Αναζήτηση
Στο πλαίσιο της Ψηφιακής εκστρατείας κοινωνικής ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης για την έμφυλη βία στο χώρο των τεχνών, του πολιτισμού και του θεάματος. που διοργανώνουν έως τις 18 Μαρτίου η πρωτοβουλία Support Art Workers, η πρωτοβουλία WOM.A. – Women In Arts, η Φοιτητική Ένωση για το Φύλο και την Ισότητα (ΦΥΛ.ΙΣ.) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η Ένωση Ασκούμενων και Νέων Δικηγόρων Θεσσαλονίκης, παρουσιάζεται μια ημερίδα.
Πρόκειται για την διαδικτυακή Διημερίδα «Respect Art Workers – Προς έναν Κώδικα Δεοντολογίας στις Τέχνες», που έρχεται την Παρασκευή 12 και το Σάββατο 13 Μαρτίου, 20.30 από την πρωτοβουλία Support Art Workers ζωντανά μέσω της σελίδας της στο facebook. Η διημερίδα περιλαμβάνει στρογγυλό τραπέζι με καλεσμένες/ους από ελληνικά και ξένα ιδρύματα και συλλογικότητες πολιτισμού και έρευνας, με θέμα ζητήματα κακοποιητικής συμπεριφοράς στο επαγγελματικό πλαίσιο, καθώς και ανοιχτή συνάντηση ομάδων εργασίας με στόχο τη δημιουργία μιας αρχικής πρότασης για έναν Κώδικα Δεοντολογίας σε χώρους τέχνης και πολιτισμού.
H ανάγκη διαμόρφωσης ενός κατάλληλου, υποστηρικτικού περιβάλλοντος, το οποίο θα ενθαρρύνει το άτομο που υπόκειται σε οποιαδήποτε μορφή έμφυλης βίας στον εργασιακό χώρο να μιλήσει είναι μεγάλη. Γι’ αυτό και η συγκεκριμένη εκστρατεία επιχειρεί να συμβάλει στην παροχή ενός ολοκληρωμένου, διαφανούς και αντικειμενικού μηχανισμού υποστήριξής του.
Με αφορμή την διημερίδα, τα «Νέα» μίλησαν με εκπροσώπους της Ομάδας δικτύωσης (ΝΕΧUS) – Support Art Workers για την ανάγκη ανάπτυξης ενός κώδικα δεοντολογίας στον χώρο του πολιτισμού, των τεχνών και του θεάματος.
Στον απόηχο των αποκαλύψεων, πόσο επιτακτική είναι η δημιουργία ενός κώδικα δεοντολογίας στον καλλιτεχνικό τομέα;
Η ανάγκη για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου Κώδικα Δεοντολογίας για τις τέχνες χωρίς γκρι ζώνες και παρερμηνείες, που θα λειτουργεί ρυθμιστικά και αποτρεπτικά ταυτόχρονα, είναι απολύτως επιτακτική. Το γεγονός ότι ένας τέτοιος κώδικας έχει ήδη καθυστερήσει πολλά χρόνια και μας έφερε ως κοινωνία στη σημερινή κατάσταση, κάνει την ανάγκη αυτή ακόμα πιο επιτακτική.
Την ίδια στιγμή, είναι απαραίτητο να τονιστεί και η εξίσου επείγουσα ανάγκη να εφαρμοστεί άμεσα και σωστά ο Κώδικας αυτός από ιδιωτικούς, δημοσίους, ανεξάρτητους φορείς πολιτισμού τόσο στην εκπαίδευση όσο και στο επαγγελματικό πεδίο, κι όχι απλώς να δημιουργηθεί. Χρειάζεται εκπαίδευση του προσωπικού για τα ζητήματα αυτά, σαφής προσδιορισμός των ορίων και σοβαρές και προστατευόμενες διαδικασίες για την καταγγελία πιθανών περιστατικών κακοποίησης κάθε είδους.
Πόσο εύκολο είναι από ένα άναρχο τοπίο να περάσουμε συντεταγμένα σ’ έναν ρυθμιστικό κώδικα;
Το τοπίο δεν είναι άναρχο. Αντίθετα, οι πρόσφατες καταγγελίες αποκαλύπτουν τον βαθμό κανονικοποίησης της έμφυλης βίας, της ανισότητας και των διακρίσεων στην κοινωνία μας, που φαίνεται να αποτελούν δομικά στοιχεία σε πλείστες εργασιακές κι εκπαιδευτικές σχέσεις. Το φαινόμενο δεν εστιάζει στον χώρο του πολιτισμού αλλά μέσω αυτού αναδεικνύεται μια ζοφερή κοινωνική πραγματικότητα, την οποία ήδη γνωρίζαμε από περιπτώσεις όπως του Β.Γιακουμάκη ή της Ζackie Oh.
Έρχεται όμως η στιγμή σε μια κοινωνία που οι συνθήκες συντελούν στην αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών. Η πανδημία, η συσπείρωση και η συλλογικότητα που δημιούργησε η δυσκολία της, η συνεχής πίεση και βία που βιώνουμε από τις παρούσες αρχές σήμερα, κι άλλες συγκυρίες, μας έκαναν να αντιδράσουμε επιτέλους ηχηρά και πιο συλλογικά σε καταγγελίες όπως αυτές της Σ.Μπεκατώρου και της Ζ. Δούκα, και να πούμε ΩΣ ΕΔΩ.
Έχει έρθει η ώρα να αναλάβουμε όλη μας την ευθύνη για μια σημαντική αλλαγή που έχει ήδη ξεκινήσει. Αυτή τη στιγμή, επαναδιαπραγματευόμαστε τα όριά μας ως κοινωνίας. Και είναι σημαντικό να το κάνουμε αυτό, όχι με τους βιαστικούς τηλεοπτικούς χρόνους των ΜΜΕ, αλλά μέσα από συλλογικές και συμπεριληπτικές διαδικασίες που παίρνουν χρόνο, αλλά παράλληλα εγγυώνται την ποιότητα, τη συνέχεια, και τη διασφάλιση των διεκδικήσεών μας.
Αυτή τη στιγμή, καλλιτεχνικά σωματεία, όπως το ΣΕΗ και το ΣΕΧΩΧΟ, βρίσκονται στην πιο ώριμή τους φάση. Συνεργάζονται και ακούν τους καλλιτέχνες, δουλεύουν ακατάπαυστα, συλλέγουν συστηματικά καταγγελίες που μεταφέρουν στους εισαγγελείς, συνεργάζονται μεταξύ τους και αυτό που ίσως παλιότερα να έμοιαζε άναρχο σε κάποιον από έξω, έχει αποκτήσει κοινό παλμό και στόχους. Με πρώτο το ξεκαθάρισμα του τοπίου από κακοποιητές και φυσικά τη ρύθμιση της διαλυμένης τόσα χρόνια αγοράς εργασίας που ευθύνεται εν μέρει και για την εντατικοποίηση του φαινομένου, εφόσον βρισκόμασταν σε εργασιακή ανέχεια.
Όλα αυτά αντανακλούν την αλλαγή αντιλήψεων που συντελείται κοινωνικά, δημιουργώντας σταδιακά το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο. Εύκολο δεν είναι τίποτα. Αλλά ήρθε η ώρα. Και θα γίνει. 
Θεωρείτε ότι η σύσταση ενός κώδικα μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά για την εκδήλωση κακοποιητικών συμπεριφορών στο μέλλον;
Φυσικά, και σίγουρα πολύ περισσότερο από αυτό που συμβαίνει σήμερα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι, επειδή δεν υπάρχει καμία εκπαίδευση πάνω στα ζητήματα αυτά, οι περισσότερες από τις περιπτώσεις παρενόχλησης και κακοποίησης δεν γίνονται καν αντιληπτές. Θεωρούνται αστείο ή υπερβολή. Ο Κώδικας θα κατονομάζει με σαφήνεια τις κακοποιητικές συμπεριφορές κι έτσι θα ορίζει εξαρχής και δημοσίως τα όρια, τι είναι μη επιτρεπτό κι άρα καταδικαστέο, καθώς και τις συνέπειες σε περίπτωση παρενοχλητικής ή κακοποιητικής συμπεριφοράς.
Μέχρι τώρα τα θύματα κακοποιητικών συμπεριφορών είχαν μάθει να κατηγορούν τον εαυτό τους, να σιωπούν γιατί φοβούνται ή γιατί δεν ξέρουν καν πού μπορούν να απευθυνθούν για να δεχτούν βοήθεια και προστασία. Ο Κώδικας θα κάνει γνωστές εκ των προτέρων όλες τις σχετικές διαδικασίες, και θα ορίζει ένα πλαίσιο εργασίας που θα αποτρέπει συγκεκριμένες συμπεριφορές, χωρίς εξαιρέσεις.
Ποιες πρέπει να είναι οι βάσεις πάνω στις οποίες θα χτιστεί ο κώδικας;
Οι βάσεις πάνω στις οποίες θέλουμε να χτίσουμε και να συνδιαμορφώσουμε έναν Κώδικα Δεοντολογίας για τις Τέχνες είναι αυτές της ισότητας, της ισονομίας, της διαφάνειας, της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης και του σεβασμού. Στόχος μας είναι να εργαστούμε συγκεκριμένα πάνω στους παρακάτω άξονες: σεξουαλική παρενόχληση, κατάχρηση εξουσίας, διακρίσεις στη βάση έμφυλης ταυτότητας, σεξουαλικού προσανατολισμού, εθνικότητας, ηλικίας κ.ά., δικαιώματα εργαζομένων, υποχρεώσεις οργανισμών/εργοδοτών που διασφαλίζουν αυτά τα δικαιώματα, διαδικασίες χειρισμού καταγγελιών και διαδικασίες εκπαίδευσης εργαζομένων για παρόμοια ζητήματα.
Μέσα από συλλογική εργασία στους παραπάνω άξονες, κι όσα ακόμα προκύψουν από την ομάδα, θα γίνει μια πρώτη καταγραφή των αρχών που οφείλει να περιλαμβάνει ένας Κώδικας Δεοντολογίας για να αντιμετωπίσει παραβατικές συμπεριφορές, ορίζοντας έτσι το τι συνιστά ασφαλές περιβάλλον εργασίας κι εκπαίδευσης, και τους κανόνες που θα το διασφαλίσουν.
Στην κατάρτιση του προτεινόμενου κώδικα ποια στοιχεία θα λάβετε υπ’όψιν;
Σκοπός μας είναι ο προτεινόμενος κώδικας να απευθύνεται στην πραγματικότητα που βιώνουμε στον χώρο του πολιτισμού στην Ελλάδα και να την επαναπροσδιορίσει συλλογικά, κι εκ των έσω.
Συνεπώς, οφείλει να λάβει υπόψη του σε ποια απευθύνεται και ποια είναι η πραγματικότητά τους στον εργασιακό χώρο, ώστε να μην αναλωθεί σε γενικότητες αλλά να αντιμετωπίσει με ακρίβεια κι αυστηρότητα συγκεκριμένα προβλήματα. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να εστιάσουμε σε συγκεκριμένα περιστατικά και συμπεριφορές που τα εργαζόμενα άτομα βιώνουν στο επαγγελματικό τους περιβάλλον. Αυτά θα συζητήσουμε την πρώτη μέρα της διημερίδας και μέσα από αυτά θα διαμορφωθεί η συνέχεια.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που θέλουμε να λάβουμε υπ’όψιν μας είναι οι λεγόμενες «γκρι ζώνες» που σχετίζονται με στερεότυπα του χώρου του πολιτισμού και επιτρέπουν κακοποιητικές συμπεριφορές. Αυτά έχουν να κάνουν με το ότι, για παράδειγμα, είμαστε μια σχετικά μικρή κοινότητα, με μια «οικογενειακή» ατμόσφαιρα οικειότητας, σε ένα επάγγελμα όπου καλείται κανείς να «ξεπερνά σωματικά και ψυχικά όρια». Στο πλαίσιο αυτό, άνθρωποι σε θέσεις εξουσίας, εκμεταλλευόμενοι τη θέση και τη φήμη τους, χτίζουν σχέσεις εξάρτησης κι εκμετάλλευσης σε ένα έτσι κι αλλιώς επισφαλές περιβάλλον με λίγες θέσεις εργασίας, συχνά προστατευμένοι κι από μια δήθεν «καλλιτεχνική ευφυία». Αυτά ακριβώς τα δεδομένα καλούμαστε να ανατρέψουμε, προτείνοντας μια άλλη οπτική του χώρου μας, πιο φωτεινή, υγιή και δημιουργική.
Χρησιμοποιείτε επιτυχημένα αντίστοιχα παραδείγματα του εξωτερικού;
Στο διάστημα αυτό έχουμε ψάξει και μελετήσει κώδικες δεοντολογίας που εφαρμόζονται σε πολιτιστικά ιδρύματα χωρών του εξωτερικού, έχουμε έρθει σε επαφή με κόσμο από τα ιδρύματα αυτά καθώς και με μέλη συλλογικοτήτων όπως οι Support Art Workers που κάνουν παρόμοια δουλειά στις χώρες τους. Κάποιοι από αυτούς θα συμμετάσχουν και στη διημερίδα μας, την Παρασκευή 12 και το Σάββατο 13 Μαρτίου, για να μοιραστούν μαζί μας την εμπειρία τους στη δημιουργία αλλά και την εφαρμογή παρόμοιων Κωδίκων Δεοντολογίας. Σκοπός μας βέβαια δεν είναι η πιστή αντιγραφή μέτρων και κανόνων που εφαρμόζονται αλλού, αλλά η γόνιμη συνδιαλλαγή για τη δημιουργία ενός Κώδικα που θα ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες της δικής μας κοινωνίας, μαθαίνοντας από τις ομοιότητες με τις άλλες χώρες.
Ισως έχει νόημα στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι η συζήτηση την πρώτη μέρα της διημερίδας θα μεταδοθεί ζωντανά την Παρασκευή στις 20.30 στη σελίδα των Support Art Workers (https://www.facebook.com/Support-ART-Workers-115572620137765), αλλά για το Σάββατο είναι απαραίτητη η κράτηση θέσης στο saw.nexus.greece@gmail.com, ώστε να σταλεί στα ενδιαφερόμενα άτομα το σχετικό λινκ της συνάντησης.
