Αναζήτηση
Θα μείνω στη δεύτερη. Και θα χρειαστεί να ανατρέξω σε μια θλιβερή ιστορία για άλλη μια φορά.
Εως το 1936, από ιδρύσεως του Ελληνικού Κράτους, τα σχολεία όλης της επικράτειας είχαν στη διάθεσή τους για κάθε μάθημα που διδασκόταν κατά το πρόγραμμα μια σειρά από ειδικά εγχειρίδια τα οποία, βεβαίως, βάσει των παιδαγωγικών και μεθοδολογικών οδηγιών του υπουργείου Παιδείας έγραφαν ελεύθεροι συγγραφείς αυτονοήτως ειδικοί και εκδίδονταν από γνωστούς εκδοτικούς οίκους. Ετσι π.χ., από τα τρία – τέσσερα εγχειρίδια για τα «Νεοελληνικά Αναγνώσματα», ο κάθε διδάσκων επέλεγε ένα, το εισηγείτο στον σύλλογο της σχολικής μονάδας και ο σύλλογος αποφάσιζε αν αυτό θα συνιστούσε την ύλη του μαθήματος για μια συγκεκριμένη χρονιά. Δηλαδή, λιανά, άλλα λογοτεχνικά κείμενα (πεζά, ποιήματα, δοκίμια) διδάσκονταν στην Α’ Γυμνασίου στο Γυμνάσιο Αταλάντης κι άλλα στο Γυμνάσιο Δομοκού. Ο διδάσκων έχοντας τη διακριτική ευχέρεια να δοκιμάζει διαφορετικό σκεπτικό σύνθεσης της ύλης στα εγκεκριμένα τρία – τέσσερα εγχειρίδια, είχε τη δυνατότητα την άλλη χρονιά, στην ίδια τάξη Α’ Γυμνασίου, να επιλέξει άλλο και άλλο εγχειρίδιο, έτσι ώστε να δοκιμάσει την αποτελεσματικότητα της μεθοδικής σύνθεσης της ύλης (π.χ. ένας συλλογέας πιθανόν θα έριχνε βάρος στη μεσαιωνική λογοτεχνία, το δημοτικό τραγούδι, την κρητική σχολή, άλλος στη σολωμική παράδοση και τον ρομαντικό 19ο αιώνα, άλλος στην μεταπολεμική γενιά και τη σχολή της «Τέχνης» –Μαλακάσης, Πορφύρας κ.τ.λ.).
Στη βιβλιοθήκη του φιλόλογου πατέρα μου βρήκα «Αναγνώσματα» για την ίδια τάξη π.χ. του 1933-34 τριών διαφορετικών συλλογέων, με διαφορετική διάρθρωση αλλά και φιλοσοφία επιλογής της ύλης.
Τι συνέβη το 1936; Η δικτατορία Μεταξά και η ίδρυση με αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης σχολικών εγχειριδίων του Οργανισμού Εκδόσεων Σχολικών βιβλίων (ΟΕΣΔ). Αυτονόητη ενέργεια ενός δικτατορικού καθεστώτος που θέλει (όπως έγινε στη φασιστική Ιταλία, στη ναζιστική Γερμανία και βεβαίως στη σταλινική Σοβιετική Ενωση!) να επιβάλει την παιδαγωγική του μονοφαγία, την απαγόρευση επικίνδυνων για το καθεστώς ιδεών και την προώθηση μέσω της σχολικής ύλης ηθικών, πολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών προτύπων σύμφωνων με το ιδεολόγημα του καθεστώτος.
Κι αν για το καθεστώς της 4ης Αυγούστου αυτό μπορεί να θεωρηθεί αυτονόητο αλλά και μαχητό, δεν είναι κατανοητό ούτε και παιδαγωγικά ηθικό να διατηρείται η ίδια τακτική και η ίδια μονοφαγική πνευματική νηστεία ή, αν προτιμάτε, δίαιτα για δημοκρατικά καθεστώτα. Κι όμως, η τυραννία του ενός και μοναδικού βιβλίου για κάθε μάθημα συνεχίζεται έως σήμερα (2015) δηλαδή 79 χρόνια μετά το, και παιδαγωγικά, πραξικόπημα Μεταξά.
Το εκάστοτε υπουργείο Παιδείας ανέθετε σε έναν φίλιο κατά κανόνα ειδικό να συγγράψει εγχειρίδιο βάσει των προδιαγραφών του υπουργείου και βέβαια ιδεολογικά σύμφωνο με τις εκάστοτε πολιτικές απόψεις των κυβερνώντων.
Πάρτε π.χ. τα πλέον «επικίνδυνα» εγχειρίδια της Ιστορίας στην εποχή του Εμφυλίου, στη δεκαετία 1950-60, στην εποχή του Κέντρου («Ιστορία» επεισοδιώδη Καλοκαιρινού και Καλογεροπούλου κ.τ.λ.) και της περιόδου του ΠΑΣΟΚ. Στην τελευταία αυτή περίοδο διδάχτηκε υποχρεωτικά ως μοναδικό εγχειρίδιο πόνημα γνωστού και αξιόλογου κατά τα άλλα τροτσκιστή καθηγητή Ελληνα της Αμερικής, που δίδασκε στα Ελληνόπουλα μια ιστορία των ανθρώπινων εργαλείων χωρίς ούτε γραμμή αναφοράς στον πολιτισμό (απουσίαζε π.χ. ο Παρθενώνας και οι τραγικοί) και συνάμα εξεθείαζε το μοντέλο, οικονομικό και ιδεολογικό, της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο! Χωρίς αντίλογο!
Και πρόσφατα εισήχθη το εγχειρίδιο για τον συνωστισμό στην παραλία της Σμύρνης και καταργήθηκε άλλο, που στα συμπληρωματικά του τεκμήρια είχε αποσπάσματα από τα «Ματωμένα Χώματα» της Διδώς Σωτηρίου και το «Ημερολόγιο ενός Στρατιώτη» του Στρατή Δούκα.
«Ο καθείς και τα όπλα του» που λέει ο Ελύτης, που μόνο εδώ γινόταν παρανάγνωση και κάθε κυβέρνηση ασκούσε τα τρυφερά μαθητούδια στα δικά της αποκλειστικά όπλα.
Ας κάνουμε λοιπόν μια υπόθεση εργασίας. Ας αναθέσουμε στα ελληνικά πανεπιστήμια που έχουν έδρες Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας να συγγράψουν εγχειρίδια για την «Ιστορία της Αρχαίας Λογοτεχνίας» ή για «τα ιστορικά έργα από τον Ηρόδοτο έως τον Πλούταρχο» ή για το «Αρχαίο Δράμα –Τραγωδία και Κωμωδία και Μένανδρο».
Κάθε πανεπιστήμιο θα συγκροτήσει μια ομάδα ειδικών, καθηγητών, διδακτόρων ή διακεκριμένων λογίων, φιλολόγων και πιθανόν μεταφραστών (τα εγχειρίδια θα έχουν και αυθεντικά κείμενα της αρχαίας λογοτεχνίας) και θα απευθυνθούν σε γνωστούς με παράδοση εκδοτικούς οίκους. Ετσι π.χ. θα έχουμε ένα εγχειρίδιο για το Αρχαίο Δράμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένα της Θεσσαλονίκης, ένα των Ιωαννίνων, ένα της Κρήτης, ένα των Πατρών. Πέντε διαφορετικές προσεγγίσεις της ίδιας ύλης (Αρχαίο Δράμα –Τραγωδία, Κωμωδία, Σατυρικό Δράμα, Νέα Κωμωδία), διαφορετικής μεθόδου και διαφορετικού διδακτικού ύφους και ήθους. Αν υποθέσουμε πως το μάθημα απευθύνεται σε 150.000 μαθητές, τα πέντε εγχειρίδια διαφορετικών πανεπιστημίων και διαφορετικών οίκων θα αναλογούν σε 30.000 μαθητές κατά μέσο όρο. Σπουδαίο τιράζ για τους χειμαζόμενους τώρα εκδοτικούς οίκους, που θα εισπράττουν κρατικά χρήματα αντί να τα σπαταλά ένας κρατικός εκπαιδευτικός οργανισμός με γραφειοκρατική δομή.
Βεβαίως, τα εγχειρίδια θα διανέμονται δωρεάν βάσει των αρχών της δωρεάν εκπαίδευσης ώσπου να δημιουργηθεί στους εκπαιδευτικούς μια ελεύθερη συνείδηση επιλογής, όπως γίνεται π.χ. σε όλη την Ευρώπη (κι όπως γίνεται π.χ. κι εδώ με τα εγχειρίδια διδασκαλίας των Αγγλικών, που όλα οδεύουν ισότιμα και ισάξια προς το Προφίσιενσι). Θα μπορούσε στην έναρξη του νέου αυτού τρόπου διδασκαλίας να μοιραστεί η χώρα σε 5 διαμερίσματα (εξάλλου βοηθά σε αυτό η έδρα των Πανεπιστημίων: Αττική, Μακεδονία, Ηπειρος, Πελοπόννησος, Κρήτη) και να διδάσκονται και τα 5 εγχειρίδια!
Ελάτε τώρα στις Πανελλαδικές Εξετάσεις μετά την εισαγωγή αυτής της διαδικασίας. Μπουχός πλέον η παπαγαλία. Ξεκρέμαστη η ανάλογη προετοιμασία των φροντιστηρίων. Ολοι θα διδάσκουν (δάσκαλοι στα σχολεία και στα φροντιστήρια, αν κι αυτά δεν είναι περιττά) κριτική σε βάθος, ουσιαστική μελέτη και προσωπική πρόσβαση στην ύλη.
Και κάτι άλλο σημαντικό: τα πανεπιστήμια ή αν επιλεγεί η ανάθεση σε εκδοτικούς οίκους θα ανταγωνίζονται και θα αμιλλώνται σε ποιότητα και θα επιλέγουν σημαντικούς και έμπειρους και δοκιμασμένους στο είδος επιστήμονες.
Θα ξαναγύριζα με χαρά στην έδρα αν θα είχα να διδάξω αρχαία ελληνικά έχοντας την ευχέρεια να επιλέξω από διαθέσιμα στην αγορά εγχειρίδια του Μαρωνίτη, του Φ. Κακριδή, του Γ. Γιατρομανωλάκη, του Στεφανόπουλου, του Χριστοδούλου, του Λιαπή.
Ονειρα φθινοπωρινής νυχτός!
Φαντάσου «Νέα Ελληνικά» των Βαγενά, Δημηρούλη, Κεχαγιόγλου, Χάας, Δασκαλόπουλου!
