Είμαστε αυτό που μας εμπνέει

Η αφετηρία είναι το ήμισυ του παντός. Το λένε οι καλοί προπονητές στους δρομείς μικρών αποστάσεων, δίνοντας έμφαση στον καταμερισμό της αναπνοής και στην αυτοσυγκέντρωση του αθλητή προς παρατήρηση του σώματός του. Στην αρχιτεκτονική η εκκίνηση για τη δημιουργική σύνθεση περνά μέσα από την παρατήρηση του έργου που προκαλεί την έμπνευση. Μπορεί να είναι υλοποιημένο ή απλώς μια ιδέα που έμεινε σε μακέτα. Ακόμη και ένα σχέδιο που βγήκε από ένα παλιό αρχείο ή από μια οθόνη σχεδιασμού. Γι’ αυτό το «κάτι» που γίνεται έναυσμα, ώστε ο νέος αρχιτέκτονας να δοκιμάσει τις δυνάμεις του με τη σύνθεση και τη θεωρία, θα μιλήσουν οι 45 έλληνες αρχιτέκτονες στην ημερίδα «Αφετηρίες» που οργανώνει για δεύτερη χρονιά το αρχιτεκτονικό περιοδικό «Δομές / Index».

Ελεύθεροι να επιλέξουν οποιοδήποτε έργο, του παρελθόντος, σύγχρονο ή ουτοπικό, ο καθένας από αυτούς θα παρουσιάσει μέσα σε οκτώ λεπτά κτίρια που προέρχονται από την Ευρώπη, την Αμερική, την Ασία. «Οι επιλογές τους καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα χρήσεων: ιδιωτικές κατοικίες, κτίρια γραφείων, κήποι, σιδηροδρομικοί σταθμοί, αθλητικά κέντρα, εργοστάσια, εμπορικά καταστήματα, βιβλιοθήκες, δημόσια κτίσματα, μνημεία και μουσεία» εξηγεί ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και επιμελητής της εκδήλωσης Γιώργος Πανέτσος γι’ αυτή την εφήμερη συνύπαρξη στον ίδιο χώρο (Αμφιθέταρο του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς) έργων των Μις βαν ντερ Ρόε, Αλβαρο Σίζα, Τόγιο Αϊτο, Τάκη Ζενέτου, Αϊλίν Γκρέι, Κυριάκου Κρόκου κ.ά. «Σκοπός μας είναι να παραδεχτούμε ότι επηρεαζόμαστε από το παρελθόν για την αρχιτεκτονική του μέλλοντος. Και επειδή οι κάτω των 45 ετών αρχιτέκτονες δεν έχουν συμπλέγματα να παραδεχτούν ότι δεν υπάρχει αυθεντική πρωτοτυπία, είναι διατεθειμένοι να μένουν ανοιχτοί στις επιδράσεις. Με ενδιαφέρει η αυτογνωσία του κλάδου μας, να κάνουμε συνειδητά αυτή την ομολογία. Οτι δηλαδή οι κάθε είδους μορφές συνδέονται με τις προηγούμενες αρχιτεκτονικές φόρμες. Προφανώς υπάρχουν νέες ιδέες –διαφορετικά, δεν θα υπήρχε δημιουργία αλλά μόνο ρεπλίκες».

Τρεις από τους αρχιτέκτονες που συμμετέχουν στην εκδήλωση συστήνουν στο «Νσυν» το έργο της προσωπικής τους έμπνευσης.

Στέλιος Γιαμαρέλος

Το Φιξ του Ζενέτου

Το εργοστάσιο του Φιξ στην Αθήνα χτίστηκε μεταξύ 1957-1963 από τον Τάκη Ζενέτο. Ο Στέλιος Γιαμαρέλος λέει ότι αποτελεί την αφετηρία της προσωπικής του αρχιτεκτονικής διαδρομής, αφού ήταν το θέμα στο οποίο αφιέρωσε τη διπλωματική του εργασία στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ πριν από περίπου δέκα χρόνια. «Είναι ένα κτίριο που γνώρισα μονάχα ως ερείπιο,αποκομμένο από την υπόλοιπη πόλη, στο δικό του ιδιόμορφο αστικό νησί, ανάμεσα στις όχθες της Συγγρού και της Καλλιρρόης. Αναζητώντας τρόπους επανασύνδεσης του κτιρίου με την πόλη, χρειάστηκε τότε να αναμετρηθώ τόσο με την ιστορία του έργου όσο και με εκείνη του δημιουργού του. Φλερτάροντας διαρκώς με το αδύνατο, η δουλειά του Ζενέτου και η τύχη που της επιφύλαξε η Ιστορία, μου αποκάλυψαν έτσι τη διττή σημασία του αρχιτεκτονικού οράματος –ως έναν ορίζοντα για τον ηρωικό σχεδιασμό του παρόντος και τον σταδιακό μετασχηματισμό του σε ένα μέλλον το οποίο όμως διαρκώς τον διαψεύδει, αποφέροντας μονάχα ελάσσονες θριάμβους και μείζονες ματαιώσεις».

Αριάδνη Βοζάνη

Αναφορά στον Μπένγιαμιν

Το έργο Passages, a Hommage to Walter Benjamin βρίσκεται στην περιοχή Πορτμπού της Καταλωνίας. Το δημιούργησε το 1994 ο ισραηλινός καλλιτέχνης Νταν Κάραβαν, στη μνήμη του αυτόχειρα φιλοσόφου και συγγραφέα Βάλτερ Μπένγιαμιν. «Ανήκει στην κατηγορία των χωρικών μνημείων, δηλαδή των έργων εκείνων που επιχειρούν να ενεργοποιήσουν τη μνήμη μέσω της εμπειρίας του σώματος στον χώρο» εξηγεί η Αριάδνη Βοζάνη. «Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η κατηγορία των έργων που θεωρούν ότι η αρχιτεκτονική είναι ικανή να μεταφέρει «νόημα» μέσω της πρόκλησης των αισθήσεων. Η εμπειρία που προτείνει ο Κάραβαν καταρχήν συντίθεται μέσω του τρόπου με τον οποίο συνδιαλέγεται η επέμβασή του με το φυσικό τοπίο. Το σημείο αυτό του τόπου αποτελεί ιδιαίτερα ενεργό συστατικό στοιχείο του έργου. Αλλά και μέσω της διαχείρισης του ορίου φωτός και της σκιάς, μέσω των υλικοτήτων που επιλέγει».

Ιρις Λυκουριώτη

Το Χασμουρητό της Αϊλίν Γκρέι

Tempa a Pailla (Χρόνος για Χασμουρητό) ονόμασε η αρχιτέκτονας Αϊλίν Γκρέι το σπίτι της στo Καστελάρ, στα ορεινά της Νοτιοανατολικής Γαλλίας. Το σχεδίασε και το επίπλωσε με δικές της κατασκευές το 1931 λαμβάνοντας υπόψη όλο τον χώρο του ορεινού χωριού και όχι μόνο τον θαλάσσιο ορίζοντα. Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας –Ιρις και Λήδα Λυκουριώτη –επιλέγουν το εμβληματικό έργο του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού και για έναν άλλο λόγο. Για να εστιάσουν το σχόλιό τους στην αποσιώπηση της γυναικείας παρουσίας και εργασίας εντός του ανδροκρατούμενου αρχιτεκτονικού κόσμου. «Η Αϊλίν Γκρέι δημιουργεί ένα σπίτι για να δώσει μια ανθρωπολογική διάσταση στο έργο της.