Αναζήτηση
Όταν τις δεκαετίες 1940 και 1950 το νεοπαγές Ισραηλινό κράτος είχε ξεριζώσει εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστινίους από τις εστίες τους, η Αίγυπτος υποδέχτηκε πολλούς, αντιμετωπίζοντάς του ως ίσους. Φαίνεται όμως, ότι η νέα αναζωπύρωση της διένεξης Χαμάς-Ισραήλ, αποκάλυψε ότι για το Κάϊρο εκείνες οι μέρες έχουν παρέλθει.
Η κυβέρνηση του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, μετά το ξέσπασμα του πολέμου και τον συνεχή βομβαρδισμό της Λωρίδας της Γάζας από τον Ισραηλινό στρατό, αρνήθηκε την εκκένωση της περιοχής από τους κατοίκους της.
Ο θύλακας, όπου κάποτε ζούσαν 2,2 εκατ. άνθρωποι, πλέον έχει γίνει ακατοίκητος, με το 12% των κτιρίων έχουν υποστεί ζημιές και 1 στους 200 ανθρώπους να έχει σκοτωθεί. Χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχουν ήδη πάρει τον δρόμο τους προς τα σύνορα της Ράφα αναζητώντας τροφή, ηλεκτρισμό, νερό και ασφάλεια.
Προς μεγάλη και αλγεινή, όμως, έκπληξη πολλών Παλαιστινίων, ο Σίσι έφτασε στο σημείο να προτείνει και αναγκαστική μετεγκατάστασή τους στην… έρημο Νεγκέβ στο Ισραήλ.
Πως είναι δυνατόν ένα αδελφικό στους Παλαιστινίους κράτος, το οποίο έχει διεξάγει τρεις πολέμους με το Ισραήλ, να εγκαταλείπει τους Άραβες αδελφούς τους δίχως να κουνάει έστω το δάχτυλο στο Τελ Αβίβ για τη σφαγή;
Φοβάται την ριζοσπατικοποίηση
Ένας σοβαρός λόγος που ο Σίσι έχει κλείσει την πόρτα στους Παλαιστινίους πρόσφυγες -από ιδιοτέλεια και όχι επειδή μπορεί έτσι να χάσουν την πατρίδα τους-, είναι ότι πολύ απλά τους φοβάται.
«Μια ορμή προσφύγων από τη Γάζα θα μπορούσε να αναζωογονήσει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, τους πολιτικούς ισλαμιστές που εδώ και καιρό αποτελούν τη μεγαλύτερη εσωτερική απειλή για τον Σίσι» αναφέρει ανάλυση του Economist.
Όπως εξηγεί η αραβική δεξαμενή σκέψης Arab Reform Initiative, για δεκαετίες, η παλαιστινιακή υπόθεση υπήρξε ένας σημαντικός παράγοντας ριζοσπαστικοποίησης και πολιτικοποίησης για τους νέους Αιγυπτίους και αλληλέγγυους με τους Παλαιστινίους. Γρήγορα, όμως, εξελίχθηκαν σε αμφισβήτηση του καθεστώτος, ενώ η αραβική άνοιξη, το 2011 έχει τις ρίζες της στη δεύτερη παλαιστινιακή ιντιφάντα.
«Έτσι, τα διαδοχικά καθεστώτα που κυβέρνησαν τη χώρα έβλεπαν πάντα τους Παλαιστινίους με καχυποψία, ακόμη και όταν δήλωναν δημόσια ότι υποστηρίζουν τον παλαιστινιακό αγώνα» αναφέρει η αραβική δεξαμενή σκέψης. «Η διαφωνία στην Αίγυπτο έχει συντριβεί την τελευταία δεκαετία, αλλά σιγά-σιγά αναβιώνει. Για άλλη μια φορά, η παλαιστινιακή υπόθεση ρίχνει έναν βράχο σε ήσυχα νερά».
Φόβοι για εδαφική ασφάλεια
Ο άλλος παράγοντας που παίζει ρόλο στην απάντηση της Αιγύπτου στον πόλεμο στη Γάζα είναι η εδαφική της ασφάλεια. Τη δεύτερη ημέρα του πολέμου, ένας εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού κάλεσε τους κατοίκους της Γάζας να φύγουν για την Αίγυπτο για ασφάλεια.
Αυτό πυροδότησε ευρείες αποδοκιμασίες στο αιγυπτιακό mainstream και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Την επόμενη μέρα, ο ισραηλινός στρατός απέσυρε την ανακοίνωση, ενώ ο ισραηλινός πρεσβευτής στο Κάιρο αρνήθηκε γρήγορα ότι το κράτος του είχε πρόθεση να επανεγκαταστήσει τους Παλαιστινίους στη χερσόνησο του Σινά. Τέτοιες, όμως διαβεβαιώσεις δεν φαίνεται να καθησύχασαν του Κάιρο, σύμφωνα με το Arab Reform Initiative.
Όχι άλλος ένας οικονομικός βραχνάς
Οι λόγοι όμως είναι και οικονομικοί. Την ίδια στιγμή που το Ισραήλ δημιουργεί ένα εν δυνάμει τεράστιο προσφυγικό κύμα, η Αίγυπτος πλήττεται από ένα άλλο εξίσου σοβαρό στον νότο, όπως καταδεικνύει ο Economist
Ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν, που πλέον έχει φύγει από τα διεθνή πρωτοσέλιδα, έχει οδηγήσει ήδη στον εκτοπισμό περισσότερων από 6 εκατ. ανθρώπων από τα σπίτια τους, ενώ περίπου 1,2 εκατ. έφυγαν στο εξωτερικό.
Τους πρώτους τρεις μήνες των μαχών, η Αίγυπτος δέχθηκε τον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων που διέφυγαν από τον πόλεμο. Περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι αναζήτησαν καταφύγιο εκεί, αν και ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανώς μεγαλύτερος. Αν το πέρασμα της Ράφα άνοιγε και για τους Παλαιστίνιους, ο αριθμός των νέων αφίξεων πιθανότατα θα ήταν πολύ μεγαλύτερος από εκείνων από το Σουδάν.
Με την οικονομία της Αιγύπτου να κλυδωνίζεται, τον πληθωρισμό να έχει εκτοξευτεί στο 36%, και τους Αιγυπτίους να αδυνατούν να αγοράσουν τρόφιμα, αλ-Σίσι θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να διαχειριστεί το νέο προσφυγικό κύμα.
Με τους Ισραηλινούς συμφέρει περισσότερο
Η «αλλαξοπιστία», ωστόσο, της Αιγύπτου μάλλον έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια.
Μετά την πολιτική νίκη της Αιγύπτου στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, το Κάιρο εγκαινίασε τη πολιτική της «infitah» («ανοιχτής πόρτας»), καθώς πλέον είχε καταφέρει να ανακαταλάβει τα εδάφη που έχασε στον προηγούμενο πόλεμο.
Αν και το Παλαιστινιακό δεν λύθηκε, το Κάιρο υπέγραψε μια συνθήκη ειρήνης το 1979 με το Ισραήλ, και έκτοτε μετατράπηκε στον δεύτερο μεγαλύτερο αποδέκτη αμερικανικής βοήθειας μετά το Ισραήλ. Τα χρήματα και η στενή συνεργασία δεν αποσκοπούσαν μόνο να αποτρέψουν μια νέα στρατιωτική σύγκρουση με το Τελ Αβίβ.
Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος επιθεωρεί τις αιγυπτιακές στρατιωτικές μονάδες στο Σουέζ, στις 25 Οκτωβρίου 2023, καθώς, όπως είπε στα ΜΜΕ, το Κάιρο παίζει πολύ θετικό ρόλο στην αποκλιμάκωση της κρίσης στη Γάζα (REUTERS)
Σύμφωνα με την αραβική δεξαμενή σκέψης Arab Reform Initiative, οι Αμερικανοί θέλανε ένα αιγυπτιακό καθεστώς που μπορεί να επιβάλει την περιφερειακή σταθερότητα σύμφωνα με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, να προστατεύσει την ασφάλεια του κράτους του Ισραήλ, να προστατεύσει τη Διώρυγα του Σουέζ, να διασφαλίσει ότι δεν θα διακοπεί η ροή του πετρελαίου και, τέλος, να λειτουργήσει ως μεσολαβητής για να βοηθήσει στην επίτευξη ειρηνευτικής διευθέτησης που θα μπορούσε να τερματίσει την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση.
Υπό την ιδιότητα αυτή όμως, στην πραγματικότητα το Κάιρο δεν υπήρξε και τόσο ουδέτερος μεσολαβητής. Μετά την ανάληψη της εξουσίας της Λωρίδας της Γάζας το 2007 από τη Χαμάς, η ««διαμεσολάβηση» του Καΐρου πήρε τη μορφή πίεσης στις παρατάξεις της Παλαιστινιακής αντίστασης για αποκλιμάκωση ή αποδοχή πολιτικών συμβιβασμών» αναφέρει η Arab Reform Initiative.
Η αιγυπτιακή μόχλευση βασιζόταν στη συνεργασία ασφαλείας με τη Φατάχ και την Παλαιστινιακή Αρχή ενάντια στους ισλαμιστές αντιπάλους τους και, το πιο σημαντικό, στη διαχείριση της διέλευσης της Ράφα, της μοναδικής συνοριακής εξόδου της Γάζας που δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Ισραήλ.
Πνίξιμο παλαιστινίων στα τούνελ
Όταν όμως ξέσπασε ο πόλεμος στη Γάζα το 2008, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Τζίπι Λίβνι, βρισκόταν στην Αίγυπτο, σε συνάντηση με τον τότε ηγέτη της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ. Ο τελευταίος συμμετείχε στην επιβολή της καταστροφικής πολιορκίας της Λωρίδας, προκαλώντας σοβαρή ανθρωπιστική κρίση.
Οι Αιγύπτιοι, το 2009, κατασκεύασαν υπόγειο φράχτη κατά μήκος των συνόρων Γάζας-Αιγύπτου, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τη χρήση των σηράγγων των Παλαιστινίων που εφοδίαζαν με όλα τα αγαθά, αλλά και όπλα, την αποκλεισμένη Λωρίδα.
Αφού ο Σίσι ανέλαβε την ηγεσία της Αιγύπτου το 2013, ο αιγυπτιακός στρατός ξεκίνησε μια επιθετική εκστρατεία καταστροφής σηράγγων μεταξύ της Γάζας και του αιγυπτιακού εδάφους, φτάνοντας στο σημείο να πλημμυρίσουν τα τούνελ με λύματα. Παράλληλα, αιγύπτιοι αξιωματούχοι και ΜΜΕ επιτίθονταν συστηματικά στη Χαμάς, ενώ καλούσαν τους ηγέτες της στο Κάιρο κατά καιρούς για να διαπραγματευτούν ή να περάσουν προτάσεις για αποκλιμάκωση και εκεχειρία.
Αμέσως μετά το πραξικόπημα του 2013, η Αίγυπτος έσφιξε την πολιορκία στη Γάζα, κλείνοντας το πέρασμα της Ράφα για παρατεταμένες περιόδους. Αναδεικνύοντας την κοινή καταγωγή της Χαμάς και της Αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, τα αιγυπτιακά ΜΜΕ κράτησαν μια έντονα επικριτική στάση έναντι της Χαμάς. «Το Κάιρο ήταν πλήρως συνένοχο με το Ισραήλ στον πόλεμο του 2014 και τα αιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης – οι οργανώσεις των οποίων υποστήριξαν το πραξικόπημα, ακόμη και πριν αναληφθούν επίσημα από τη Γενική Υπηρεσία Πληροφοριών (GIS) – υποκίνησαν τη βία κατά των Παλαιστινίων και υποστήριξαν την καταστροφή της Χαμάς» αναφέρει το Arab Reform Initiative.
Οι Αιγύπτιοι, τον Σεπτέμβριο του 2015, άντλησαν μάλιστα νερό από τη Μεσόγειο για να πλημμυρίσουν στις σήραγγες προκαλώντας διαμαρτυρίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις μιας τέτοιας κίνησης.
Η συνέπεια της πολιτικής του προέδρου αλ-Σίσι, στην καταστροφή των σηράγγων ήταν τέτοια που το 2016 ο Ισραηλινός υπουργός Yuval Steinitz επιβεβαίωσε ότι η συνεργασία Αιγύπτου-Ισραήλ για την ασφάλεια ήταν «καλύτερη από ποτέ»
