Η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται με ιλιγγιώδη ρυθμό, φέρνοντας στο προσκήνιο μια νέα ενεργειακή πρόκληση. Οι υπολογισμοί γίνονται όλο και πιο απαιτητικοί, τα μοντέλα διογκώνονται και η «αόρατη» υποδομή που στηρίζει το διαδίκτυο αρχίζει να πιέζεται. Τα data centers –η ραχοκοκαλιά του cloud και κάθε ψηφιακής υπηρεσίας– καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και νερού, επιβαρύνοντας το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες. Καθώς τα AI workloads πολλαπλασιάζονται, η πίεση αυτή εξελίσσεται σε δομική κρίση.

Στελέχη του κλάδου μιλούν ανοιχτά για ένα επερχόμενο «σημείο καμπής». Η αρχιτεκτονική των σημερινών data centers, σχεδιασμένη για τις ανάγκες του παρελθόντος, δεν επαρκεί πλέον για το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης. Η λύση δεν μπορεί να περιοριστεί σε περισσότερα κτίρια, racks και καλώδια· απαιτείται ριζική επανεφεύρεση.

Τα data centers του μέλλοντος

Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται η Lenovo, που παρουσιάζει –μαζί με αρχιτέκτονες και μηχανικούς– σενάρια για τα κέντρα δεδομένων του μέλλοντος. Οι προτάσεις θυμίζουν επιστημονική φαντασία: υπόγεια data centers σε παλιά τούνελ, «χωριά δεδομένων» κοντά σε πόλεις, ακόμη και data center spa, όπου η θερμότητα των servers θα αξιοποιείται για τη θέρμανση χώρων ευεξίας και θα επαναχρησιμοποιείται για ψύξη.

Η λογική είναι απλή: αν η ενέργεια αποτελεί το μεγάλο πρόβλημα, τότε κάθε θερμικό απόβλητο πρέπει να μετατρέπεται σε πόρο. Στα «χωριά δεδομένων», οι servers τοποθετούνται σε αρθρωτές μονάδες κοντά σε αστικά κέντρα, ώστε η πλεονάζουσα θερμότητα να διοχετεύεται σε σχολεία, κατοικίες ή δημόσιες εγκαταστάσεις. Πρόκειται για ένα είδος ενεργειακής συμβίωσης ανάμεσα στην ψηφιακή υποδομή και την πόλη.

Ωστόσο, ακόμη και οι εμπνευστές αυτών των ιδεών αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για οράματα μακράς πνοής. Το υψηλό κόστος, η τεχνική πολυπλοκότητα και κυρίως το ρυθμιστικό πλαίσιο καθιστούν τέτοιες λύσεις δύσκολα εφαρμόσιμες πριν από τα μέσα του αιώνα. Παρ’ όλα αυτά, η συζήτηση έχει ξεκινήσει, καθώς το σημερινό μοντέλο λειτουργίας δεν είναι ενεργειακά βιώσιμο.

Η προοπτική του διαστήματος

Την ίδια στιγμή, άλλοι στρέφουν το βλέμμα ακόμη πιο μακριά – στο διάστημα. Από τα moonshot projects της Google έως τις πρωτοβουλίες της Alibaba και startups με τη στήριξη της Nvidia, η ιδέα των τροχιακών data centers επανέρχεται δυναμικά. Η λογική βασίζεται σε άφθονη ηλιακή ενέργεια, φυσική ψύξη στο κενό του διαστήματος και αποσυμφόρηση των επίγειων δικτύων.

Η ιδέα δεν είναι εντελώς θεωρητική. Η Microsoft είχε ήδη δοκιμάσει από το 2018 ένα υποθαλάσσιο data center, αξιοποιώντας τη φυσική ψύξη της θάλασσας. Στην Ευρώπη, ερευνητικά προγράμματα με τη συμμετοχή της Thales Alenia Space εξετάζουν τη σκοπιμότητα τροχιακών υποδομών, με στόχο πιλοτικές αποστολές μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Παρόλα αυτά, τα εμπόδια παραμένουν τεράστια: το κόστος εκτόξευσης, η ακτινοβολία, η ψύξη στο διάστημα, η συντήρηση και η ταχύτητα επικοινωνίας είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που πρέπει να λυθούν. Ακόμη κι αν μειωθούν τα κόστη, κανείς δεν πιστεύει ότι οι servers στο διάστημα θα δώσουν σύντομα λύση στο ενεργειακό αδιέξοδο της τεχνητής νοημοσύνης.

Η μάχη στη Γη

Το πιο άμεσο πεδίο δράσης βρίσκεται στη Γη και στην πολιτική. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι χωρίς αναβάθμιση των ηλεκτρικών δικτύων, μαζικές επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές και αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο, καμία τεχνολογική καινοτομία δεν θα μπορέσει να κλιμακωθεί. Τα data centers μπορούν θεωρητικά να «πρασινίσουν», αλλά πρέπει πρώτα να είναι οικονομικά βιώσιμα.

Το βέβαιο είναι ότι η εποχή των ανώνυμων, γκρίζων κουτιών που καταναλώνουν ενέργεια αθόρυβα φτάνει στο τέλος της. Τα data centers δεν είναι πλέον αόρατα· αποτελούν κρίσιμους παίκτες στη μάχη για την ενέργεια, το κλίμα και την κοινωνική αποδοχή της τεχνητής νοημοσύνης. Και αν κάτι δείχνουν τα «spa δεδομένων» και οι servers στο διάστημα, είναι ότι το μέλλον του cloud δεν θα κριθεί μόνο από την υπολογιστική ισχύ, αλλά από το πόσο έξυπνα και υπεύθυνα θα διαχειριστεί τους πόρους του πλανήτη.