«Αίας» από τα παρισινά προάστια των μεταναστών

Η Ισμήνη Βλαβιανού είναι Ελληνίδα που ζει μόνιμα στο Παρίσι και εργάζεται ως καθηγήτρια στη γαλλική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Από το 1998 διδάσκει θέατρο και λογοτεχνία σε ένα από τα δυσκολότερα σχολεία της πόλης, το Louise – Michel στα (βόρεια) προάστια, στο Μπομπινί (Σεν-Σεν-Ντενί), με μαθητές στην πλειονότητά τους γόνους μεταναστών από πολλά μέρη του κόσμου. Διδάσκει σε όλες τις τάξεις του Λυκείου. Φέτος, το πρόγραμμα Φιλολογίας της Γ’ Λυκείου για το απολυτήριο (Μπακαλορεά) στο πρώτο εξάμηνο προέβλεπε «Μαντάμ Μποβαρί» του Φλομπέρ και στο δεύτερο «Οιδίποδα Τύραννο», σε δύο εκδοχές, παρουσιασμένες συγκριτικά: τη βασική, του Σοφοκλή, και μία μεταγενέστερη, του Πιερ Πάολο Παζολίνι. Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο του μαθήματος θεάτρου, διδάσκει στα παιδιά αρχαία ελληνική τραγωδία και ανεβάζει μαζί τους παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος και σύγχρονης δραματουργίας.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ. Μια τέτοια πολλά υποσχόμενη παράσταση θα παρουσιάσει σήμερα στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Σε συνεργασία με τις δύο Ελληνογαλλικές Σχολές του Πειραιά, τις Jeanne d’ Arc και Saint – Paul, συνεργασία οπωσδήποτε καινοτόμο –ως διασχολική και διεθνική -, παρουσιάζει τον «Αίαντα» του Σοφοκλή («Ajax» γαλλιστί), στη γαλλική γλώσσα με ελληνικούς υπέρτιτλους. Η Ισμήνη Βλαβιανού φέρνει 15 από τους 30 μαθητές της με τους οποίους έχει δουλέψει πολύ και οι οποίοι θα παίξουν τους βασικούς ρόλους. Σε ταξίδι της τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα δούλεψε εντατικά και με 17 μαθητές των ελληνογαλλικών σχολών, οι οποίοι είχαν ήδη αρχίσει δική τους προετοιμασία και θα συγκροτήσουν τον Χορό.«Οσο πιο πολύ μένω στη Γαλλία τόσο περισσότερο επιστρέφω στα αρχαία κείμενα» μας λέει. «Τα δικά μου παιδιά νιώθουν ότι ζουν κατά κάποιον τρόπο στην περιφέρεια της Γαλλίας, όπως και οι μαθητές στην Ελλάδα νιώθουν ενδεχομένως ότι ζουν στην περιφέρεια της Ευρώπης. Γι’ αυτό και ήθελα αυτές οι δύο περιφερειακές σχολικές ομάδες να συναντηθούν. Είναι επίσης δύο μαθητικές ομάδες που βιώνουν κρίση, έστω και με διαφορετικό τρόπο. Η αρχαία τραγωδία γενικά, και ο «Αίας» ειδικότερα, δίνει πρότυπα ελευθερίας τα οποία έχουν ανάγκη και οι έλληνες μαθητές και οι μετανάστες της Γαλλίας. Γι’ αυτό και όταν διδάσκω «Οιδίποδα Τύραννο» τα παιδιά δεν φεύγουν ούτε στο διάλειμμα. Και με ρωτούν γιατί δεν κάνουμε όλη τη χρονιά Οιδίποδα και αρχίζουμε με τη «Μαντάμ Μποβαρί». Ακόμη και ο Παζολίνι, με τη δική του εκδοχή του Οιδίποδα, που ενδιαφέρεται περισσότερο για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, βλέπει καθαρά τη μεταφυσική έκπληξη του ανθρώπου που δεν καταλαβαίνει τον εαυτό του και φοβάται να τον καταλάβει. Λέει κάπου ότι η ζωή σταματάει εκεί όπου ξεκίνησε. Οτι ο θάνατος επιτελεί ένα στιγμιαίο μοντάζ της ζωής. Με άλλα λόγια, ότι πεθαίνεις όπως έζησες. Τα παιδιά βρίσκουν μια αρχή στην αρχαία τραγωδία που τους δίνει δύναμη να συνεχίσουν».

ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ ΑΝΑΠΟΔΑ. Η Ισμήνη Βλαβιανού λέει ότι για τα σημεία του έργου στα οποία υπάρχει κομμός και ο Χορός συνοδεύεται από έναν πρωταγωνιστή ζήτησε να μάθει ποιοι από τα παιδιά των Ελληνογαλλικών Σχολών έχουν τις καλύτερες φωνές. «Εμφανίστηκαν κάποια παιδιά», λέει, «το ύφος τού ενός έγερνε προς τη βυζαντινή υμνολογία, άλλου προς την παραδοσιακή μουσική, άλλου προς σύγχρονους μουσικούς ρυθμούς. Μου αρέσει αυτό. Στο σχολείο μου στη Γαλλία, αντίστοιχα, αλλιώς τραγουδάει στον κομμό ένα παιδί με καταγωγή από τις Αντίλλες, αλλιώς ένα παιδί από τη μαύρη Αφρική, το Μαρόκο ή την Αλγερία, αλλιώς ένα παιδί από τη Σερβία. Θέλω να χρησιμοποιώ ως μουσική επένδυση τη μουσική του λαού όπως αυτός συγκροτείται σήμερα. Ενας σύγχρονος αρχαίος Χορός δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει εμπειρίες και μνήμες σημερινές». Ολος ο Χορός φοράει μάσκες ανάποδα, στο πίσω μέρος του κεφαλιού. «Η μάσκα είναι ο σιωπηλός μάρτυρας του πόνου. Ο κοινός θνητός δεν καταλαβαίνει τον Αίαντα. Ο Χορός λοιπόν πονάει για τον Αίαντα αλλά δεν τον καταλαβαίνει».