Μέσα στον καταιγισµό των ειδήσεων για την καταβολή της τέταρτης δόσης του δανείου, τις περιπέτειες του πανεπιστηµιακού ασύλου, άντε και, για να ανοίγουµε και ένα παράθυρο στον κόσµο, για όσα συµβαίνουν στην Τυνησία και την Αίγυπτο, πέρασε στα ψιλά των εφηµερίδων µία σηµαντική απόφαση του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου (Ε∆∆Α). Είναι η απόφαση « Βασίλειος Αθανασίου και άλλοι κατά Ελλάδας» (21.12.2010), η οποία αναφέρεται στο πρόβληµα της υπερβολικής διάρκειας εκδίκασης των υποθέσεων από τα ελληνικά δικαστήρια. Στη συγκεκριµένη περίπτωση, η δίκη ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων για την επιδίκαση ενός επιδόµατος σε πρώην στρατιωτικούς διήρκεσε περίπου δεκατέσσερα χρόνια. Η διαδικασία ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας κράτησε από µόνη της περίπου επτά χρόνια. Τώρα θα πείτε, «και πού βρίσκεται το ενδιαφέρον της απόφασης;». Αν κάποιος επισκεφθεί τον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου, θα διαπιστώσει ότι τα δέκα τελευταία χρόνια, το Ε∆∆Α έχει εκδώσει πάνω από τριακόσιες αποφάσεις, οι οποίες διαπιστώνουν παραβίαση του δικαιώµατος σε δίκαιη δίκη λόγω των καθυστερήσεων των ελληνικών δικαστηρίων στην εκδίκαση διαφορών.

Η « Βασίλειος Αθανασίου», δεν αποτελεί απλώς άλλη µία παραβίαση στον ήδη µακρύ κατάλογο. Το ενδιαφέρον της απόφασης βρίσκεται στο γεγονός ότι αποτελεί την πρώτη απόφαση – πιλότο (pilot judgement) για την Ελλάδα. Τι σηµαίνει αυτό; Σηµαίνει ότι το Ε∆∆Α δεν περιόρισε την κρίση του αποκλειστικά στην επίδικη διαφορά. Προχώρησε παραπέρα και, µε αφορµή τη συγκεκριµένη υπόθεση, τόνισε ότι η κατάσταση που επικρατεί στη διοικητική δικαιοσύνη σχετικά µε τις υπερβολικές καθυστερήσεις αποτελεί δοµικό πρόβληµα της ελληνικής έννοµης τάξης. Αναφέρθηκε έτσι σε προηγούµενες αποφάσεις του επί του ιδίου προβλήµατος, καθώς και σε αποφάσεις άλλων οργάνων του Συµβουλίου της Ευρώπης, οι οποίες έχουν ήδη κάνει λόγο στο παρελθόν για συστηµικό πρόβληµα της διοικητικής δικαιοσύνης. Χαρακτηριστικά, τονίζεται στην απόφαση ότι από το 2007 µέχρι σήµερα το Ε∆∆Α έχει διαγνώσει επανειληµµένως παραβιάσεις του δικαιώµατος εκδίκασης των διοικητικών διαφορών µέσα σε εύλογο χρόνο σε περισσότερες από πενήντα υποθέσεις. Οπως υπογραµµίζει το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο, σε πολλές περιπτώσεις η δίκη ξεπέρασε τα δέκα χρόνια για τρεις βαθµούς δικαιοδοσίας, ενώ οξύτατο εµφανίζεται το πρόβληµα των καθυστερήσεων ενώπιον του Συµβουλίου της Επικρατείας. Μάλιστα, το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο τόνισε τη σηµασία του προβλήµατος, δεχόµενο ότι «αυτού του είδους οι καθυστερήσεις είναι ικανές να υποσκάψουν την εµπιστοσύνη των πολιτών στην αποτελεσµατικότητα του δικαστικού συστήµατος. Η καθυστέρηση έκδοσης απόφασης για υπερβολικό χρονικό διάστηµα µπορεί να θεωρηθεί αρνησιδικία, η οποία προσβάλλει και το δικαίωµα πρόσβασης σε δικαστήριο».

Εξίσου σηµαντικό είναι ότι η συγκεκριµένη απόφαση – πιλότος δεν περιορίζεται µόνο στη διάγνωση του µεγάλου προβλήµατος που υπάρχει αλλά υποχρεώνειτο ελληνικό κράτος να λάβει γενικά µέτρα προκειµένου να το αντιµετωπίσει. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε την απόφαση, το ελληνικό κράτος θα πρέπει µέσα σε διάστηµα ενός έτους να ψηφίσει νόµο ο οποίος θα προβλέψει ένδικο µέσο το οποίο θα επιτρέπει την αποζηµίωση των πολιτών από τα ελληνικά δικαστήρια για τις υπερβολικές καθυστερήσεις σεδιοικητικές δίκες. Τα δε ποσά των αποζηµιώσεων θα πρέπει να τελούν σε αντιστοιχία µε τα ποσά που επιδικάζει ως αποζηµίωση το Ε∆∆Α σε ανάλογες περιπτώσεις. Το ∆ικαστήριο θεωρεί επίσης ότι θα ήταν καλό να προβλεφθεί ένδικο µέσο µε το οποίο να ζητείται επιτάχυνση δίκης όταν αυτή καθυστερεί σηµαντικά. Ας σηµειωθεί, τέλος, ότι εκκρεµούν ήδη ενώπιον του Ε∆∆Α δύο υποθέσεις (« Μιχελιουδάκης» και « Γλυκάντζη κατά Ελλάδας» ), οι οποίες αφορούν την υπερβολική καθυστέρηση δικών αντίστοιχα στα ποινικά και πολιτικά δικαστήρια, όπου και εκεί η καθυστέρηση είναι µεγάλη και µάλλον θα υιοθετηθεί και στις υποθέσεις αυτές η πιλοτική διαδικασία. Από τις αντιδράσεις που υπήρξαν στην απόφαση διατηρώ τις επιφυλάξεις µου για το αν το ελληνικό κράτος θα προλάβει µέσα σε έναν χρόνο να συµµορφωθεί µε όσα επιτάσσει το ∆ικαστήριο, δηλαδή θα έχει ψηφίσει νόµο που να παρέχει στους πολίτες ένδικο µέσο για αποζηµίωση σε τυχόν καθυστέρηση εκδίκασης των υποθέσεών τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως αποτελεί άλλη µια πίεση για να αντιµετωπισθεί ένα σοβαρότατο ζήτηµα.

Από τις αντιδράσεις που υπήρξαν στην απόφαση διατηρώ τις επιφυλάξεις µου για το αν το ελληνικό κράτος θα προλάβει µέσα σε έναν χρόνο να συµµορφωθεί µε όσα επιτάσσει το Δικαστήριο

Ο Σταύρος Τσακυράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Συνταγµατικού Δικαίου στη Νοµική Αθηνών

Τελευταία Νέα