Μαραθώνιος μεταγραφής ιστορικών χειρογράφων!

Θα προσπαθήσουν να ανακαλύψουν κρυμμένες ιστορίες που γράφτηκαν πριν από 100 χρόνια. Μέσα από έναν ιδιαίτερο διαγωνισμό μεταγραφής χειρογράφων της εποχής του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου που διοργανώνει το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Οι συμμετέχοντες ηλικίας από 15 ετών έως και συνταξιούχοι συγκεντρώθηκαν προχθές στην αίθουσα συνεδριάσεων της Παλαιάς Βουλής και για συνολικά εννέα ημέρες θα προσπαθήσουν να μεταγράψουν και να σχολιάσουν αδημοσίευτα χειρόγραφα της περιόδου 1914-1918.

Επιστολές, πολεμικά ημερολόγια, καρτ ποστάλ, στρατιωτικά δελτία, επίσημα έγγραφα γραμμένα στο χέρι. Για να τα ερμηνεύσουν θα περιπλανηθούν σε γραφικούς χαρακτήρες του περασμένου αιώνα, σε πολυτονικά συστήματα, σε ξεχασμένες λέξεις παλαιών κειμένων. Από την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σώζεται θησαυρός αρχείων βγαλμένος από ιδιωτικές συλλογές ή αρχειακούς φορείς της χώρας που είναι άγνωστος στο ευρύ κοινό αλλά ζωντανεύει μοναδικά την ατμόσφαιρα τα εποχής. Ανάμεσά τους μια αίτηση προς τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο για αγνοούμενους στρατιώτες, βιογραφικά εθελοντών πολεμιστών, αναφορές από το μέτωπο, τηλεγραφήματα, ακόμη και ιστορίες αγάπης που άνθισαν την εποχή του πολέμου.

Ψηφιακή πλατφόρμα. Ο διαγωνισμός γίνεται στα πλαίσια της διεθνούς πρωτοβουλίας Transcribathon της ψηφιακής πλατφόρμας Europeana 1914-1918 και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού μέσα από τη μεταγραφή χιλιάδων χειρογράφων της περιόδου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ηδη η διαδικασία έχει πραγματοποιηθεί σε 22 χώρες και πλέον τη σκυτάλη παραλαμβάνει για πρώτη φορά η Ελλάδα.

«Πρόκειται για μια πρωτοβουλία της Εuropeana 1914-1918 και αφορά την ανάδειξη των ιστορικών γεγονότων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μέσω των γραπτών αρχείων. Το Europeana είναι μια ηλεκτρονική πλατφόρμα όπου αναρτώνται κάθε είδους τεκμήρια όχι μόνο από ιδρύματα αλλά και από ιδιώτες· για παράδειγμα μπορεί κάποιος να ανεβάσει τις ενθυμήσεις του παππού του, είναι μια πλατφόρμα που βοηθά την ιστορική έρευνα να ωφεληθεί από την ευκολία δημοσιοποίησης ψηφιακών αντιγράφων», λέει στα «ΝΕΑ» ο Φίλιππος Μαζαράκης – Αινιάν, επιμελητής του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου και υπεύθυνος για τον διαγωνισμό στην Ελλάδα.

«Η μεταγραφή δεν είναι κάτι το απλό. Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένοι κανόνες στην ορθογραφία, υπάρχει το θέμα του πολυτονικού, ο γραφικός χαρακτήρας. Ακόμη κι εμείς μέσα στο μουσείο όταν χρειάζεται να διαβάσουμε παλιά κείμενα πηγαίνουμε στους συναδέλφους του Ιστορικού Αρχείου που τα μάτια τους είναι εκπαιδευμένα και μπορούν να διαβάζουν εύκολα αυτά που για εμάς είναι κολλυβογράμματα. Καμιά φορά υπάρχουν και αρχεία που μας αφήνουν κενά ή έχουν μουντζούρες και διορθώσεις όπου φαίνονται και οι δύο εκδοχές, οπότε ανακύπτει το ζήτημα τι από όλα συγκρατείς, τι σβήνεις, πώς δείχνεις ότι το κείμενο έχει δύο βερσιόν, πώς κάνεις τις παραπομπές», συνεχίζει.

Ο όγκος των αρχείων της περιόδου 1914-1918 δεν είναι τόσο μεγάλος όσο φαντάζεται κάποιος. Στην Ελλάδα, όπως εξηγούν οι ερευνητές, δεν υπάρχει συγκροτημένη αρχειακή ενότητα για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Οι συμμετέχοντες διαγωνίζονται σε ελληνικά χειρόγραφα που προέρχονται από τα δικά μας αρχεία, από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, από τα αρχεία του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης και από τη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη. Με αυτόν τον τρόπο θα συμβάλουν στο να εμπλουτιστεί η ελληνική συνεισφορά σε αυτό το παγκόσμιο πρότζεκτ. Οι διαγωνιζόμενοι θα αποκρυπτογραφήσουν χειρόγραφα και θα περάσουν το κείμενο σε ηλεκτρονική μορφή το οποίο στη συνέχεια θα παραμείνει αναρτημένο στην Europeana και θα είναι ελεύθερα προσβάσιμο στους ερευνητές», λέει ο Μαζαράκης – Αινιάν.

Διαγενεακές ομάδες. Οι άνθρωποι που λαμβάνουν μέρος στον δεκαήμερο μαραθώνιο μεταγραφής συναγωνίζονται χωρισμένοι σε μικρές διαγενεακές ομάδες. Οι ομάδες θα διαθέτουν εννέα ημέρες εργασίας ενώ την τελευταία ημέρα, Παρασκευή 18 Μαΐου, ειδική κριτική επιτροπή θα επιλέξει τους νικητές λαμβάνοντας υπόψη τη μεταγραφή του κειμένου, τον σχολιασμό αλλά και την παρουσίασή του.

Οι συμμετέχοντες είναι ανειδίκευτοι, όλων των ηλικιών, με μικρότερους τους μαθητές γυμνασίου, καθώς δεν πρόκειται για μια αυστηρά επιστημονική διαδικασία. «Μετά την ανακοίνωση του διαγωνισμού είχαμε πολύ μεγάλη ανταπόκριση και μάλιστα αναγκαστήκαμε να οριοθετήσουμε την δυνατότητα συμμετοχής καθώς υλικοτεχνικά μπορούμε να διαχειριστούμε συγκεκριμένο αριθμό υποψηφίων», εξηγεί ο Μαζαράκης – Αινιάν.

Οι διαγωνιζόμενοι δέχτηκαν σε πρώτη φάση μια βασική εκπαίδευση την οποία τους παρείχε η γερμανική εταιρεία Facts and Files που έστειλε εκπρόσωπό της στην Ελλάδα, ενώ συνολικά η διαδικασία γίνεται σε συνεργασία με την εταιρία PostScriptum που ασχολείται με τον ψηφιακό πολιτισμό. Με το Transcribathon Athens το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο συμμετέχει στη Διεθνή Ημέρα Μουσείων που γιορτάζεται στις 18 Μαΐου και που φέτος έχει ως θέμα «Μουσεία και δια(δίκτυα). Νέες προσεγγίσεις, νέο κοινό».

Ο διεθνής διαγωνισμός μεταγραφής έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον χιλιάδων ανθρώπων στον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο. Ασκεί μεγάλη γοητεία το γεγονός ότι κάθε ιστορία που φτάνει σε εμάς από το παρελθόν, κάθε ανάγνωση πρώτης πηγής έχει περάσει από τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου.

16.000 ιστορίες. Η ψηφιακή πλατφόρμα Europeana 1914-1918 περιλαμβάνει περισσότερες από 16.000 ιστορίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου που αναρτήθηκαν σε αυτήν από το κοινό μέσω αρχείων και εκθέτει περισσότερα από 200.000 τεκμήρια που προέρχονται από τις ιστορίες αυτές. Αυτά τα τεκμήρια επιχειρεί να μεταγράψει και να σχολιάσει η πλατφόρμα μέσω της πρόσκλησης που απευθύνει στους εθελοντές. «Κάθε λέξη που μεταγράφεται μας βοηθά να ανακαλύψουμε όλο και περισσότερα μυστικά του πολέμου τα οποία κρύβονται στις ξεχασμένες σελίδες ενός χειρόγραφου κειμένου», λένε σχετικά οι εμπνευστές του σχεδίου.