Μετά την «πανδημία της φαιντανύλης», μια ακόμη πιο επικίνδυνη κατηγορία οπιοειδών, τα νιταζένια, εξαπλώνεται ραγδαία στις πιάτσες παγκοσμίως. Αυτές οι ουσίες, που προέρχονται κυρίως από την Κίνα, έχουν ήδη στοιχίσει τη ζωή σε εκατοντάδες ανθρώπους στη Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τα νιταζένια, που συνήθως κυκλοφορούν αναμεμιγμένα με άλλες ουσίες, είναι 50 έως 250 φορές πιο ισχυρά από την ηρωίνη και έως και 5 φορές πιο δραστικά από τη φαιντανύλη ουσία που έχει προκαλέσει εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους από υπερβολική δόση. Αρκεί η εισπνοή ελάχιστης ποσότητας, ισοδύναμη με λίγους κόκκους άμμου, για να προκαλέσει θάνατο μέσω καταστολής των πνευμόνων και της καρδιάς.
Σε αντίθεση με άλλα οπιοειδή όπως η μορφίνη και η φαιντανύλη, που χρησιμοποιούνται ως ισχυρά αναλγητικά, τα νιταζένια δεν έχουν εγκριθεί ποτέ για ιατρική χρήση λόγω της υψηλής τοξικότητάς τους. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ναρκωτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUDA), έως το 2023, νιταζένια έχουν εντοπιστεί σε 21 χώρες της ΕΕ, με την Ελλάδα να μην αποτελεί προς το παρόν μέρος αυτής της λίστας.
Ακόμη η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή στις χώρες της Βαλτικής, ενώ στη Βρετανία τουλάχιστον 400 χρήστες οπιοειδών έχουν πεθάνει από νιταζένια σε διάστημα 18 μηνών έως τον Ιανουάριο του 2025, σύμφωνα με επίσημα κυβερνητικά στοιχεία. Επίσης, η EUDA αναφέρει αυξημένους θανάτους από νιταζένια σε Εσθονία και Λετονία, καθώς και τοπικές εξάρσεις δηλητηριάσεων σε Ιρλανδία και Γαλλία, όπου πωλήθηκαν ως ηρωίνη.
Επίσης η εμφάνιση των νιταζενίων στις αγορές των ΗΠΑ, Καναδά και Ευρώπης ξεκίνησε περίπου το 2019, πιθανόν λόγω της απαγόρευσης της καλλιέργειας οπιούχου παπαρούνας από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, που μειώνει δραματικά την παραγωγή ηρωίνης παγκοσμίως. Επιπλέον, οι προσπάθειες περιορισμού της φαιντανύλης, που προκάλεσε 100.000 θανάτους μόνο το 2022 στις ΗΠΑ, ενδέχεται να οδήγησαν τους διακινητές να στραφούν στα νιταζένια.
Ο υποδιευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Εγκλήματος των ΗΠΑ Τσαρλς Γέιτς ανέφερε ότι: Το κίνητρο είναι καθαρά οικονομικό: οι έμποροι αγοράζουν φθηνά νιταζένια και τα αναμειγνύουν με συστατικά όπως παρακεταμόλη και καφεΐνη, για να αυξήσουν την ποσότητα και τα κέρδη τους.
Ταυτόχρονα, εντοπίζονται ολοένα και περισσότερα νέα είδη νιταζενίων. Η τελευταία έκθεση του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά δείχνει ότι ο αριθμός νέων νιταζενίων παγκοσμίως πλησιάζει εκείνον των αναλόγων φαιντανύλης, ενώ στην Ευρώπη ξεπερνά τον αριθμό των νέων αναλόγων φαιντανύλης από το 2021.
Οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται λόγω των επικίνδυνων μιγμάτων που κυκλοφορούν, όπως το «tranq-dope» συνδυασμός συνθετικών οπιοειδών και του κτηνιατρικού αναλγητικού ξυλαζίνη και το «benzo-dope», που περιέχει βενζοδιαζεπίνες νέας γενιάς, όπως η μπρομαζολάμη.
Τέλος η εξάπλωση των νιταζενίων αποτελεί σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία, απαιτώντας αυξημένη επαγρύπνηση και συντονισμένες δράσεις σε διεθνές επίπεδο.
