Η Μονόπολη του Ιβάν Σαββίδη

Μετά το Κόκκινο Σπίτι» της Θεσσαλονίκης ο Ιβάν Σαββίδης αποκτά βίλα στην περιοχή που αποτελούσε το εξοχικό προάστιο της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο μεγαλομέτοχος της ΠΑΕ ΠΑΟΚ συμφώνησε για την αγορά του τριώροφου αρχοντικού επί της οδού Βασιλίσσης Ολγας 105, εμπλουτίζοντας τη συλλογή του με εμβληματικά κτίρια της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο ο ίδιος δεν έχει «ανοίξει» ακόμη τα χαρτιά του σχετικά με το πώς σκέφτεται να χρησιμοποιήσει τα εντυπωσιακά κτίρια που αγοράζει.

Παραμελημένο και εγκαταλειμμένο τα τελευταία χρόνια το συγκεκριμένο κτίριο, αποτέλεσε καλόγουστη κουκκίδα εν μέσω πολυκατοικιών το διάστημα που είχε τις πόρτες του ανοιχτές, σε μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Θεσσαλονίκης.

Το αρχοντικό είναι γνωστό ως «κτίριο του ΝΑΤΟ», αφού στέγασε υπηρεσίες της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας από το 1954 έως το 1973. Το αρχοντικό της Βασιλίσσης Ολγας αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του τύπου της εξοχικής βίλας που υιοθετήθηκε στη Θεσσαλονίκη με επιδράσεις από τις βίλες των βιεννέζων μεγαλοαστών που σχεδίασε ο γνωστός και από έργα του στην Αθήνα Τέοφιλ Χάνσεν.

Το αρχοντικό κτίστηκε στο χρονικό διάστημα μεταξύ 1893 και 1895 από τον περίφημο ιταλό αρχιτέκτονα Πιέρο Αριγκόνι. Χαρακτηριστικά στοιχεία της είναι η ασυμμετρία της κάτοψης, η κυριαρχία στις όψεις των όγκων του κλιμακοστασίου που προεξέχουν με τη μορφή πύργου, ενώ οι ξύλινες στέγες είναι επηρεασμένες από πρότυπα λαϊκής αρχιτεκτονικής της περιοχής των Αλπεων.

Το αρχοντικό που αποκτά ο Σαββίδης οργανώνεται σε τρεις ορόφους με ημιυπόγειο, όπου κάθε όροφος αντιστοιχεί σε μία κατοικία. Χαρακτηριστική είναι η διαφοροποίηση του πρώτου ορόφου, ο οποίος είναι ιδιαίτερα προσεγμένος και έχει τρεις εξωτερικές εισόδους. Οι άλλοι δύο όροφοι έχουν κοινή εσωτερική σκάλα επικοινωνίας. Κυρίαρχο στοιχείο της κάτοψης είναι ένας κεντρικός διάδρομος γύρω από τον οποίο οργανώνονται όλοι οι χώροι.

Και σε αυτό το κτίριο, που προστίθεται στη… συλλογή του ισχυρού άνδρα του ΠΑΟΚ, η επένδυση των εξωτερικών τοίχων έχει γίνει με διακοσμητικά κόκκινα τούβλα. Πλήθος στεγασμένων και ελεύθερων εξωστών συμπληρώνουν την εντυπωσιακή όψη. Ενδιαφέρον, βέβαια, παρουσιάζει ο κεντρικός κλειστός εξώστης του πρώτου ορόφου στην πρόσοψη. Το νεογοτθικό τζαμωτό πλαισιώνεται από νεοαραβικές διακοσμήσεις στο επίχρισμα.

Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι τα αρχικά ΑΚ του πρώην ιδιοκτήτη του αρχοντικού Αχμέτ Καπαντζή στο υπέρθυρο της εξώπορτας. Ο εσωτερικός διάκοσμος του κτιρίου έχει υποστεί επεμβάσεις από τους διάφορους χρήστες. Σε κάποια σημεία έχουν διατηρηθεί μπαρόκ κορνίζες από χαρτοπολτό, ενώ οι οροφογραφίες έχουν καλυφθεί με χρώμα.

Η ιστορία του κτιρίου. Πολλές ήταν οι χρήσεις του αρχοντικού, ωστόσο από το έτος κατασκευής του κτιρίου μέχρι και το 1924 δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το αν χρησιμοποιούνταν ως κατοικία ή για κάποια άλλη χρήση. Εως το 1934 ο πρώτος όροφος κατοικείτο από την οικογένεια του εξισλαμισθέντος Εβραίου Αχμέτ Καπαντζή, στον δεύτερο όροφο στεγαζόταν το ισπανικό προξενείο, ενώ προσφυγικές οικογένειες κατοικούσαν στο πίσω τμήμα καθώς και στον τρίτο όροφο.

Πέντε χρόνια αργότερα ο Ερυθρός Σταυρός στεγάζει εκεί τη Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων. Το 1940 το κτίριο καταλαμβάνουν οι Γερμανοί και το χρησιμοποιούν εγκαθιστώντας τα γραφεία της Γκεστάπο. Μετά την απελευθέρωση στο αρχοντικό επιστρέφει ο Ερυθρός Σταυρός, ενώ το 1954 «ένοικοι» του κτιρίου είναι πια υπηρεσίες του ΝΑΤΟ.