Τον Μάρτιο του 1941 ο γερμανικός στρατός ει- σήλθε στη Βουλγαρία με στόχο να εισβάλει από εκεί στην Ελλάδα. Με υλικό μεταφέρθηκαν από τα οχυρά στο μέ- τωπο της Αλβανίας. Ετσι, την παραμονή της γερμανικής εισβολής τα περισσότερα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» παρουσίαζαν σημα- ντικές ελλείψεις σε προσωπικό και οπλισμό.
Με τον τρόπο αυτόν ο Χίτλερ πίστευε ότι θα αποκαθιστούσε το γόητρο του Μουσολίνι που είχε πληγεί από τις αλλεπάλληλες ελ- ληνικές νίκες στη Βόρεια Ηπειρο. Επίσης, θα έκλεινε ένα μέτωπο που θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα στην επικείμενη ει- σβολή του στη Σοβιετική Ενωση. Οι Γερμανοί δεν ανέμεναν ότι θα συναντούσαν ιδιαίτερα προβλήματα όταν θα εισέβαλαν στην Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος του στρατού της πο- λεμούσε τους Ιταλούς και στη μεθόριο με τη Βουλγαρία είχαν παραμείνει μόλις τέσσερις ελληνικές μεραρχίες. Αυτές θα αντιμετώπι- ζαν δύο γερμανικά σώματα στρατού! Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, όπου οι Γερμανοί επρόκειτο να εισβάλουν, οι Ελληνες είχαν αναγείρει μία αμυντική γραμμή που αποτελούνταν από 21 οχυρά, με πιο γνωστό το Ρούπελ. Αυτά πλαισίωναν δευτερευούσης σημασίας αμυντικά έργα, όπως πολυβο- λεία, χαρακώματα, θέσεις πυροβολικού κ.ά. Ηδη από το 1941 οι Γερμανοί αποκαλούσαν
«Γραμμή Μεταξά» τη συγκεκριμένη οχυρω- ματική γραμμή, καθώς έγινε στη διάρκεια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά. Εδινε ένα σοβαρό αμυντικό πλεονέκτημα στους Ελληνες απέναντι σε κάθε αντίπαλο που θα εισέβαλλε από τη Βουλγαρία, εφόσον ήταν πλήρως επανδρωμένο. Λόγω όμως των τεράστιων απαιτήσεων του ελληνοϊταλικού πολέμου, πολλοί στρατιώτες και πολεμικό υλικό μεταφέρθηκαν από τα οχυρά στο μέ- τωπο της Αλβανίας. Ετσι, την παραμονή της γερμανικής εισβολής τα περισσότερα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» παρουσίαζαν σημα- ντικές ελλείψεις σε προσωπικό και οπλισμό.
Η περιοχή του Κάτω Νευροκοπίου αποτελεί μία από τις κύριες εισόδους της Ανατολι κής Μακεδονίας από τη Βουλγαρία. Για τον λόγο αυτόν η αμυντική της θωράκιση υπήρξε βασική προτεραιότητα στον σχεδιασμό τοΥ Γενικού ΕπιτελείοΥ. Μέχρι το 1940 είχε ολοκληρωθεί η ανέγερση των οχΥρών στη γραμμή Μαλιάγκα-Συνδετικόν, και Μαλιά- γκα-Περιθώρι-Παρταλούσκα-Ντάσαβλη-Λίσσε-Χελώνη-Πυραμιδοειδές. Τα οχυρά αυτά μαζί με τα μικρότερα έργα, όπως αντιαρμα- τικές τάφροΥς και εξωτερικά πολυβολεία, κάλυπταν ένα εΥρύ μέτωπο 20 χιλιομέτρων. Το Λίσσε μαζί με δύο γειτονικά του Οχυρά, το Πυραμιδοειδές και το Ντάσαβλη, αποτε- λούσαν το Γ’ Συγκρότημα Οχυρών. Αποστολή των φρουρών τους ήταν να εμποδίσουν την εχθρική διέλεΥση προς Δράμα. Το Λίσσε ήταν το μεγαλύτερο από τα οχΥρά τοΥ Γ’ ΣΥγκροτή- ματος και διέθετε δύναμη 12 αξιωματικών και 457 οπλιτών. Στο δΥτικό άκρο του Υψιπέδου του Νευροκοπίου, τα οχυρά Παρταλούσκα και Περιθώρι προστάτευαν τον δρόμο προς Σέρρες. Τα οχυρά αυτά ανήκαν στο συγκρότημα Καρατάγ. Το Περιθώρι επάνδρωναν 8 αξιωματικοί και 215 οπλίτες. Τα οχΥρά Μαλιάγκα, Περσέκ και Μπαμπαζώρα ανήκαν και αΥτά στο σΥγκρότημα Καρατάγ και είχαν ανεγερθεί στο δΥτικότερο σημείο τοΥ. Απο- στολή των φρουρών τους ήταν να εμποδίσουν την προώθηση εχθρικών τμημάτων μέσω τοο Βαθυτόπου προς Σέρρες. Η Μαλιάγκα ήταν το μεγαλύτερο οχυρό στην περιοχή του Κάτω Νευροκοπίου και επανδρωνόταν από 19 αξιωματικούς και 587 οπλίτες. Εκτός από πολΥβόλα και όλμοΥς, τα περισσότερα οχυρά διέθεταν και πυροβόλα. Οι ελληνικές δυνά μεις που Υποστήριζαν αμυντικά τα οχυρά του Νευροκοπίου αποτελούνταν από διάφορες μονάδες της ΧΙV και της VΙΙ Μεραρχίας. Ο βασικός σχηματισμός ήταν το Συγκρότημα Οχυρών Καραντάγ Υπό τον συνταγματάρχη Γ. Σαλβάνο και έδρα την Κάτω Βροντού. Πολύ κρίσιμο ρόλο στην άμυνα του Νευροκοπίου έπαιξε το ελληνικό πυροβολικό εκτός των οχυρών. Η σημαντικότερη μονάδα ήταν η Δ’ Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού Υπό τον ταγματάρχη Γ. Κουρούκλη.
Η διάταξη των οχυρών σε συνδυασμό με το πυροβολικό σε εξωτερικές θέσεις είχε μετα- τρέψει το υψίπεδο του Κάτω Νευροκοπίου σε μία παγίδα θανάτου για οποιοδήποτε στρά τευμα θα εισέβαλλε εκεί από τη Βουλγαρία. Οι Γερμανοί είχαν παντελή άγνοια για την αμυντική διάταξη των Ελλήνων στη «Γραμμή Μεταξά», και ιδιαίτερα στο Κάτω Νευροκόπι. Θεωρούσαν ότι εκεί υπήρχαν λίγα μεμο- νωμένα πολυβολεία που θα μπορούσαν να καταστραφούν εύκολα από το πεζικό υπό την κάλυψη πυροβολικού και αεροπορίας. Αυτός είναι ο λόγος γιατί το γερμανικό Γε- νικό Επιτελείο ανέθεσε τις επιχειρήσεις στο Νευροκόπι στη 72α Μεραρχία Πεζικού, οι άνδρες της οποίας δεν είχαν εκπαιδευτεί στην κατάληψη οχυρών. Η μονάδα αυτή με τη συνδρομή αρμάτων μάχης και πυροβολικού θα εξουδετέρωνε τους έλληνες αμυνόμε- νους μέσα σε λίγες ώρες. Στη συνέχεια θα καταλάμβανε την Ανατολική Μακεδονία που ήταν ο κύριος στόχος της. Ο διοικητής της μεραρχίας, στρατηγός Φραντς Μάτενκλοτ, θεώρησε περιττή τη χρήση της αεροπορίας στις σχεδιαζόμενες επιχειρήσεις του. Ακόμη και για τους οπλίτες της 72ας Μεραρχίας, η εισβολή στην Ελλάδα φάνταζε εύκολη υπόθεση. Αλλωστε, έναν χρόνο πριν είχαν συμμετάσχει στην εκστρατεία εναντίον της Γαλλίας, που έληξε με την ήττα και παράδοση της μεγάλης αντιπάλου της Γερμανίας!
Νωρίς το πρωί στις 6 Απριλίου 1941, οι άνδρες της 72ας Μεραρχίας βρίσκονται στη βουλγαροελληνική μεθόριο πανέτοιμοι να εισβάλουν στην Ελλάδα. Στις 5.20 π.μ. δί- νεται το σύνθημα και ξεκινά η επίθεση στο Νευροκόπι με τρεις ομάδες κρούσης που εισβάλλουν ταυτόχρονα μέσω Βαθύτοπου και Εξοχής. Οι Γερμανοί συναντούν ελάχιστη αντίσταση. Σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων των στρατιωτών, νομίζουν ότι ξεκίνησαν έναν «ωραίο περίπατο στον ήλιο» και σύ- ντομα θα έφθαναν στο Αιγαίο!
«Αλλο ένα λεπτό, το ρολόι χτυπά, άλλο μισό, η καρδιά χτυπά, άλλο ένα τέταρτο του λεπτού, τα δευτερόλεπτα απαντούν. Για τελευταία φορά, η φτέρνα χτυπά τη γη (σε στάση προσοχής) και το σώμα λαχταρά να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας. Ο πρώτος στόχος της επίθεσης, το βουνό που μοιάζει με τραπέζι είναι μπροστά μας. Περπατάμε μέσα από τους θάμνους αρκεύθου με τα πολυβόλα μπροστά. Το βλέμμα μας ατενίζει το βουνό-τραπέζι, κοιτάζει κάθε θάμνο, προσέχει τα πάντα – τίποτα! Οι σκοποί των ελληνικών φυλακίων έχουν εξαφανιστεί χωρίς ίχνος. […]
Η πρώιμη συναυλία του πυροβολικού μας ξεκινά, μαύρα, αδιαφανή γήινα σιντριβάνια. Η Εξοχή φλέγεται. Το πεζικό αρχίζει να τρέ- χει. Θέλουμε να φτάσουμε εκεί και να ορμή- σουμε μπροστά, το απειλητικό πυροβολικό μας μάς δυναμώνει. Τρέχουμε. Τίποτα δεν μας σταματά. Ξαφνικά ο διοικητής μας βρίσκεται μπροστά, προχωρά χωρίς κράνος. Ενάντια σε
ποιον; Δεν φαίνεται κανένας εχθρός. […]
Αυτός είναι ο πόλεμός μας, μια βόλτα στο ηλιόλουστο κυριακάτικο πρωινό;».
Με βάση το ελληνικό σχέδιο άμυνας μόλις ξεκίνησε η γερμανική επίθεση οι ελληνικοί λόχοι προκάλυψης συμπτύχθηκαν στα μετό- πισθεν σε αμυντικές θέσεις κοντά στα οχυρά. Οι Ελληνες γνώριζαν πότε θα εισέβαλαν οι Γερμανοί και έτσι δεν αιφνιδιάστηκαν. Οι στρατιώτες που επάνδρωναν τα οχυρά περίμεναν τον εχθρό να πλησιάσει σε μικρή απόσταση προτού ανοίξουν πυρ.
Στην αναφορά του στο ΓΕΣ, ο διοικητής του Λίσσε, ταγματάρχης Γεώργιος Δετοράκης, σημειώνει ότι οι άνδρες του διακατέχονταν από ακράτητο ενθουσιασμό παρά το γεγονός ότι σύντομα θα αντιμετώπιζαν τον ισχυρό- τερο στρατό στον κόσμο που είχε καταλάβει τη μισή Ευρώπη:
«Τις ώρες εκείνες ημείς οι αξιωματικοί μετά κόπου πολλού μπορέσαμε να συγκρατήσουμε την πολεμικήν διάθεσιν και ορμήν των οπλιτών μας. Αλλά η διαταγή ήτο διαταγή. Επρεπε να επιτύχουμε τον αιφνιδιασμόν που επιζητού- σαμε. […] Και να η στιγμή…».
Στις 11 το πρωί της 6ης Απριλίου, μόλις οι ανυποψίαστοι Γερμανοί φθάνουν σε απόστα- ση 800 μέτρων από το Λίσσε, ο Δετοράκης δίνει τη διαταγή και όλα τα όπλα του οχυρού ανοίγουν πυρ κατά πάνω τους. Ενας από τους εισβολείς περιγράφει τι ακολούθησε: «Ένας τυφώνας φωτιάς ξεκινά. Όλο και μεγαλώνει και σκάει, η γη αναμοχλεύεται μ’ ένα εκρηκτικό θόρυβο….».
Οι Γερμανοί έχουν τις πρώτες σημαντικές απώλειες. Τρεις ώρες αργότερα, οι εισβολείς που είχαν καθηλωθεί κάτω από το Λίσσε πραγματοποιούν νέα επίθεση. Και αυτή εξουδετερώνεται από τους υπερασπιστές του οχυρού, όπως επισημαίνει ο Δετοράκης:
«Παρά τα φονικά πυρά μας ο εχθρός ενι- σχυθείς δι’ ενός Τάγματος εισέτι ενεργεί και δευτέραν επίθεσιν κατά του οχυρού Λύσσε, αδίκως όμως θυσιάζει τους άνδρας του διότι το πυρ των οργάνων του οχυρού είναι συνεχές και αδιαπέραστον, ο δε ενθουσιασμός των μαχητών μου ακράτητος».
Για τη συντριβή αυτής της επίθεσης έχουμε τη μαρτυρία ενός γερμανού αξιωματικού που βρισκόταν στη γραμμή πυρός: «Παραμένουμε εδώ για τρεις ώρες. Τότε μας έρχεται η εντολή για επίθεση. Το τάγμα θα πάρει το ύψωμα 771μ. (Λίσσε). “Περιμέ- νω σύντομα να πετύχετε τον στόχο” είναι το μήνυμα που μας φέρνει αγγελιαφόρος από τη διοίκηση του συντάγματος.
Επιχειρούμε γι’ αυτό βήμα βήμα. Στα υψώματα επικρατεί αναταραχή.
Μπροστά μας, ουσιαστικά ένας μεγάλος, ανθισμένος φράχτης. Μπροστά του υπάρχει ανάχωμα.
Πρέπει να πάμε εκεί.
Αλλα 200, 100, 50 μέτρα και αρχίζει ο χορός του διαβόλου.
Το βουνό εκτοξεύει φωτιά απ’ όλες τις κάννες του, θέλει να μας καταστρέψει, οπλοπολυβόλα πυροβολούν, όλμοι εκρήγνυνται, πυροβόλα ταχείας βολής γαβγίζουν…».
Οι Γερμανοί καταφεύγουν στο χωριό Οχυρόν στους πρόποδες του υψώματος του Λίσσε. Μέσα από τα σπίτια ανοίγουν πυρ εναντίον του οχυρού. Η φρουρά απαντά με εύστοχες βολές που χτυπούν μεγάλο αριθμό σπιτιών όπου είχαν οχυρωθεί οι εισβολείς. Πολλοί από τους άνδρες του Λίσσε ήταν από το Οχυρόν και έτσι βομβάρδιζαν τα ίδια τους τα σπίτια προκειμένου να εξουδετερώσουν τον εχθρό!
Το απόγευμα οι Γερμανοί στο Οχυρόν ενι- σχύονται με άρματα μάχης και πυροβολαρ- χίες. Υπό την κάλυψή τους πραγματοποιούν άλλη μία επίθεση εναντίον του Λίσσε. Και αυτή αποτυγχάνει. Οι Γερμανοί χάνουν πολ- λούς άνδρες καθώς και πέντε άρματα μάχης και αρκετά πυροβόλα.
Αυτή τη φορά η Βέρμαχτ αντιμετώπιζε έναν ισχυρό αντίπαλο, όπως διαπιστώνει ένας γερμανός στρατιώτης:
«Οι Ελληνες κάθονται στα καταπληκτικά οχυρά τους και μας στέλνουν την κόλαση πυροβολώντας με όλη τους την άνεση από τις τρύπες. Κάτω από τον γκρεμό είναι το πε- ζικό μας που αγωνίζεται να σκαρφαλώσει. Ο αντίπαλος είναι και εδώ καλά οχυρωμένος και μάχεται με λύσσα. Αλλά και οι άντρες μας δεν πάνε πίσω. Ομως ο αντίπαλος υπερέχει αριθμητικά και στέλνει συνεχείς εύστοχες ριπές με τα πολυβόλα του».
Ενας συμπολεμιστής του περιγράφει με αρκετή δόση χιούμορ την άσχημη κατάστα- ση που οι Γερμανοί είχαν περιέλθει εξαιτίας της δράσης του ελληνικού πυροβολικού:
«Ολοι κινδυνεύουμε από τα πυρά που πέ- φτουν από τα υψώματα. Γι’ αυτό δεν υπάρχει καθόλου ανεφοδιασμός. Μόλις το τέταρτο πρωί λάβαμε τις πρώτες μας προμήθειες. Κοιμόμα- στε πολύ και η πείνα μάς λιώνει. Μέρα-νύχτα… ο εχθρός μάς στέλνει τις “σιδερένιες μερίδες” του (βλήματα), που δυστυχώς είναι άχρηστες για ανθρώπινη κατανάλωση. […] ανατριχιά- ζουμε, τουρτουρίζουμε και παγώνουμε… (Ο εχθρός) μας βομβαρδίζει απ’ όλα τα βουνά και ρίχνει συνεχώς 25-30 βολές στην περιοχή μας κάθε δευτερόλεπτο. – “Τσίι-σύντροφε, καλύψου!”. “Μπαμ!”. Τα βλήματα σκάνε και τα θραύσματα τραγουδούν “σιιι” μέχρι να χτυπή- σουν κάπου. Ενα βλήμα που δεν είχε εκραγεί έπεσε 3 μέτρα από εμάς».
Η μαρτυρία αυτή είναι μια από τις πολλές που αποκαλύπτουν ότι εκτός από την αντί- σταση των Ελλήνων, οι Γερμανοί στο Κάτω Νευροκόπι αντιμετώπιζαν και σοβαρό πρό- βλημα στον ανεφοδιασμό τους. Οι φάλαγγες των εφοδιοπομπών τους από τη Βουλγαρία εξουδετερώνονταν από το ελληνικό πυροβο- λικό μόλις εισέρχονταν στο υψίπεδο.
Δυτικότερα από το Λίσσε, στη Μαλιάγκα, οι Γερμανοί επίσης χάνουν πολλούς άνδρες στη διάρκεια της πρώτης επίθεσής τους. Ο διοικητής του οχυρού, λοχαγός Ευστάθιος Θεοδωρόπουλος, διέταξε τους άνδρες του να ανοίξουν πυρ μόλις έφθαναν σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων. Ετσι ο αιφ- νιδιασμός των Γερμανών ήταν απόλυτος, όπως καταγράφει ένας απ’ αυτούς:
«Και τότε ξεσπά η καταιγίδα. Διάβολε, έχουν προσέξει κάτι αυτοί οι τύποι (οι πολυβολητές της Μαλιάγκας); Μήπως έχουν κάποια συ- σκευή συναγερμού σε λειτουργία; Ποιος ξέρει; Σε κάθε περίπτωση, τα πυρά πέφτουν ακριβώς εκεί που προελαύνουμε. Κολλάμε στο έδαφος. […] Πρώτα μόνο ένα πολυβόλο ρίχνει, μετά ένα δεύτερο, ένα τρίτο, ένα τέταρτο. […] Ενα κον- σέρτο από την κόλαση έχει μόλις ξεκινήσει..
2.000 Γερμανοί εναντίον 200 Ελλήνων
Ο διοικητής της 72ας Μεραρχίας συνειδη- τοποιεί ότι οι άνδρες του δυσκολεύονται να εκπορθήσουν το Λίσσε και τη Μαλιάγκα. Αν και η πολιορκία τους συνεχίστηκε, αποφασί- ζει να επικεντρώσει τις επιθέσεις των ανδρών του κυρίως εναντίον του οχυρού Περιθώρι. Ο γερμανός στρατηγός θεωρεί ότι θα έπεφτε σχετικά εύκολα. Ηδη από την πρώτη μέρα του πολέμου οι εισβολείς είχαν καταφέρει να καταστρέψουν αρκετά από τα πολυβο- λεία του με πυροβόλα ευθυτενούς τροχιάς 88 χιλιοστών. Στις 7 Απριλίου το Περιθώρι δέχεται τη μεγαλύτερη ως τότε επίθεση των Γερμανών. Δύο τάγματα, δηλαδή περίπου
2.000 στρατιώτες, επιτίθενται στο οχυρό που το υπερασπίζονται μόλις 200 άνδρες. Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο γερμανικός 5ος Λόχος (2ο Τάγμα/105ο Σύνταγμα) κα- ταφέρνει να εισχωρήσει στο εσωτερικό του Περιθωρίου μέσα από τα καταστραμμένα πολυβολεία. Ομως, οι άνδρες του οχυρού υπό την ηγεσία του διοικητή τους, λοχαγού Σπυρίδωνα Δαράτου, εξουδετερώνουν τους περισσότερους εισβολείς. Οσοι Γερμανοί έμειναν μέσα στο Περιθώρι ήταν νεκροί, όπως ο επικεφαλής λοχαγός, ή αιχμάλωτοι. Λίγη ώρα αργότερα νέα γερμανική επίθεση υπό την κάλυψη βαρέων αρμάτων μάχης, επίσης αποκρούστηκε από τη φρουρά του Περιθωρίου. Η λακωνική περιγραφή του Δαράτου στην αναφορά του στο ΓΕΣ για την εξουδετέρωση των εισβολέων μέσα στο Περιθώρι συγκλονίζει:
«Ο διεξαχθείς εντός του οχυρού αγών με την ολιγάριθμον ηρωικήν δύναμιν υπό την ηγεσία του γενναίου Ανθ/γού Σασάνη Γεωργίου ήτο σκληρός καθ’ όσον διεξήγετο εναντίον υπερτέρων εχθρικών δυνάμεων. Αι εκρήξεις των χειροβομβίδων, αι εκπυρσοκροτήσεις των αυτομάτων όπλων και τυφεκίων, αι φωναί των τραυματιζομένων Γερμανών, το βαθύ σκότος το οποίον επεκράτει εντός των στοών έδιδαν την εικόνα κολάσεως πυρός».
Η ισχυρή αντίσταση των οχυρών ανάγκασε τον Μάτενκλοτ να αλλάξει τακτική μάχης. Αποφάσισε να τα παρακάμψει. Ενα τμήμα της 72ας Μεραρχίας θα συνέχιζε τις επιθέσεις εναντίον τους για να καλύψει την προέλαση της υπόλοιπης μεραρχίας προς την αρχή της διάβασης στο Καλοπότι, κοντά στην Κάτω Βροντού. Ηταν ένα από τα περάσματα από το υψίπεδο προς Δράμα και Σέρρες. Ομως, για να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη προέλαση των Γερμανών θα έπρεπε πρώτα να κατα- λάβουν το στρατηγικό ύψωμα της Κρέστης, κοντά στην είσοδο του περάσματος. Στις 7 Απριλίου το γερμανικό 2ο Τάγμα (105ο Σύνταγμα) επιτέθηκε στον ελληνικό λόχο που βρισκόταν στην Κρέστη. Ενας γερμανός αξιωματικός κατέγραψε τι ακολούθησε:«Αμέσως όμως άρχισαν να πέφτουν γύρω μας φονικά πυρά. Από πολυβολεία, προκε- χωρημένα φυλάκια και θέσεις πυροβολικού στο ύψωμα. Ο εχθρός θέλει πάση θυσία να σταματήσει τη διάσπαση αυτού του κομμα- τιού της γραμμής Μεταξά. […] Οι σφαίρες από τα πολυβόλα και τα τουφέκια σφυρίζουν πάνω από τα κεφάλια των ανδρών μας. Ανά- μεσά τους και οι βολές από το αντιαρματικό. Μια πραγματική κόλαση. Οι στρατιώτες μας εφορμούν ασυγκράτητοι προς τις θέσεις του εχθρού. Εκείνος αμύνεται με γενναιότητα, αλλά έχουμε μόνο μικρές απώλειες».
Υστερα από σκληρή μάχη, οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρέστη. Ωστόσο, την επό- μενη μέρα (8 Απριλίου), οι Ελληνες αντεπι- τέθηκαν και ανακατέλαβαν το ύψωμα. Το γεγονός αυτό δεν πτόησε τον Μάτενκλοτ. Διέταξε ένα άλλο τάγμα του (3ο Τάγμα/105ο Σύνταγμα) να πραγματοποιήσει μία ριψοκίνδυνη επιχείρηση για την κατάληψη του υψώματος του Αγίου Κωνσταντίνου, δίπλα στην Κάτω Βροντού. Από εκεί θα κάλυπτε την προέλαση ολόκληρης της μεραρχίας στο Καλοπότι. Πράγματι, νωρίς το πρωί της 9ης Απριλίου οι Γερμανοί κατέλαβαν τον Αγιο Κωνσταντίνο. Ομως περικυκλώθηκαν από ισχυρές ελληνικές δυνάμεις. Ακολούθησε μία πολύωρη μάχη στο τέλος της οποίας οι Γερμανοί ύψωσαν λευκή σημαία και πα- ραδόθηκαν. Σύμφωνα με ελληνικές πηγές αριθμούσαν 250 αξιωματικούς και στρατι- ώτες. Ολοι οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν στην Κάτω Βροντού, όπου απελευθερώθηκαν λίγο αργότερα, όταν έγινε γνωστή η ελληνική συνθηκολόγηση. Το τέλος της επίσημης έκθεσης της 72ας Μεραρχίας για τη μάχηστον Αγιο Κωνσταντίνο αναφέρει τα εξής:«Η μάχη είναι πολύ σκληρή. Μια χούφτα άντρες εναντίον ενός υπέρτερου εχθρού. Η θέση πρέπει να κρατηθεί. Τα λόγια δεν είναι αρκετά για να περιγράψουν τις πράξεις αυτών των ανθρώπων. Και αν γράφεται κάτι είναι για να μην ξεχαστούν […]».
Κατά τη διάρκεια των μαχών στο Κάτω Νευροκόπι, οι Γερμανοί είχαν εκατοντάδες νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες. Επιπλέον, περισσότεροι από 400 εισβολείς αιχμαλωτί- στηκαν από τους Ελληνες. Είναι ο μεγαλύ- τερος αριθμός γερμανών αιχμαλώτων στη διάρκεια της εκστρατείας τους στα Βαλκάνια.
Οι υπερασπιστές του Νευροκοπίου δεν ηττήθηκαν ποτέ.
Το απόγευμα της 9ης Απριλίου γερμανοί κήρυκες τους πληροφόρησαν ότι η Θεσ- σαλονίκη είχε καταληφθεί και ότι με βάση τη συνθηκολόγηση που είχε υπογράψει ο διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας, στρατηγός Κ. Μπακόπουλος, θα έπρεπε να παραδοθούν. Ολοι οι διοικητές
των οχυρών αρνήθηκαν να υπακούσουν. Ηταν νικητές και δεν θα παραδίδονταν στους ηττημένους! Επιπλέον, είχαν την υποστήριξη των στρατιωτών τους που ήταν αποφασι- σμένοι να συνεχίσουν τον αγώνα μέχρις εσχάτων. Ο Δαράτος αναφέρει ότι μόλις οι άνδρες του έμαθαν ότι του ζητήθηκε να παραδώσει το Περιθώρι στους Γερμανούς:
«Εξέσπασαν σε κραυγάς λέγοντες ότι εμείς δεν εγκαταλείπομεν το σπίτι μας, θα πεθάνω- μεν εντός αυτού και θα μείνωμεν πιστοί στον όρκον τον οποίον εδώσαμε διά το οχυρόν».
Ομως, κατόπιν πιέσεων από τους προϊ- σταμένους τους, οι διοικητές των οχυρών αναγκάστηκαν τελικά να παραδοθούν στους Γερμανούς στις 10 Απριλίου. Μόνο η φρου- ρά στο Πυραμιδοειδές υπό τον διοικητή της, λοχαγό Παναγιώτη Ρογκάκο, πρόλαβε να διαφύγει προτού το οχυρό τους περικυ- κλωθεί από τους εισβολείς. Η άρνηση των υπερασπιστών των οχυρών της «Γραμμής Μεταξά» να παραδοθούν στον πανίσχυρο Γερμανό εισβολέα αποτελεί συνέχεια του Επους του ’40 και σηματοδοτεί το ξεκίνημα της αντίστασης των Ελλήνων εναντίον των κατακτητών το 1941-1944
