, συσκοτίζει τη ρίζα του προβλήματος. Αθωώνει, στο όνομα της μάχης κατά της διαφθοράς, ένοχες πολιτικές επιλογές. Θα έπρεπε να το θυμίζουμε πότε - πότε στον εαυτό μας, όσο παρακολουθούμε τα επεισόδια του σίριαλ Νovartis.