Αναζήτηση
«Η Ιλιάδα δεν είναι φιλοπόλεμο έργο, αλλά ούτε και εύκολα αντιπολεμικό.
Είναι ένα ανατρεπτικό ποίημα», λέει ο Δημήτρης Μαρωνίτης που τη μεταφράζει ξανά
«Υπάρχουν αναστολές απέναντι στην Ιλιάδα που δεν είναι ανεξήγητες. Ο Αλέκος Αργυρίου (σ.σ.: ο κριτικός λογοτεχνίας που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή) μού έλεγε ότι τη θεωρούσε για πολλά χρόνιακαι δεν είναι ο μόνος- ένα πληκτικό, φιλοπόλεμο έργο. Προσωπικά θεωρώ ότι είναι αφελής η εξήγηση ότι μας ζαλίζει με πολεμικές σκηνές», λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Δημήτρης Μαρωνίτης.
Οι ριζοσπαστικές απόψεις του για τα ομηρικά έργα, και ειδικά η θέση του ότι η Ιλιάδα δεν είναι φιλοπόλεμο έργο, συγκίνησαν προ ετών τον παγκοσμίου φήμης Αμερικανό κριτικό λογοτεχνίας Χάρολντ Μπλουμ, που ανέθεσε σε πανεπιστημιακούς τον σχολιασμό των μελετημάτων του Έλληνα φιλολόγου. Αν όμως η Ιλιάδα δεν είναι φιλοπόλεμο έργο, τι είναι;
«Είναι ένα ανατρεπτικό ποίημα», απαντά ο Δημήτρης Μαρωνίτης που βρίσκεται στη μέση ενός ακόμη τιτάνιου μεταφραστικού έργου- έχει μεταφράσει δεκαέξι ραψωδίες, μόλις εξέδωσε τον πρώτο τόμο της Ιλιάδας (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα) και πιστεύει ότι μέχρι το 2011 θα έχει ολοκληρώσει.
«Η Ιλιάδα είναι το μοναδικό παράδειγμα ηρωικού έπους, όπου αντί να υμνείται ο κεντρικός ήρωας ή να προβάλλεται η αρετή του καθυβρίζεται ήδη στο προοίμιο!», εξηγεί. «Κατακρίνεται το καταστροφικό του πάθος και η οργή του που συνεπάγεται τον εξευτελιστικό θάνατο των δικών του και άλλων».
Εν τέλει, όμως, «δεν είναι ούτε ένα εύκολο αντιπολεμικό έπος η Ιλιάδα. Άξονάς της είναι το πάθος και τα πάθη του πολέμου. Και το στοιχείο του μοιραίου. Ο ποιητής ενδιαφέρεται επίσης για το κλέος του θνητού ανθρώπου. Κάποιοι πεθαίνουν ευκλεείς, κάποιοι ακλεείς», λέει ο Δημήτρης Μαρωνίτης.
Με πλούσια ερευνητική, συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα αυτήν την εποχή, ο Δημήτρης Μαρωνίτης βλέπει τη μετάφρασή του- για την οποία γράφτηκε ότι «βυθίζει το μαχαίρι στο κόκαλο»- σε στήλες με ευπώλητα βιβλία.
«Προσπάθησα στη μετάφρασή μου να υπάρχει ταπεινοφροσύνη, αφιλοδοξία», λέει. «Οι μεταφράσεις των Καζαντζάκη- Κακριδή είναι σφραγισμένες από τον μόχθο της μετάφρασής τους. Προσωπικά καταλήγω ότι είναι σημαντικότερη η αποφόρτιση του μόχθου, ώστε το κέντρο βάρους να πέσει στο μετάφρασμα».
Και εξομολογείται: «Η γραφή, η ανάγνωση και η μετάφραση συνυπήρχαν πάντα στη ζωή μου. Με τα χρόνια ο ρόλος της μετάφρασης μεγαλώνει, πάει να φάει τους δύο άλλους. Συχνά μας διαφεύγει ότι η καθιερωμένη ομιλία μας είναι ένα μεταφραστικό προϊόν. Μιλάς και εγώ μεταφράζω τα λόγια σου. Ο τρόπος που συνεννοούμαστε είναι μεταφραστικός ή παραφραστικός. Και στη λογοτεχνία, όμως, το ένα έργο μεταφράζει το άλλο. Πρέπει να κατανοηθεί ότι όσο σημαντικότερο έργο είναι κάποιο τόσο ισχυρότερο μεταφραστικό απόθεμα και δυναμικό διαθέτει».
Και το συμπέρασμά του από τη μετάφραση: «Εκατό πράγματα θα μπορούσαν να διδαχθούν οι πεζογράφοι μας, αν μελετούσαν την Ιλιάδα. Ο Αϊζενστάιν, κατά δήλωσή του, όταν έκανε το μοντάζ στον «Αλέξανδρο Νιέφσκι», είχε ως πρότυπό του τις σκηνές μάχης της Ιλιάδας. Καλύτερο μοντάζ δεν μπορούσε να βρει, είχε πει».
Ανοίξτε (σχολικό) παράθυρο να μπει φρέσκος αέρας
Όσα δεν ξέραμε
● Ο κεντρικός ήρωας, Αχιλλέας, καθυβρίζεται στο προοίμιο και είναι απών για 18 ραψωδίες.
● Κανένα θύμα δεν είναι ανώνυμο. Συνήθως υπάρχει όνομα πατέρα και σύντομο σχόλιο για τον νεκρό.
● Οι νεκροί των δύο πλευρών είναι ισάριθμοι. ● Ο 20χρονος τρωικός μύθος «συμπιέζεται» σε τέσσερις μέρες ιλιαδικού (ομηρικού)
πολέμου.
● Υπάρχει παράλληλη συμπάθεια προς Αχιλλέα και Πρίαμο που προκύπτει από το ομόλογο πένθος.
● Το έπος τελειώνει με την απόδοση του Έκτορα. Το τέλος του Τρωικού Πολέμου μένει μετέωρο.
