Αριστεροί και δεξιοί ηγέτες των χωρών της Μεσογείου συναντώνται στην Αθήνα (9 Σεπτεμβρίου) για να συζητήσουν την ευρωπαϊκή ατζέντα μετά την απόφαση για το Brexit με λίγο – πολύ ομοιόμορφες, ως διαφαίνεται, θέσεις για τις επιθυμητές λύσεις. Επιβεβαιώνει μήπως αυτό την άποψη που ευρέως εκφράζεται (μεταξύ άλλων και από τον «Economist») ότι η βασική πολιτική διαχωριστική γραμμή σήμερα δεν είναι ανάμεσα στη Δεξιά και στην Αριστερά αλλά ανάμεσα στους «εθνοεσωστρεφείς» και στους «εθνοεξωστρεφείς»; Δεν νομίζω. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη τουλάχιστον στην Ευρώπη. Χωρίς αμφιβολία το Brexit αποτέλεσε νίκη του λαϊκισμού και των ευρωσκεπτικιστικών κυρίως δεξιών πολιτικών δυνάμεων. Οπως έγραψε ο Χάμπερμας «ποτέ δεν περίμενα ότι ο λαϊκισμός θα νικούσε τον καπιταλισμό στη χώρα που τον γέννησε, τη Βρετανία, ότι τα ζητήματα εθνικής ταυτότητας θα επικρατούσαν των οικονομικών συμφερόντων του Σίτι». Κι όμως συνέβη. Το σύνθημα «να πάρουμε πίσω τον έλεγχο της χώρας» (take back control) αποδείχθηκε πολύ πιο ισχυρό από τις εκκλήσεις πολιτικών και οικονομικών παραγόντων και του Σίτι για την παραμονή στην ΕΕ. Ο Μαρξ ηττήθηκε στη χώρα όπου έγραψε το «Κεφάλαιό» του.

Και ενώ η γενικότερη εκτίμηση ήταν ότι η νίκη του Brexit θα ενίσχυε ακαριαία όλες τις εθνολαϊκιστικές, ευρωσκεπτικιστικές, ξενοφοβικές πολιτικές δυνάμεις στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, αυτό θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε πώς θα εκφραστεί στις επικείμενες γενικές εκλογικές αναμετρήσεις. Τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο. Δημοσκοπήσεις καταγράφουν αντιφατικά αποτελέσματα. Οι περιφερειακές εκλογές στη Γερμανία που οδήγησαν στην άνοδο της Ακροδεξιάς (AfD) αποτελούν βέβαια δυσοίωνο σύμπτωμα, αλλά δεν μπορεί να αποδοθεί τόσο στο Brexit όσο στο προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα.

Αλλά η επίπτωση του Brexit φαίνεται να αποκρυσταλλώνει ευκρινέστερα μια βασική πολιτικοϊδεολογική διχοτόμο στον ευρωπαϊκό χώρο, ανάμεσα στις φιλευρωπαϊκές δυνάμεις που στηρίζουν την Ευρωπαϊκή Ενωση και στις ευρωαπορριπτικές δυνάμεις που θα ήθελαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό ωστόσο που από πολιτική άποψη έχει ίσως βαθύτερο ενδιαφέρον είναι ότι στο ευρύτερο πεδίο των φιλευρωπαϊκών δυνάμεων φαίνεται να επαναπροσδιορίζεται και να αναζωογονείται ο άξονας Αριστερά – Δεξιά με αναφορά στην προοπτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η βασική πολιτική διάκριση Αριστερά – Δεξιά που όντως είχε ξεθωριάσει τα τελευταία χρόνια, φαίνεται να αποκτά νέο ευρωπαϊκό περιεχόμενο. Ετσι οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις είτε βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είτε σε χώρες όπως Γαλλία (Σοσιαλιστικό Κόμμα, PS), Γερμανία (Σοσιαλδημοκράτες, SPD), Ιταλία (Σοσιαλδημοκράτες, PD) και άλλες βλέπουν το Brexit ως ευκαιρία για ένα σημαντικό άνοιγμα για βαθύτερη ενοποίηση, περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη σε θεσμούς και πολιτικές, κυρίως πολιτική ανάπτυξης, απασχόλησης, κοινωνικής προστασίας. Αντίθετα, οι συντηρητικές δεξιές δυνάμεις τάσσονται με διαφορετικούς βαθμούς έντασης υπέρ είτε του παγώματος της ενοποιητικής διαδικασίας (Μέρκελ, CDU) είτε ακόμη και επιστροφής ορισμένων αρμοδιοτήτων στα κράτη-μέλη με την εξαίρεση ίσως των μεσογειακών συντηρητικών(και του Γιούνκερ).

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Τελευταία Νέα