Το πραγματικό μάθημα του Κελτικού Τίγρη

Το ιρλανδικό μοντέλο αναφέρεται ως δυνητικό παράδειγμα προς μίμηση για την Ελλάδα εδώ και δύο περίπου δεκαετίες. Χώρα με αρκετά μικρότερο πληθυσμό, η Ιρλανδία έχτισε ένα ισχυρό μοντέλο ανάπτυξης με έμφαση στις άμεσες ξένες επενδύσεις και τους ανταγωνιστικούς φορολογικούς συντελεστές. Φυσικά, υπήρχαν και πρόσθετα δεδομένα πλεονεκτήματα, όπως η χρήση της αγγλικής γλώσσας ως μητρικής ή η μικρή απόσταση τόσο από τη Μεγάλη Βρετανία όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Πράγματι, ο Κελτικός Τίγρης, όπως την αποκαλούν, κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να γίνει ο φυσικός προορισμός τεχνολογικών κολοσσών όπως η Google, η Apple ή το Facebook για να εγκαθιδρύσουν εκεί τις ευρωπαϊκές τους βάσεις. Η συμβολή των εταιρειών αυτών είναι μεγάλη για την ιρλανδική οικονομία, κατά βάση όχι λόγω των φορολογικών εσόδων που αυτές άμεσα ή έμμεσα δημιουργούν - που είναι προφανώς σημαντικά σε σωρευτικό επίπεδο - όσο εξαιτίας των λεγόμενων spillover effects, δηλαδή των δευτερογενών επιπτώσεων των συγκεκριμένων επενδύσεων. Η πιο προφανής τέτοια επίπτωση αφορά την επιμόρφωση των εργαζομένων σε αυτές τις επιχειρήσεις, καθώς, πέρα από τα όποια προγράμματα επιμόρφωσης, η έκθεσή τους στους κανόνες διοίκησης, στα πρωτόκολλα, στις τεχνολογίες και στην ευρύτερη φιλοσοφία αυτών των εταιρειών, συνιστά μια καθοριστική συμβολή στην καριέρα ενός επαγγελματία. Μεταβαίνοντας σε μια άλλη εταιρεία ή ιδρύοντας μια καινούργια, εφόσον παραμένει στον ιρλανδικό χώρο, ο συγκεκριμένος εργαζόμενος θα έχει προικιστεί με πρόσθετες δεξιότητες υψηλής αξίας, οι οποίες εν τέλει αποτελούν περιουσία της ιρλανδικής οικονομίας συνολικότερα.

Κατά τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, η Ελλάδα είχε αρκετά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, ελαφρώς μικρότερους από την Ιρλανδία. Τα δύο μοντέλα ανάπτυξης - το δικό μας, βασισμένο στην κατανάλωση και τους μη εμπορεύσιμους κλάδους της οικονομίας, όπως η οικοδομή και το ιρλανδικό με τα δεδομένα επίπεδα εξωστρέφειας και καινοτομίας - δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικά μεταξύ τους. Η εκδήλωση της ελληνικής κρίσης μετά το 2009 οριοθέτησε την αποτυχία του ελληνικού μοντέλου ανάπτυξης και την ανάγκη για τη ριζική παραγωγική αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. Εχει, ωστόσο, ενδιαφέρον πως και μια επιτυχημένη οικονομία, όπως η Ιρλανδία, αναγκάστηκε και αυτή με τη σειρά της να υπογράψει το δικό της Μνημόνιο.

Φυσικά, οι ομοιότητες με τη δική μας περίπτωση είναι μάλλον περιορισμένες. Πρώτον, στην Ιρλανδία, ήταν το τραπεζικό σύστημα το οποίο οδήγησε τη χώρα σε κρίση. Στη δική μας περίπτωση συνέβη το εντελώς ανάποδο. Δεύτερον, εν αντιθέσει με τη δική μας χώρα, όπου υπογράψαμε τρία Μνημόνια, η Ιρλανδία υλοποίησε μόλις ένα. Τρίτον, η κρίση στην Ιρλανδία είχε ολοκληρωθεί μέχρι το 2012, ενώ στην Ελλάδα χρειαστήκαμε περίπου μια ολόκληρη δεκαετία.

Οι λόγοι για τους οποίους παρατηρήθηκαν αυτές οι διαφορές είναι αντίστοιχοι με εκείνους για τους οποίους υπάρχει όριο στο τι μπορεί μια χώρα να αντιγράψει από μια άλλη. Οι μεταρρυθμίσεις μοιάζουν πολύ με τις μεταμοσχεύσεις. Στις μεταμοσχεύσεις, πρέπει να υπάρχει συμβατότητα δότη - δέκτη. Το ίδιο ισχύει και για τα κράτη. Κάθε τόπος έχει τη δική του ιστορία, τους δικούς του θεσμούς, τη δική του κουλτούρα, το δικό του ανθρώπινο δυναμικό στον ιδιωτικό τομέα, τη Δημόσια Διοίκηση, το πολιτικό σύστημα. Υπ' αυτήν την έννοια, δεν μπορεί κανείς απλά να αντιγράψει τους φορολογικούς συντελεστές της Ιρλανδίας και να αναμένει θεαματικά αποτελέσματα, όπως αντίστοιχα δεν θα μπορούσε να αντιγράψει απλά και μόνο το σύστημα Παιδείας της Φινλανδίας ή τα ψηφιακά συστήματα της Εσθονίας.

Το ζητούμενο εδώ θα πρέπει να κωδικοποιηθεί διαφορετικά: ποιο είναι εκείνο το συστατικό το οποίο κάνει κάποιες χώρες να πετυχαίνουν σε έναν τομέα και άλλες να αποτυγχάνουν; Η επιτυχία δεν είναι απλά και μόνο συνώνυμο μιας έξυπνης ιδέας, ή της εφαρμογής μιας απομονωμένης συνταγής πολιτικής που δούλεψε. Η επιτυχία είναι εν τέλει μια ευρύτερη προσέγγιση, η οποία έχει στο επίκεντρό της τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Σχεδιασμό ο οποίος υπερβαίνει τα κομματικά τείχη και ακουμπά το πώς η κάθε χώρα οραματίζεται τον εαυτό της μέσα στον χρόνο. Οταν κανείς περιηγηθεί στις σελίδες του Project Ireland 2040, του εθνικού σχεδίου της Ιρλανδίας για την περιφερειακή ανάπτυξη και τις επενδύσεις υποδομών για τα επόμενα 21 χρόνια, καθίσταται απολύτως διακριτή η συνταγή της επιτυχίας των Ιρλανδών. Εκεί ακριβώς είναι που θα πρέπει να τους μιμηθούμε.

Ο Κυριάκος Πιερρακάκης είναι πολιτικός επιστήμονας και Οικονομολόγος. Είναι καθηγητής στο Athens Tech College και διευθυντής Ερευνών του οργανισμού έρευνας και ανάλυσης διαΝΕΟσις