Η Παταγονία θυσία για το χρέος! Ηταν 5 Μαρτίου του 2003 όταν το έγκυρο γαλλικό πολιτικό περιοδικό «Νουβέλ Ομπσερβατέρ» δημοσίευσε την είδηση ότι η κυβέρνηση της Αργεντινής μελετούσε την πιθανότητα παραχώρησης της Παταγονίας στις Ηνωμένες Πολιτείες με αντάλλαγμα τον μηδενισμό του τεράστιου χρέους της χώρας προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η είδηση έτρεξε σαν τον παταγονικό άνεμο που φτάνει τα 150 χλμ. την ώρα και προκάλεσε τέτοια αγανάκτηση, ξεσηκώνοντας πρώτον τον αγροτικό, κτηνοτροφικό και οικολογικό κόσμο, ώστε η παραχώρηση δεν υλοποιήθηκε τελικά. Ο βιασμός όμως της Παταγονίας, μιας από τις πιο παρθένες περιοχές του πλανήτη που ανήκει στην Αργεντινή και στη Χιλή, είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα, από το 1880, με τον εποικισμό των αχανών εκτάσεών της από Ευρωπαίους και την εξόντωση των ιθαγενικών φυλών στο όνομα της οικονομικής της αξιοποίησης. Και κορυφώθηκε στα τέλη του 20ού αιώνα με τον βίαιο εκσυγχρονισμό που μετέτρεψε σε παρίες τον εργατικό και νομαδοκτηνοτροφικό πληθυσμό των «πεόν», των «γκάουτσο» και όσων Ινδιάνων είχαν απομείνει. Εξαίρεση οι ολιγάριθμοι Τεουέλτσε και κυρίως οι Μαπούτσε που ζουν στις Ανδεις διακονώντας μια κουλτούρα αντίστασης και μνήμης.

Σήμερα, ο Νότος του κόσμου που έθρεψε τα πιο ουτοπικά όνειρα και αγκάλιασε τις πιο ρομαντικές ψυχές, που καλλιέργησε το πνεύμα της περιπέτειας και διαφύλαξε τον οίστρο της ζωής, ψυχορραγεί. Και γι’ αυτό είναι σημαντικό το καινούργιο βιβλίο – οδοιπορικό του χιλιανού Λουίς Σεπούλβεδα «Τελευταία νέα από τον Νότο» (εκδ. Opera, σε θαυμάσια μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη). Επειδή διασώζει ανάγλυφη τη συλλογική συνείδηση αυτού του άγριου και μαγικού τόπου μέσα από τις παράξενες συναντήσεις, τα περιπετειώδη περιστατικά και τις θρυλικές ιστορίες που διηγείται, αλλά και επειδή δίνει σε αυτήν τη συνείδηση σώμα και βλέμμα, αέρα και θερμοκρασία, μέσα από τις 38 ομιλητικές φωτογραφίες του αργεντινού Ντανιέλ Μορτζίνσκι (τυπωμένες

σε τετραχρωμία για να κερδίσουν σε ποιότητα) που υπογραμμίζουν την αφήγηση.

Πρώτη πρώτη στο άνοιγμα του βιβλίου, εκείνη του Σεπούλβεδα, ο οποίος μόλις ξεχωρίζει με το μελαχρινό του κεφάλι ανάμεσα σε ένα κοπάδι καλοθρεμμένα αρνιά. Η φωτογραφία παραπέμπει στην άνθιση της εριουργίας στην Παταγονία και στην συναλλαγή ανάμεσα στους μεγάλους γαιοκτήμονες και στα βρετανικά σιδηροδρομικά συμφέροντα για να χαραχτεί και να κατασκευαστεί (από το 1933) μια σιδηροδρομική γραμμή 1.700 χλμ. με κριτήριο τη μεταφορά εμπορευμάτων και τη χαριστική επέκταση των μεγάλων ιδιοκτησιών. Μια γραμμή που έπειτα από την ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων στα χρόνια της πρόσφατης κρίσης (υπο)λειτουργεί μονάχα σε 350 χλμ., με το περίφημο Εξπρές της Παταγονίας να κάνει πια ένα δρομολόγιο την εβδομάδα…

Το βλέπουμε και το Patagonia Express σε τέσσερις φωτογραφίες, αλλά αντί για την παρακμή του, ο Σεπούλβεδα και ο Μορτζίνσκι αναδεικνύουν τη δυναμική του μύθου του. Διότι, όταν ο χιλιανός συγγραφέας και ο αργεντινός φωτογράφος θέλησαν να το απαθανατίσουν στην αφετηρία του Ελ Μαϊτέν, ήταν νοικιασμένο σε μια παρέα Αμερικανών ντυμένων για σαφάρι που μπλόκαραν για δυο εβδομάδες τις μετακινήσεις των ντόπιων με τη συναίνεση του σταθμάρχη… Οπότε, ο αρχιμηχανικός επιστράτευσε το αρχαίο διπλάνο του για τη φωτογράφιση, και το συνεργείο ανασκουμπώθηκε κι έβαλε στις ράγες την παλιά γερμανική ατμομηχανή του 1915 για να χαρίσει στους συντελεστές του βιβλίου και στους κατοίκους του χωριού ένα αξέχαστο ταξίδι προς την κωμόπολη Εσκέλ. Ετσι η ατμομηχανή που διασχίζει τη στέπα, με τον πυκνό καπνό της να υψώνεται στα σύννεφα, γίνεται σύμβολο της αντοχής, της επιμονής και της ορμής προς ένα μέλλον εναλλακτικό, το οποίο δεν υποτάσσεται στις οικονομικές αντιξοότητες και πραγματώνεται επειδή κινητοποιεί τις ψυχικές δυνάμεις. Αυτό συμβολίζουν άλλωστε και οι περισσότεροι (πραγματικοί) ήρωες του βιβλίου, όπως ο Τάνο που κατασκευάζει στην ερημιά της Παταγονίας έγχορδα μουσικά όργανα απαράμιλλης ακρίβειας για τη Συμφωνική του Βερολίνου!

Τελευταία Νέα