«Απλοποίησαν τις εξετάσεις στον βωμό του κέρδους»

Η υγεία κάθε πιλότου που κρατά στα χέρια του τις τύχες των επιβατών, σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς και τα πρότυπα για την ασφάλεια των πτήσεων, πρέπει να ελέγχεται τόσο κατά το στάδιο της εκπαίδευσής του όσο και στο διάστημα του εργασιακού του βίου. Η ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) απαιτεί από τους πιλότους να κάνουν τακτικές ιατρικές εξετάσεις (ανά εξάμηνο).

Ειδικότερα, κάθε πιλότος χρειάζεται να διαθέτει Πιστοποιητικό Υγείας, το γνωστό και ως MedicalCertificate, που να πιστοποιεί την καλή του υγεία ώστε να μπορεί να ασκεί απρόσκοπτα το επάγγελμά του. Στην περίπτωση των επαγγελματιών πιλότων (Class 1) η πρώτη ιατρική εξέταση πραγματοποιείται αποκλειστικά στο Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής (ΚΑΙ) στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας στην Αθήνα.

Για τους ερασιτέχνες πιλότους (Class 2 ή υπερελαφρών αεροσκαφών και ελικοπτέρων) μπορεί κάποιος να απευθυνθεί σεεξουσιοδοτημένο αεροπορικό εξεταστή από την ΥΠΑ και να πραγματοποιήσει την εξέτασή του εκεί.Η ανανέωση του πιστοποιητικού γίνεται από τους πιστοποιημένους ιατρικούς εξεταστές κάθε 6 – 12 – 60 μήνες, ανάλογα με την ηλικία του πιλότου και την κατηγορία του πιστοποιητικού, το οποίο εκδίδεται σύμφωνα με τον τύπο της άδειας (ιδιωτική, εμπορική κ.λπ.).

Τα ψυχολογικά τεστ είναι διαδικασία που προβλέπεται κυρίως κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τον πρώην πιλότο και διερευνητή αεροπορικών ατυχημάτων Ακριβό Τσολάκη, οι πιλότοι υποβάλλονται σε σωματικές και ψυχικές ιατρικές εξετάσεις κάθε έξι μήνες προκειμένου να αποδειχθεί ότι βρίσκονται σε ήρεμη ψυχική κατάσταση και μπορούν να αντεπεξέλθουν στις συνθήκες εργασίας τους.

Ωστόσο, όπως ο ίδιος επισημαίνει, τα τελευταία χρόνια οι αεροπορικές εταιρείες «στον βωμό του κέρδους»έχουν απλοποιήσει τον ιατρικό έλεγχο στον οποίο υπόκεινται οι πιλότοι. «Κάποτε», αναφέρει χαρακτηριστικά, «για να μπορέσει κάποιος πιλότος να πετάξει, έπρεπε να περάσει επιτυχώς όλες τις ιατρικές εξετάσεις τις οποίες περνούσε από πολλές ειδικότητες γιατρών. Σήμερα υπάρχει μόνο ένας εξουσιοδοτημένος από την Πολιτική Αεροπορία γιατρός, και όχι απαραίτητα ψυχίατρος ή ψυχολόγος, ο οποίος εξετάζει τον πιλότο».

Ετσι, όλοι οι ιπτάμενοι περνούν κάθε χρόνο από ιατρικές εξετάσεις στο ΚΑΙ. Η ψυχολογική εξέταση – αξιολόγηση όμως γίνεται σε βάθος μόνο την πρώτη φορά πριν από την αδειοδότηση, ώστε να βεβαιώνεται ότι το άτομο είναι ψυχικά υγιές και εάν πραγματικά έχει κίνητρο για να γίνει πιλότος. Η εξέταση αυτή διαρκεί αρκετές ώρες.

«Περιλαμβάνει το διεθνές γραπτό τεστ MMPI2, το οποίο όμως είναι σταθμισμένο στα ελληνικά δεδομένα και έχει στόχο να διαγνώσει εάν υπάρχει ψυχοπαθολογία ενεργή και εν δυνάμει. Πιάνει επίσης και στοιχεία της προσωπικότητας του ατόμου» εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο Ναούμ Καραμηνάς, ψυχολόγος στο Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής. «Στο τεστ αυτό περιλαμβάνονται 567 ερωτήσεις και με τη δυναμική του ελέγχει 122 παραμέτρους της προσωπικότητας και της ψυχολογίας του εξεταζομένου. Ενα ακόμη εξαιρετικά σημαντικό σημείο της εξέτασης είναι το τεστ άγχους. Με αυτό οι επιστήμονες αξιολογούν εάν υπάρχει ενεργό άγχος ή αν είναι γενικότερα αγχώδης τύπος ο υποψήφιος πιλότος».

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι περισσότεροι πιλότοι επέλεξαν το επάγγελμα αυτό επειδή έχουν κάποιον μέσα από την οικογένεια που το ασκεί ή επειδή ήταν το παιδικό τους όνειρο. Αυτό που θα κάνει ο ψυχίατρος, ο οποίος τους βλέπει κάθε χρόνο, είναι μια συνέντευξη στην οποία στόχο έχει να μάθει εάν έχουν υπάρξει σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους που τους επηρέασαν συναισθηματικά και φυσικά να δει την εικόνα τους, την εμφάνισή τους. Οταν έχει κάποιος πρόβλημα, ο ψυχίατρος το καταλαβαίνει αμέσως, διότι εάν συμβεί κάτι έντονο σε ένα ισορροπημένο άτομο θα αποτελέσει τραυματική εμπειρία η οποία του αλλάζει τη συμπεριφορά. «Το προς τα πού θα αλλάξει μπορούμε να το προβλέψουμε. Τι είναι αυτό που θα του συμβεί, όμως, δεν μπορούμε» λέει ο Ναούμ Καραμηνάς.

Γι’ αυτό και το πρώτο βήμα που γίνεται σε περιπτώσεις όπου, για παράδειγμα, ο πιλότος αυτοκτονήσει εν πτήσει, έστω και με την υπόνοια, οι ειδικοί αναζητούν κάθε λεπτομέρεια στην προσωπική του ζωή, στο σπίτι του, στους γονείς του και σ’ όποιους έκανε παρέα τον τελευταίο καιρό. «Δεν είναι λογικό κάποιος να κάνει ένα τόσο στρεσογόνο επάγγελμα και να μην εκδηλώνει προβλήματα και ξαφνικά να κάνει κάτι τόσο ακραίο. Εξάλλου είναι μια δουλειά που για να την κάνεις καταθέτεις σώμα και ψυχή, διαβάζεις άπειρες ώρες, επενδύεις χρήματα. Δεν το κάνεις για να αυτοκτονήσεις» συμπληρώνει. Πάντως, και οι γιατροί αυτοί ελέγχονται κάθε τρία χρόνια από την αρμόδια Κεντρική Επιτροπή της Ευρώπης, ώστε να διαπιστωθεί ότι όλα δουλεύουν ρολόι.

Από τη στιγμή που θα πάρει κάποιος άδεια πιλότου, εάν είναι κάτω των 40 ετών εξετάζεται ανά δύο χρόνια, ενώ εάν είναι πάνω από 40 κάθε χρόνο. Δεν χρειάζεται όμως να επισκέπτεται το Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής, καθώς υπάρχουν εξουσιοδοτημένοι γιατροί με ειδική εκπαίδευση που μπορούν να τους ανανεώσουν την άδεια. «Τους κάνω γενική εξέταση, βλέπω μάτια, αφτιά, ψυχική ισορροπία και εάν αντιληφθώ κάτι, τον παραπέμπω σε ειδικό γιατρό. Ο πιλότος για να πιστοποιηθεί θα πρέπει να μου φέρει αυτήν την εξέταση από τον ειδικό και να είναι εντάξει» λέει ο Γιώργος Χαριτάκης, καρδιολόγος, εξουσιοδοτημένος εξεταστής πιλότων εδώ και 25 χρόνια.

Πέρα όμως από τις ιατρικές εξετάσεις, ο ειδικός συζητάει με τον πιλότο που επαναξιολογείται και ελέγχει και διαταραχές στο ψυχοδιανοητικό επίπεδο. Εάν θέλει, ο γιατρός μπορεί επίσης να ζητήσει εξετάσεις πέρα από τις υποχρεωτικές. Και όλοι οι πιλότοι που έχει εξετάσει μέχρι σήμερα ο Γιώργος Χαριτάκης του ζητούν όχι απλώς να τους εξετάσει, αλλά να τους περάσει «από κόσκινο», όπως λέει χαρακτηριστικά.