Δικαίωμα στη διαμαρτυρία

Με αμείωτη ένταση συνεχίζονται οι διαδηλώσεις στη Βενεζουέλα, παρά τους νεκρούς που ανέρχονται πλέον σε 14, τις συλλήψεις ηγετικών στελεχών της αντιπολίτευσης και τη διάθεση των τσαβίστας να υπερασπιστούν την κυβέρνηση Μαδούρο. Για ποιον λόγο ακριβώς, όμως, άρχισαν να διαδηλώνουν τόσοι πολλοί άνθρωποι στη χώρα της Λατινικής Αμερικής; Κάποιοι παρατηρητές εκτιμούν ότι οι διαδηλώσεις είναι μια έκφραση διαμαρτυρίας για τις ελλείψεις σε τρόφιμα και φάρμακα, την εκτόξευση του πληθωρισμού και την οικονομική καθίζηση. Αλλοι θεωρούν ότι οι διαδηλωτές υποκινούνται από την ξεπερασμένη παλιά ελίτ που θέλει διακαώς να ακυρώσει το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών. Η κυβέρνηση από την πλευρά της επαναλαμβάνει το παλιό σενάριο: η Βενεζουέλα έχει πέσει θύμα μιας φασιστικής συνωμοσίας την οποία οργάνωσαν αμερικανοί αξιωματούχοι που έχουν τρομοκρατηθεί από τις επαναστατικές φιλοδοξίες.

Καμία από αυτές τις εξηγήσεις, όμως, δεν περιγράφει αυτό που πραγματικά συμβαίνει σήμερα στη Βενεζουέλα. Κατά μία έννοια, οι διαδηλώσεις στη χώρα είναι αυτοαναφορικές. Αντιμέτωπος με μια κυβέρνηση που εξισώνει συστηματικά τη διαμαρτυρία με την προδοσία, ο κόσμος διαμαρτύρεται ακριβώς για να διεκδικήσει το δικαίωμα στη διαμαρτυρία. Η κρίση ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου, όταν μια ομάδα φοιτητών στο Σαν Κριστόμπαλ, σε μια πόλη που βρίσκεται στις Ανδεις, διαδήλωσαν κατά της αύξησης της εγκληματικότητας στον χώρο του πανεπιστημίου. Η κυβέρνηση απάντησε με βίαιη καταστολή. Η αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα και δύο φοιτητές συνελήφθησαν.

Την επομένη πραγματοποιήθηκε μια ακόμη μεγαλύτερη διαδήλωση στο Σαν Κριστόμπαλ, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη βία της προηγούμενης ημέρας. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε μια φοιτητική διαδήλωση στο Μαρακαΐμπο σε ένδειξη συμπαράστασης. Αλλά η απάντηση και σε αυτούς τους διαδηλωτές από την Εθνοφρουρά ήταν δακρυγόνα και ξύλο. Ο απολογισμός της δεύτερης ημέρας των διαδηλώσεων ήταν 50 τραυματίες. Καθώς ο κύκλος της διαμαρτυρίας, της καταστολής και της διαμαρτυρίας ενάντια στην καταστολή μεγάλωνε ο στόχος της διαμαρτυρίας άρχιζε να αλλάζει.

Οι φοιτητές είχαν καταλάβει ότι το στοίχημα ήταν το δικαίωμά τους στο συναθροίζεσαι. Η καταστολή, όμως, δεν είχε μόνο τη μορφή των δακρυγόνων και των πλαστικών σφαιρών. Η κυβέρνηση κινητοποίησε και τον μηχανισμό προπαγάνδας –εφημερίδες, τηλεοπτικά δίκτυα, εκατοντάδες ιστοσελίδες –για μια εκστρατεία παραπληροφόρησης, σκοπός της οποίας ήταν η δαιμονοποίηση των ηγετών των διαδηλώσεων ως φασιστών που υπηρετούσαν τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Η προσέγγιση αυτή δείχνει ότι για την κυβέρνηση της Βενεζουέλας όλοι οι διαφωνούντες είναι προδότες. Ενα τέτοιο καθεστώς δεν δυσκολεύεται να δικαιολογήσει τη βία που χρησιμοποιεί εναντίον των διαδηλωτών. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η κυβέρνηση επιλέγει το επίθετο «φασίστες» για να χαρακτηρίσει τους αντιπάλους της. Ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο μοιάζει να μην μπορεί να τελειώσει μια φράση εάν δεν χρησιμοποιήσει τη λέξη φασίστας. Ο ίδιος μοιάζει να έχει ξεχάσει ότι ένα από τα βασικά στοιχεία του φασισμού είναι η άρνηση της αναγνώρισης ως νόμιμης της διαφορετικής γνώμης.

Είναι εναντίον αυτής της μισαλλοδοξίας και της βίαιης καταστολής που διαδηλώνουν οι φοιτητές στη Βενεζουέλα. Σήμερα, έπειτα από 14 θανάτους, 18 θύματα βασανιστηρίων και 500 συλλήψεις, το κίνημα διαμαρτυρίας γιγαντώθηκε σε πανεθνικό παροξυσμό που κάνει την κυβέρνηση να τρίζει. Η έλλειψη δομής του κινήματος διαμαρτυρίας το έκανε πιο εύκαμπτο και κατά μία έννοια πιο αναρχικό. Δεν υπάρχει ένας ηγέτης που δίνει στρατηγική κατεύθυνση. Η αγαπημένη τακτική διαμαρτυρίας των διαδηλωτών –το αιφνίδιο στήσιμο οδοφραγμάτων –είναι ένα καλό σύστημα αυτοάμυνας. Η απάντηση της κυβέρνησης, όμως, είναι εξαιρετικά δυσανάλογη: περιλαμβάνει χημικά, πλαστικές σφαίρες, πάνοπλους αστυνομικούς, άρματα μάχης και παραστρατιωτικές μονάδες που επιβαίνουν σε μοτοσικλέτες.